Από το σύνολο των 410 δισ. ευρώ που αναφέρει το πόρισμα της Βουλής, το κατοχικό δάνειο (περίπου 4,5 δισ. δολάρια) είναι ένα συγκεκριμένο οικονομικό χρέος του γερμανικού κράτους, που παραμένει ανοιχτό
Του Ανδρέα Καψαμπέλη
Καθώς το θέμα των γερμανικών οφειλών επανέρχεται στην επικαιρότητα με αφορμή την επίσκεψη Σταϊνμάιερ, ορισμένες ιστορικές λεπτομέρειες, έστω επώδυνες, για τους πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου έχουν το δικό τους ενδιαφέρον…
Από το σύνολο των 410 δισ. ευρώ που αναφέρει το (καταχωνιασμένο) πόρισμα της Βουλής, το κατοχικό δάνειο (περίπου 4,5 δισ. δολάρια) αποτελεί ειδική υποενότητα, διότι είναι ένα συγκεκριμένο οικονομικό χρέος του γερμανικού κράτους που παραμένει ανοιχτό. Μάλιστα, ο άνθρωπος που έβαλε την υπογραφή του γι’ αυτό υπήρξε μια εντελώς αντιφατική προσωπικότητα, που ανακλούσε και τις γενικότερες «ανακολουθίες» της εποχής…
Η εντολή για την έναρξη καταβολής των προκαταβολών και των μηνιαίων δόσεων δόθηκε με «εμπιστευτικό έγγραφο» προς την Τράπεζα της Ελλάδος στις 2 Απριλίου 1942 από τον Σωτήριο Γκοτζαμάνη, που από τον Μάρτιο ήταν «πανυπουργός» Οικονομικών, Γεωργίας, Εμπορίου, Βιομηχανίας, Εργασίας και Επισιτισμού.
Ο Γκοτζαμάνης, που καταγόταν από οικογένεια Μακεδονομάχων, είχε φτιάξει το 1935 και δικό του κόμμα, που αρχικά ονομαζόταν Μακεδονική Ένωση, ενώ το 1939 είχε στείλει στον Μεταξά υπόμνημα για την αναγκαιότητα, μεταξύ άλλων, «της εξαλείψεως της σλαβικής διαλέκτου στη Μακεδονία».
Το 1945, το Ειδικό Δικαστήριο Δωσιλόγων τον καταδίκασε ερήμην (καθώς είχε διαφύγει στη Γερμανία) σε θάνατο, αλλά τον Απρίλιο του 1951 η κυβέρνηση του (κεντρώου!) Νικόλαου Πλαστήρα με νόμο εξάλειψε την ποινή του ως «παραγεγραμμένη». Ο Πλαστήρας ήταν εκείνος επίσης που με επιστολή του στις 21 Απριλίου 1941 (και ενώ οι Γερμανοί είχαν περάσει τη Λάρισα και κατέβαιναν προς Αθήνα) υποστήριζε τη δημιουργία φιλογερμανικής κυβέρνησης «για να καταστήσωμεν ολιγώτερον οδυνηράν την ήτταν». Σε άλλη επιστολή του, στις 16 Ιουλίου 1941, έγραφε ότι είχε επιχειρήσει επανειλημμένως να μεσολαβήσει προκειμένου η Ελλάδα να πετύχει ανακωχή και συμβιβασμό με τους Γερμανούς. Η αποκάλυψη της επιστολής τον υποχρέωσε σε παραίτηση από την πρωθυπουργία το 1946, αλλά επανήλθε το 1950-1952…
Όμως δεν εξαλείφθηκε μόνο η θανατική ποινή του. Του επιστράφηκε και η δημευθείσα περιουσία του. Και ποιος είχε υπογράψει τη σχετική απόφαση; Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, που ήταν τότε υφυπουργός Οικονομικών!
Εξίσου ενδιαφέρουσα και η συνέχεια: το 1954, ο Γκοτζαμάνης κατέβηκε υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης και πήρε 24,27% στον πρώτο γύρο και 43,38% στον δεύτερο. Μεταξύ των υποψηφίων του ήταν και ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου, μετέπειτα υπουργός του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη και θείος του (μνημονιακού υπουργού του ΓΑΠ με τη «λίστα Λαγκάρντ») Γιώργου Παπακωνσταντίνου. Και τότε αποκαλούσε δημόσια τον Γκοτζαμάνη «τη μεγαλυτέρα ζώσα πολιτική φυσιογνωμία του τόπου»…
Όταν πέθανε, το 1958, η σορός του εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στον Ναό της Αγίας Σοφίας, ενώ η κηδεία του -όπου παρέστησαν υπουργοί, βουλευτές, δήμαρχοι, καθηγητές πανεπιστημίου και κατατέθηκαν πολλά στεφάνια- έγινε με δαπάνες της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών, όπου άφησε και την περιουσία του. Με δική του παρέμβαση είχε παραχωρηθεί ο χώρος για την ανέγερση του κτιρίου της και για την πράξη του ανακηρύχθηκε μέγας ευεργέτης…
Δημοσιεύεται στη «δημοκρατία»
