Του Κωνσταντίνου Βαθιώτη*
Από τον 20ό αιώνα άρχισε να χαρακτηρίζεται το κράτος και, ειδικότερα, ο τομέας της δημόσιας διοίκησης ως το «γραφειοκρατικό τέρας» που ταλαιπωρεί τον πολίτη στις καθημερινές συναλλαγές του με τις διάφορες υπηρεσίες του Δημοσίου.
Το σπάσιμο νεύρων από την μετατροπή του πολίτη σε ένα μπαλάκι που περιφέρεται από υπηρεσία σε υπηρεσία για να μαζέψει τα απαραίτητα δικαιολογητικά και οι ατελείωτες ουρές στις εφορίες με φόντο τους αλησμόνητους μπλε φακέλους που δένονταν με το γνωστό παχύ λευκό σχοινάκι και έφτιαχναν ατελείωτες στοίβες μέσα και έξω από τους καταθλιπτικούς γκρι φωριαμούς, στους οποίους φιλοξενείτο το χαρτοβασίλειο του κράτους, είναι δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα των συνεπειών που είχε για τον πολίτη η δράση του Δημοσίου ως γραφειοκρατικού τέρατος.
Αφού, λοιπόν, ταΐστηκε το τέρας αυτό τόσο καλά, ώστε να μην υπάρχει ούτε ένας πολίτης που θα δεν θα το έχει μισήσει, άρχισε κάποια στιγμή να προπαγανδίζεται η ανάγκη της πολυπόθητης για τον πολίτη τερατοκτονίας. «Φονικό όπλο» γι’ αυτήν την «θεάρεστη» (;) εξολόθρευση δεν ήταν άλλο από την τεχνολογία και, ειδικότερα, την Πληροφορική, η οποία διαφημίσθηκε ως το μοιραίο κι αναπόφευκτο εργαλείο που θα μας εκτοξεύσει προς την «πρόοδο».
«Μόνο με τη βοήθειά της θα μπορέσουμε να προλάβουμε τις “άπιαστες” ταχύτητες των σύγχρονων απαιτήσεων, ώστε να μη μας ξεπερνούν», είπαν κάποιοι, όπως ο Βαγγέλης Γρηγόρης, ο οποίος σε ένα κείμενό του με τίτλο «Ο Μεγάλος Αδελφός σε παρακολουθεί!», που είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό «ΕΝΑ» της 25ης Απριλίου 1990 (τεύχος 17, σελ. 28 επ.), σημείωνε τα εξής άκρως σημαντικά και επίκαιρα για την σημερινή εποχή, εφιστώντας την προσοχή μας στην οπισθία, αρνητική όψη του τεχνολογικού νομίσματος:
«Στη στροφή του δρόμου, όμως, καραδοκεί το σύγχρονο υπερκράτος: το κράτος-Μολόχ, που έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει τα επιτεύγματα της μοντέρνας τεχνολογίας σε μηχανισμούς κοινωνικού ελέγχου. Με το επιχείρημα ή και με την πρόφαση της ορθολογικής οργάνωσης και αποτελεσματικής λειτουργίας της, η κρατική διοίκηση μας οδηγεί στην καρτελοποίηση και στην εθελούσια αποκωδικοποίησή μας, και συνεπώς στη σταδιακή απεμπόληση της ατομικής μας ελευθερίας. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια δρομολογημένη πια κατάσταση. Η πληροφορική μοιάζει με τη μυθική Σειρήνα που, πριν φυλακίσει για πάντα τα θύματά της στο σκοτεινό βασίλειό της, τα γοητεύει με το τραγούδι της. Υπόσχεται τη διευκόλυνση, την αποτελεσματικότητα, την ταχύτητα, τον προγραμματισμό, την ταξινόμηση, την ακρίβεια. Στον αντίποδά της βρίσκεται ό,τι σήμερα κατατρέχει και παρεμποδίζει την εξακόντισή μας προς το “ένδοξο” μέλλον: η ανοργανωσιά, οι καθυστερήσεις, η αναποτελεσματικότητα, το χαρτοβασίλειο μιας ράθυμης γραφειοκρατίας, ο ανορθολογισμός».
Στο σημείο αυτό ο Βαγγέλης Γρηγόρης έκανε μια θαυμάσια και προπάντων ευθύβολη επισήμανση: «Ένα τέτοιο ακατάστατο [γραφειοκρατικό] περιβάλλον, όμως, ίσως και να αποτελεί το οχυρό, όπου ο καθένας θα μπορεί να υπερασπίζει και να διαφυλάσσει την ιδιωτική του σφαίρα και την ατομική του υπόσταση».
Μάλιστα, η επισήμανσή του αυτή συμπίπτει με μια δήλωση που είχε κάνει το 1987 ο αείμνηστος Τάκης Παπάς, τότε Αντιπρόεδρος (και μετέπειτα Πρόεδρος) του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών:
«Τριάντα περίπου χρόνια που ασχολούμαι ενεργά ως πολίτης, πολεμώ την γραφειοκρατία γιατί πιστεύω ότι αποτελεί εκδήλωση αστυνομικής συμπεριφοράς του κράτους. Προκειμένου, όμως, να [μη] θιγούν τα δικαιώματα του πολίτη, μπορώ να πω δέκα φορές “ναι” στη γραφειοκρατία. Λυπάμαι που μιλώ ρητορικά και συναισθηματικά, αλλά είναι ένα είδος κραυγής απελπισίας στον ασφυκτικό έλεγχο τον οποίο αισθάνομαι να με απειλεί».
Η δήλωση αυτή του Τάκη Παπά βρίσκεται καταγεγραμμένη σε ένα αφιέρωμα των δημοσιογράφων Φ. Καλλιαγκόπουλου και Γ. Ταμπακόπουλου της εφημερίδας «Η Καθημερινή» με τίτλο «Ένας μαγικός και επικίνδυνος αριθμός απειλεί την προσωπικότητα του Έλληνα» (26-27/07/1987, σελ. 4). Στην εισαγωγή αυτού του αφιερώματος διαβάζουμε τα ακόλουθα:
«Ένα νούμερο είναι αρκετό για να υποδηλώσει την αδυναμία του ατόμου, τη συντριβή των προθέσεών του, το ανώφελο της θελήσεώς του. Ο άνθρωπος δεν έχει πια όνομα, χρεώνεται σε ένα νούμερο, που αμέσως σχεδόν αποσπάται από αυτόν, κινείται αυτόνομα σε δαιδαλώδεις μηχανισμούς, που, όπως οι αρχαίες θεότητες, επινοήθηκαν από τον άνθρωπο αλλά δεν ελέγχονται από αυτόν. Θριαμβική και ταυτόχρονα μελαγχολική δικαίωση του Όργουελ. Όλα αρχίζουν από ένα νούμερο, εδώ στην Ελλάδα το ονόμασαν ΕΚΑΜ (Ενιαίος Κωδικός Αριθμός Μητρώου) και θα παρακολουθεί τον Έλληνα πολίτη από τη γέννησή του ως το θάνατο».
1987-2025
Στο ίδιο αφιέρωμα του 1987 οι αρθρογράφοι αφηγούνται μια φανταστική σκηνή που, όπως επισημαίνουν, «δεν είναι διόλου πρωτότυπη», «είναι όμως καίρια». Το συγκλονιστικό είναι ότι η φανταστική αυτή σκηνή εκτυλίσσεται στο έτος 2025:
«Ο Νο 380151206871 κοίταξε νευρικά το ρολόι του. Ο υπάλληλος του ελέγχου διαβατηρίων είχε χαθεί πριν δύο λεπτά πίσω από το παραβάν “εκτάκτου ειδοποιήσεως” και δεν είχε ακόμα φανεί. Τρία-τέσσερα λεπτά και ο υπάλληλος εμφανίσθηκε. Όχι μόνος. Τα δύο όργανα της ειδικής ομάδας “Ασφαλείας της Ανθρωπότητας” τον κοίταζαν αυστηρά. Αφ’ ότου δημιουργήθηκε στα 2025 αυτό το διακρατικό σώμα, αυτό το διαπεραστικό αυστηρό βλέμμα το είχε δει επανειλημμένα στην τηλεοπτική του εφημερίδα στην εξάρθρωση των “Αντικρατικών Σπινθήρων”…
-Είστε φορέας του DAIDS. Λυπάμαι, δεν μπορείτε να ταξιδέψετε, μουρμούρισε ο πρώτος, τείνοντάς του τις αντιλοιμωκτικές χειροπέδες.
Ο Νο 380151206871 κοίταξε τον υπάλληλο που πατούσε το κουμπί του μικροκομπιούτερ για να σβήσει το πορτοκαλί φωτάκι που αναβόσβηνε μπροστά του.
-Μα ήταν μια εξέταση… Μου έχουν γνωστοποιήσει τους κινδύνους… Άλλωστε δεν μπορώ…
-Δεν είναι μόνον αυτό. Είναι και η μεγάλη ανάληψη των 20.000 μονάδων, που κάνατε από την Τράπεζα στις 4.35 χθες και δεν μπορέσαμε να την εξηγήσουμε. Καλύτερα να περάσετε από τον έλεγχο αληθείας…»
Αμέσως μετά, οι δύο αρθρογράφοι πληροφορούν τους αναγνώστες για την φύση και τις συνέπειες του ΕΚΑΜ με τα εξής λόγια, στα οποία περιέχεται ο όρος «αδιόρατος εχθρός», που μας θυμίζει, βεβαίως, το ύποπτο κοινό παρατσούκλι της ραδιενέργειας του Τσέρνομπιλ, της Αλ Κάιντα και του κορωνοϊού:
«Ήδη από της 1ης του Ιουλίου τα παιδιά που έχουν γεννηθεί έχουν αποκτήσει τον δικό τους κωδικό αριθμό που θα τα ακολουθεί εφ’ όρου ζωής. […] Αγαθές [;] οι προθέσεις της Πολιτείας και τις υπερασπίζει με την ίδια ένταση και πίστη, όση είναι και η δικαιολογημένη αγωνία του απλού ενσυνείδητου πολίτη, που θεωρεί ότι πλέον βρίσκεται φυλακισμένος σε ένα είδος γραναζιών του κρατικού ελέγχου και καταστολής, που τώρα δεν θα έχουν την μορφή κάποιων όγκων κιτρινισμένων χαρτιών, αλλά κάποιων μικροτσίπς της άφθαστης τεχνολογίας.
Η ίδια αγωνία, ίσως διογκωμένη και με συναισθηματική φόρτιση, θα διακατείχε τον ίδιο πολίτη, αν το μέτρο είχε θεσμοθετηθεί κι επί άλλης κυβερνήσεως. Διότι εδώ πλέον η αμφισβήτηση δεν βρίσκεται σε πολιτικό ή σε κομματικό επίπεδο. Ζητούμενο και διεκδικούμενο είναι η προάσπιση των ατομικών δικαιωμάτων προ ενός αδιόρατου, πλην, όμως, αισθητού “εχθρού”».
ΕΩΣΦΟΡΙΚΟ ΣΦΡΑΓΙΣΜΑ
Γνωρίζοντας, λοιπόν, πλέον πεντακάθαρα την μεθοδολογία της εκάστοτε σατανοκίνητης κυβέρνησης (ελληνικής ή ξένης), η οποία προκαλεί ή αφήνει να προκληθεί το πρόβλημα, ώστε να φέρει την λύση που την συμφέρει, ήταν αναμενόμενο να χρησιμοποιηθεί και σήμερα, όπως ακριβώς το 1986 επί ΕΚΑΜ, ο κωδικός «καταπολέμηση της γραφειοκρατίας» για να προπαγανδισθεί αποτελεσματικά η ανάγκη της υποχρεωτικής λήψης του περίφημου Προσωπικού Αριθμού.
Δεν πρέπει ποτέ να λησμονούμε μια ζοφερή αλήθεια: Το αυταρχικό κράτος το καταλαβαίνεις από τις συνεχείς υποχρεωτικότητες που θεσπίζει, αδιαφορώντας πλήρως για την αντίθετη βούληση του πολίτη, τον οποίο στιγματίζει ως «ψεκασμένο», «αρνητή», «συνωμοσιολόγο», οσάκις αυτός τολμά να σηκώσει ανάστημα και να προβάλει αντίσταση.
Την καραμέλα της «καταπολέμησης της γραφειοκρατίας», αναμεμιγμένη με την διαβολική γλυκόζη της «ευκολίας και της ταχύτητας», θα μας την πιπιλίσουν εφεξής, μέχρι προκλήσεως εμέτου, όλοι οι συνωμότες πολιτικοί και οι αργυρώνητοι δημοσιογραφίσκοι της προπαγανδιστικής μηχανής των ΜΜΕ, προκειμένου να δικαιολογήσουν την χρήση του «φονικού όπλου» του Προσωπικού Αριθμού, που θα σημάνει το «ηλεκτρονικό φακέλωμα» και, αργότερα, το ανεξίτηλο, εωσφορικό σφράγισμά μας.
*Πρ. Αναπλ. Καθηγητής Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ.
