H «αποθεσμοποίηση» και η τραγωδία των Τεμπών

Του Απόστολου Αποστόλου*

«Οι θεσμικές στρατηγικές πρέπει να σχεδιάζονται και να εφαρμόζονται με τρόπο που να σέβονται την αυτονομία και την ευθύνη των ατόμων» Stefano Rodotà (Ιταλός νομικός πολιτικός)

Η τραγωδία των Τεμπών θέτει ερωτήματα ηθικοπολιτικά και αξιολογικά. Λειτουργούν οι θεσμοί με γνώμονα τη ρύθμιση των κοινωνικών σχέσεων και την υπεράσπιση των αδικημένων και αδυνάτων; Ή ανταποκρίνονται  αναπόδραστα και ασταμάτητα σε επιρροές κοινωνικών ισχυρών ομάδων με συμφέροντα;

Δεδομένου μάλιστα ότι οι θεσμοί είναι κανονιστικά κλειστοί και αποτελούν κάστες με περιπλεγμένες ιεραρχίες και με συμβιβάσιμες στάσεις. Επιπλέον διαθέτουν ένα σύνολο από τεχνικές μεθοδεύσεις οι οποίες εμπεριέχουν ένα περιεχόμενο τυπικής, τελεολογικής εφαρμογής.

Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι θεσμοί λειτουργούν ως ένα σύστημα καθεαυτό οι οποίοι υποτάσσουν τις ενέργειές τους στην προτεραιότητα σκοπιμοτήτων και καθολικών επιδιώξεων.

Τι συμβαίνει όμως με τους θεσμούς στην ελληνική πραγματικότητα; Εδώ οι θεσμοί φαλκιδεύονται από την άρχουσα ιδεολογία και την κοινωνικο-πολιτική παθολογία. Μάλιστα στο όριο των διαμεσολαβητικών τους διαδικασιών φθάνουν ακόμη να λειτουργούν και στα όρια του παρακράτους ή να ενεργούν παρεμποδιστικά στην απόδοση της νομιμότητας. Θεσπίζουν αλλοιώνουν ή καταργούν δεδομένα και αρχές των αρμών της εξουσίας και εκνομικεύουν κανονιστικές ρυθμίσεις.

Τι μας έδειξε η τραγωδία των Τεμπών; Ότι οι θεσμοί στο επίπεδο των διοικητικών ρυθμίσεων ήταν ατελείς, με χαμηλή εμπιστοσύνη, αντικειμενικότητα και αξιοπιστία που διαιώνισαν για μια ακόμη φορά την αυτοπροστασίας τους.

Η πρώτη απολογία του κ. Μητσοτάκη -γιατί θα ακολουθήσει και δεύτερη σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες- αποτέλεσε επιδραστική προσπάθεια προσδοκώντας να αναδείξει ερμηνευτικούς τρόπους της λειτουργίας των θεσμών επί της κυβέρνησής του, με τελική φιλοδοξία να δικαιολογήσει το μπάχαλο του επιτελικού και θεσμικού κράτους που έφτιαξε ο ίδιος.

Μάλιστα απαίτησε να μην τον εντάσσουν στις νοσογόνες εστίες του πολιτικού συστήματος, (εκεί όπου εκείνο εμφάνισε αυθαιρεσίες) και μίλησε μόνο για αποσυντονισμό των κατώτερων υπηρεσιακών κλιμακίων ή για παρατυπίες της Hellenic Train και του ΟΣΕ. Αναμφισβήτητα αποτελεί  ένα τρόπο να αποποιηθεί ή να διαφοροποιηθεί από την κατάτμηση των ευθυνών. Ωστόσο όλα δείχνουν ότι είναι πολύ δύσκολο να βγει ο κ. Μητσοτάκης από το κάδρο των ευθυνών.

Και αυτό γιατί υπάρχουν έκδηλα σημάδια της συγκαληπτικής αδράνειας που έδειξαν οι θεσμοί κατά την εξέταση των αιτίων της τραγωδίας των Τεμπών. Οι θεσμοί έδειξαν μια πολυσχιδή παρεμβατικότητα  και μαζί μια αδράνεια συγχωνεύοντας στοιχεία ή αδιαφορώντας και υποτιμώντας τεκμήρια ουσίας. Έτσι θα λέγαμε ότι  κυβέρνηση και πρωθυπουργός εργάζονται (επί ματαίω) για μια ασφαλή διαφυγή ευθυνών της τραγωδίας των Τεμπών δημιουργώντας αποκλεισμούς υπαιτιότητας και τεχνικές ελέγχου προστασίας για υψηλόβαθμα κυβερνητικά στελέχη .

Η αλήθεια για την κυβέρνηση και για τον κ. Μητσοτάκη συνεχίζει να εξαντλείται (από κυβερνητικούς παράγοντες και μέσα ενημέρωσης) στη διατύπωση της μεγαλειότητας ενός πολιτικού και ενός κόμματος αρίστων που θα έσωζαν τη χώρα αλλά τελικά η κακιά ώρα μιας τραγωδίας θόλωσε την εικόνα τόσο της κυβέρνησης, όσο και του πρωθυπουργού. Η πραγματικότητα βέβαια είναι ότι κυβέρνηση και πρωθυπουργός  επιμόλυναν με ασπόνδυλες πολιτικές και εξαρτησιακά συμφέροντα την υπάρχουσα νοσηρή πολιτική μας  κατάσταση.

Πλέον η πλειοψηφία των πολιτών διαπιστώνει την αποτυχία ή την παρεκτροπή όλων των στόχων της κυβέρνησης της ΝΔ και ωριμάζει ως σκέψη οι εκλογές να είναι η μόνη δυνατή λύση. Η απογοήτευση της κυβέρνησης  καταφαίνεται πλέον όχι μόνο στην άσκηση της πολιτικής, αλλά και στην ανεύρεση επιχειρημάτων και διατυπώσεων. Θυμίζει εκείνον ο οποίος βγάζει μια επιθεσιακή συμπεριφορά προκειμένου να καλύψει τις αδυναμίες του. Η ΝΔ, ως κόμμα έχει μπει σε κρίση και απολιθώνεται, αλλά ακόμη δεν το βλέπουν οι πολιτικοί της. Ως προς τον κόσμο που παρακολουθεί τα όσα γίνονται και «φρικάρει» μπορεί να ελπίζει σε αυτό που έγραφε ο Ντάριο Φο: «Αφού υπάρχουν τραυλοί ρήτορες, θλιμμένοι χιουμορίστες, φαλακροί κομμωτές, ας ελπίσουμε ότι  μπορεί να υπάρχουν και έντιμοι πολιτικοί».

*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας