Του Δημήτρη Γαρούφα*
Κάθε χρόνο τέλη Ιουνίου αποχωρούν λόγω ορίου ηλικίας και συνταξιοδότησης μέλη της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων και, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα, το υπουργικό συμβούλιο έπειτα από κάποια διαδικασία και έπειτα από εισήγηση του υπουργού Δικαιοσύνης εντός του Ιουλίου κάθε χρόνο προβαίνει με επιλογή σε πλήρωση των κενών θέσεων της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε συζητήσεις και κατηγορίες (από την εκάστοτε αντιπολίτευση συνήθως) αρκετές φορές ότι γίνονται παρεμβάσεις στη Δικαιοσύνη από την εκτελεστική εξουσία και ότι ναρκοθετείται η ανεξαρτησία της.
Επανερχόμαστε σε αυτό το θέμα για να υπενθυμίσουμε τα αυτονόητα, με αφορμή τις συζητήσεις και τα σχόλια που γίνονται για υποθέσεις που λόγω δημοσιότητας απασχολούν τους πολίτες (θέμα Τεμπών κ.λπ.) και τις διαχρονικές ευθύνες σχεδόν του συνόλου του πολιτικού κόσμου για το κλίμα που καλλιεργείται. Υπενθυμίζω ότι με το πρώτο Σύνταγμα της Μεταπολίτευσης, το Σύνταγμα του 1975, στο άρθρο 90 προβλεπόταν ότι η ηγεσία των ανωτάτων δικαστηρίων ορίζεται από το υπουργικό συμβούλιο, δηλαδή από την εκάστοτε εκτελεστική εξουσία, και η διάταξη αυτή δεν άλλαξε με τις μετέπειτα αναθεωρήσεις. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν και άλλες χώρες όπου η κυβέρνηση επιλέγει την ηγεσία της Δικαιοσύνης, αλλά στην Ελλάδα η διάταξη αυτή αμφισβητήθηκε σχεδόν από το σύνολο του πολιτικού κόσμου (συνήθως από την εκάστοτε αντιπολίτευση) γιατί θεωρήθηκε ότι δημιουργεί ομφάλιο λώρο μεταξύ εκτελεστικής εξουσίας και δικαστικής και ότι η εκάστοτε κυβέρνηση επιλέγοντας την ηγεσία της Δικαιοσύνης μπορεί να επεμβαίνει, καταργώντας τη διάκριση των εξουσιών. Το θέμα το έθεσαν οι δικηγορικοί σύλλογοι από τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης και έτσι στο Ι΄ Συνέδριο των δικηγορικών συλλόγων που έγινε το 1982 ο τότε πρόεδρος του ΔΣΑ Ε. Μαχαίρας κατήγγειλε επί λέξει (βλ. τόμο πρακτικών συνεδρίου σ. 20): «Και στις ομαλές περιόδους η εκτελεστική εξουσία ελέγχει τη Δικαιοσύνη σύμφωνα μάλιστα με διάταξη του Συντάγματος. Κατά το άρθρο 90 του Συντάγματος του 1975 και κατά τα ανάλογα άρθρα των άλλων Συνταγμάτων η ηγεσία της διορίζεται από το υπουργικό συμβούλιο. Τα μέλη της ηγεσίας μετέχουν κυριαρχικά στα ανώτατα δικαστικά και πειθαρχικά συμβούλια που αποφασίζουν για τις προαγωγές και μεταθέσεις των δικαστών και ασκούν πειθαρχική εξουσία. Επομένως η εκτελεστική εξουσία άμεσα εκλέγει την ηγεσία και έμμεσα ελέγχει ολόκληρο το δικαστικό σώμα».
Οι δικηγόροι, βλέποντας τις εκατέρωθεν υποκριτικές κατηγορίες που μείωναν το κύρος της Δικαιοσύνης σταθερά, ζήτησαν πολλές φορές αλλαγή του τρόπου επιλογής της ηγεσίας της Δικαιοσύνης, ζητώντας αυτή να εκλέγεται από ειδικό εκλεκτορικό σώμα (αυτό γίνεται σε αρκετές χώρες, όπως π.χ. στην Ιταλία) αποτελούμενο από την Ολομέλεια του οικείου δικαστηρίου, εκπροσώπους των δικηγορικών συλλόγων και των νομικών σχολών της χώρας, ενώ και οι δικαστικές ενώσεις κατά καιρούς στο παρελθόν ζητούσαν εκλογή από την Ολομέλεια των δικαστών του οικείου δικαστηρίου.
Τελειώνοντας επισημαίνω ότι η Δικαιοσύνη ως θεσμός λειτουργεί πολύ καλύτερα εν σχέσει με τους άλλους στη χώρα μας, αλλά επειδή η ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης δεν πρέπει μόνο να υπάρχει αλλά και να φαίνεται, καλό θα ήταν:
Α. Η ηγεσία της Δικαιοσύνης να εκλέγεται από ειδικό εκλεκτορικό όργανο (Ολομέλεια δικαστών οικείου δικαστηρίου, εκπρόσωποι νομικών σχολών και δικηγορικών συλλόγων) με διαδικασία που θα τελεί υπό την εποπτεία του Προέδρου της Δημοκρατίας έπειτα από αναθεώρηση του σχετικού άρθρου του Συντάγματος.
Β) Να απαγορεύεται ρητά ο διορισμός σε ανεξάρτητες Αρχές ή άλλες κρατικές Αρχές των δικαστών που αποχωρούν από την υπηρεσία τους για 5 χρόνια μετά την αποχώρησή τους, για να μην υπάρχει υποψία προτέρας συναλλαγής με την εκτελεστική εξουσία.
Αν δεν γίνουν αυτά, η εκάστοτε αντιπολίτευση θα αμφισβητεί την ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης, με αποτέλεσμα να πλήττεται στη συνείδηση των πολιτών το κύρος της Δικαιοσύνης.
*Δικηγόρος – πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
