Όταν ο ψίθυρος απλώνεται… «δημιουργική καταστροφή»

Του Μανώλη Κοττάκη

Ο τέως επικεφαλής της FED Άλαν Γκρίνσπαν έγραψε μετά την αφυπηρέτησή του από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ το 2007 την αυτοβιογραφία του, η οποία κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ωκεανίδα υπό τον γενικό τίτλο «Στην εποχή των αναταράξεων». Ήταν λίγο πριν από την κρίση των subprimes στεγαστικών δανείων που οδήγησε στην κατάρρευση της εταιρίας Lehman Brothers και τη διασπορά της κρίσης στην Ευρώπη.

Σε αυτό το βιβλίο ο τραπεζίτης περιέγραφε μεταξύ άλλων, μάλλον διορατικά (αν και δεν ήταν διορατικός στην πρόβλεψη για την έκταση της επερχόμενης κρίσης), ότι ο καπιταλισμός προσφεύγει πάντα στην τακτική της δημιουργικής καταστροφής εντός του συστήματος για να πάει «παρακάτω» κάθε φορά που ξεσπά μια μεγάλη καταιγίδα.

Η δημιουργική καταστροφή, όρος του Σουμπέτερ, είναι συστημικός όρος. Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται, το σύστημα θυσιάζει τον πιο αδύνατο από τους δυνατούς όταν ο ψίθυρος στην κοινωνία απλώνεται, οι συνέπειες μιας πολιτικής αγγίζουν τους πολίτες και καθίσταται γενική πεποίθηση ότι η διαφθορά και η αισχροκέρδεια του αναιδούς κεφαλαίου έχουν καταλυτικές συνέπειες στις ζωές των ανθρώπων.

Σε αυτές τις περιπτώσεις το αδηφάγο «τέρας» των ΜΜΕ, ακόμα και των εξαγορασμένων, αδυνατεί να κάνει «πλάτες» στις διεφθαρμένες κορυφές. Το σύστημα μοιραία αναζητά Ιφιγένειες.

Ιφιγένεια μπορεί να είναι μια επιχείρηση που οι τράπεζες αφήνουν να πτωχεύσει (Lehman Brothers). Ιφιγένεια μπορεί να είναι ένας επιχειρηματίας αυτοτελώς ή ένας μεσάζων ιδιώτης. Ιφιγένεια μπορεί να είναι ένας υπουργός (Tσοχατζόπουλος) για να γλιτώσουν δέκα άλλοι. Ιφιγένεια μπορεί να είναι και η διεφθαρμένη νομενκλατούρα της κρατικής γραφειοκρατίας που έχει εκτελεστικό ρόλο σε ευρύτερα δίκτυα διακίνησης μαύρου χρήματος.

Πρόκειται για φυσικά ή νομικά ή πολιτικά πρόσωπα που τη δεδομένη στιγμή έχουν εξασθενημένη ισχύ και αδυνατούν να αντιδράσουν στην απόφαση ισχυρών κέντρων εξουσίας για τη θυσία τους. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι και διατεθειμένα να κάνουν και ολίγη φυλακή, όπως κάνει ένας καλός μαφιόζος για να καλύψει το αφεντικό του.

Στην πατρίδα μας εδώ και λίγο καιρό οι υπόνομοι έχουν ξεχειλίσει και οι οχετοί φέρνουν διαρκώς στο φως της ημέρας δυσώδη περιττώματα. Έχουν ξεχειλίσει και κυριολεκτικώς, αν κρίνουμε απ’ όσα είδαμε στην παραλιακή λεωφόρο της Αθηναϊκής Ριβιέρας χθες, όπου μεγάλα οχήματα της ΕΥΔΑΠ επιχειρούσαν να συγκρατήσουν τη ροή των περιττωμάτων, έχουν ξεχειλίσει και μεταφορικώς.

Καθώς περιοδικές έρευνες της Υπηρεσίας Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ. αξιοποιούνται από τον ελληνικό καπιταλισμό για να «βουλώνουν» στόματα και να περιορίζεται ο ψίθυρος γι’ αυτό που συμβαίνει στην πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια.

Ο ψίθυρος είναι ύπουλος εχθρός. Όταν απλώνεται σε όλη την επικράτεια, δεν μπορείς να τον πολεμήσεις με αγωγές SLAPP και μηνύσεις. Ποιον θα μηνύσεις; Τα ανά την επικράτεια καφενεία που βοούν; Τις παρέες; Τα τσίπουρα που δημιουργούν τη φιλοπαίγμονα διάθεση;

Σε αυτές τις περιπτώσεις λοιπόν επιστρατεύεται η «δημιουργική καταστροφή» και συλλαμβάνονται: Μια δημοτική αστυνόμος που μαζί με υπαλλήλους της Περιφέρειας εκβίαζαν καταστηματάρχες του Δήμου Αθηναίων για προστασία, οι υπάλληλοι μιας Πολεοδομίας στη Χαλκιδική ή στη Μύκονο, που κατηγορούνται για άνομες πράξεις, ένας αστυνομικός που φέρεται ότι ήταν εγκέφαλος σε κύκλωμα διακίνησης ναρκωτικών, ένας άλλος αστυνομικός που φέρεται ότι ασελγούσε στα παιδιά του κ.λπ.

Το «τέρας» πρέπει να «ταΐζεται» με δευτερεύουσες ιστορίες για να μην πετάξει ο χαρταετός ψηλότερα. Για να υπάρχει η αίσθηση ότι καταπολεμάται η διαφθορά. Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι πρακτικές έχουν ημερομηνία λήξεως. Όσο κι αν επιχειρείται να συντονιστεί το βλέμμα των πολιτών στα χαμηλά, εκείνοι, όταν μετέχουν στον ψίθυρο, κοιτούν σταθερά ψηλά.

Το ΠΑΣΟΚ των Σημίτη – Παπανδρέου έχασε τις εκλογές του 2004 με ανάπτυξη 5% του ΑΕΠ. Οι πολίτες είχαν χαρτογραφήσει νομό νομό ποια ήταν τα τοπικά «λαμόγια» που λυμαίνονταν το Γ΄ ΚΠΣ και γνώριζαν σε ποιους ολίγους διοχετευόταν η «ανάπτυξη».

Σε μια ανάλογη φάση βρισκόμαστε και τώρα. Οι επιχειρηματίες ήδη άρχισαν να νικούν τους φόβους τους και επιδίδονται στον ψίθυρο. Η χώρα ξέρει ακριβώς τι της συμβαίνει.

Θα έρθει και η ώρα που θα μας το πει. Και θα κάνει τη δική της «δημιουργική επιστροφή». Αμφιβολία να μην υπάρχει. Η Ιστορία επαναλαμβάνεται και δεν είναι φάρσα.