Η δρ Σοφία Μπάκα μιλά στη «δημοκρατία» για το πρώτο εμβόλιο που έλαβε Έλληνας ασθενής στο Διαβαλκανικό και βρίσκεται σε στάδιο δοκιμών
Του Βασίλη Γαλούπη
Η χθεσινή είδηση του βρετανικού «Guardian» ότι ήδη έχουν αρχίσει κλινικές δοκιμές στη Φάση 1 σε επτά χώρες από γερμανική εταιρία με το εμβόλιο mRNA για τον καρκίνο του πνεύμονα δίνει δύναμη και αισιοδοξία σε εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς ανά τον κόσμο. Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως και ευθύνεται για περίπου 1,8 εκατ. θανάτους κάθε χρόνο.
Αρκετές μεγάλες εταιρίες βρίσκονται στην ίδια αναζήτηση, με τον ίδιο σκοπό. Να αντιμετωπίσουν μέσω της νέας τεχνολογίας mRNA θανατηφόρους τύπου καρκίνου. Κάνοντας την έρευνά μας σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η χώρα μας και ποια είναι η συμμετοχή της Ελλάδας σ’ αυτόν τον παγκόσμιο αγώνα δρόμου, τα νέα είναι ακόμα πιο ευχάριστα.
Πριν από δύο μήνες, στις 27 Ιουνίου 2024, έγινε γνωστό ότι στη Θεσσαλονίκη έλαβε ένα από τα εμβόλια για τον καρκίνο του πνεύμονα, που βρίσκονται σε στάδιο δοκιμών, ο πρώτος Έλληνας ασθενής και ο πρώτος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, συμμετέχοντας σε παγκόσμια κλινική μελέτη αμερικανικής εταιρίας.
Συγκεκριμένα, ο ασθενής έλαβε στο Ιατρικό Διαβαλκανικό Θεσσαλονίκης εξατομικευμένη θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα στο ογκολογικό τμήμα κλινικών μελετών του Ιατρικού Διαβαλκανικού, υπό την επίβλεψη της δρος Σοφίας Μπάκα, παθολόγου – ογκολόγου και αναπληρώτριας καθηγήτριας Μοριακής Ιατρικής ΑΠΘ.
Επικοινωνήσαμε με την κυρία Μπάκα προκειμένου να μας εξηγήσει περισσότερα για τις εξελίξεις στη μάχη κατά του καρκίνου:
«Σε ανάλογη μελέτη αμερικανικής εταιρίας σε παγκόσμια κλίμακα συμμετέχουμε κι εμείς. Εμείς στο Διαβαλκανικό είχαμε τον πρώτο ασθενή στην Ευρώπη με καρκίνο του πνεύμονα. Χειρουργήθηκε, στη συνέχεια στείλαμε δείγμα στο εξωτερικό, έγινε έλεγχος και στη συνέχεια μας έστειλαν έτοιμο το εμβόλιο για τον συγκεκριμένο ασθενή. Το εμβόλιο αυτό δίνεται μόνο με ταυτόχρονη χορήγηση ανοσοθεραπείας».
Για τον τρόπο που δρουν και τι καινούργιο φέρνουν αυτά τα εμβόλια, δήλωσε: «Κατά την περίοδο του κορονοϊού υπήρξε μια μεγάλη ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας. Κι αυτό είναι κάτι που βοήθησε την ογκολογία. Αυτή η ανάπτυξη είχε σαν αποτέλεσμα να δημιουργηθούν εμβόλια με βάση την mRNA τεχνολογία. Τα εμβόλια αυτά στηρίζονται στο ότι ενεργοποιούμε το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου και είναι καθαρά εξατομικευμένα και προσωποποιημένα. Το ανοσοποιητικό σύστημα στέλνει τους “στρατιώτες του” σε συγκεκριμένα κύτταρα που πρέπει να “χτυπήσει”. Αυτή είναι η διαφορετικότητα αυτού του εμβολίου. Η εξατομίκευση και η εξειδίκευση».
Το συγκεκριμένο εμβόλιο βρίσκεται ήδη στη Φάση 3 και δοκιμάζεται στον πνεύμονα. Στη συνέχεια αναμένεται να δοκιμαστεί και σε άλλους τύπους καρκίνου, όπως στο πάγκρεας, στην ουροδόχο κύστη, στον τραχήλου κ.α. Στη Φάση 1 δοκιμάστηκε σε αρκετούς όγκους και κρίθηκε ασφαλές. Στη Φάση 2 έγινε για μελάνωμα, όπου φάνηκε ότι είναι αποτελεσματικό.
Η πρόβλεψη για το πότε θα μπορούν οι ασθενείς να προμηθευτούν από την αγορά αυτά τα εγκεκριμένα πια εμβόλια, που βρίσκονται σήμερα σε φάση δοκιμών από διάφορες εταιρίες, δεν μπορεί να είναι ασφαλής. Όταν θέσαμε το ερώτημα στην αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ κι αν ένας τέτοιος στόχος είναι εφικτός μέσα σε 5-10 χρόνια, συνυπολογίζοντας τις παραμέτρους δυσκολίας του εγχειρήματος, μας απάντησε καταφατικά: «Ναι, είμαστε πολύ αισιόδοξοι». Κι αυτό είναι σίγουρα ενθαρρυντικό.
Εφόσον ευοδωθούν οι επιστημονικές προσπάθειες που γίνονται σε παγκόσμια κλίμακα θα υπάρχει και μια έκρηξη για την αντιμετώπιση κι άλλων τύπων καρκίνου. «Η μελέτη αυτή ανοίγει δρόμους και για εμβόλια για άλλες μορφές καρκίνου» μας λέει.
Το εμβόλιο που δοκιμάζεται στη Θεσσαλονίκη στηρίζεται στα νεοαντιγόνα του όγκου, τα οποία είναι μοναδικά στον καρκίνο του κάθε ασθενούς και για τον λόγο αυτό απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση. Αυτά είναι δείκτες στα κύτταρα του όγκου που θα μπορούσαν να αναγνωριστούν από το ανοσοποιητικό σύστημα. Έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο που εκπαιδεύει και πυροδοτεί το ανοσοποιητικό σύστημα, προκειμένου αυτό να κινηθεί εναντίον της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου.
Το εμβόλιο μεταφέρει δεδομένα με στόχο 34 αντιγόνα και θέτει σε λειτουργία τον μηχανισμό του ανοσοποιητικού, κατάλληλο για τις μοναδικές κυτταρικές μεταλλάξεις κάθε ασθενούς με καρκίνο του πνεύμονα.
Χορηγείται σε ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί για καρκίνο του πνεύμονα -μη μικροκυτταρικό- και ανήκουν στην ομάδα υψηλού κινδύνου υποτροπής. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να έχουν ήδη πάρει 1 με 4 κύκλους συμπληρωματικής χημειοθεραπείας.
Οι επιστήμονες λαμβάνουν αίμα από τον ασθενή που είναι υποψήφιος να μπει στη μελέτη καθώς και κομμάτι από τον όγκο που έχει ήδη εξαιρεθεί. Αυτά τα στέλνουν στο κεντρικό εργαστήριο στην Ευρώπη. Εκεί επεξεργάζονται το υλικό (αλληλουχία DNA, χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης). Ελέγχεται, δηλαδή, αν υπάρχουν τα νεοαντιγόνα. Είναι το πρώτο βήμα και διαρκεί περίπου δέκα μέρες. Στη συνέχεια αρχίζει η παρασκευή του εξατομικευμένου εμβολίου. Συνολικά η διαδικασία μπορεί να διαρκέσει 6-8 εβδομάδες. Στη συνέχεια στέλνεται στη Θεσσαλονίκη, έτοιμο να χορηγηθεί.
Το εμβόλιο χορηγείται ενδομυϊκά, σε 9 δόσεις, κάθε 3 εβδομάδες, σε συνδυασμό με ανοσοθεραπεία, η οποία γίνεται με ενδοφλέβια έγχυση, επίσης σε 9 δόσεις, αλλά κάθε έξι εβδομάδες. Το εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει ερυθρότητα και πόνο στο σημείο της ένεσης όπως όλα τα εμβόλια και πυρετό τις πρώτες μέρες μετά τη χορήγησή του. Η εξατομικευμένη θεραπεία νεοαντιγόνων είναι πολύ πιο έξυπνη από ορισμένες απόψεις από ένα εμβόλιο και απολύτως προσαρμοσμένη για τον ασθενή, εξηγεί η δρ Μπάκα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Γεννήθηκε στο Άργος Ορεστικού Καστοριάς. Είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Μοριακής Ιατρικής στο ΑΠΘ στην κλινική Μοριακής Ιατρικής και στο τμήμα Κλινικών Μελετών του Νοσοκομείου «Παπαγεωργίου». Είναι επιστημονικά υπεύθυνη του τμήματος Κλινικών Μελετών – Ερευνητικών Ογκολογικών Φαρμάκων του Ιατρικού Διαβαλκανικού Θεσσαλονίκης. Διαθέτει μακρόχρονη εμπειρία με ενεργό επιστημονική παρουσία στην Ευρωπαϊκή Ογκολογική Κοινότητα. Αποφοίτησε από το Λύκειο Άργους Ορεστικού Καστοριάς το 1986. Έλαβε το πτυχίο Ιατρικής του ΑΠΘ το 1993 και Master στην Ογκολογία στο πανεπιστήμιο του Mάντσεστερ. Είναι μέλος του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και του Ιατρικού Συλλόγου Αγγλίας.
Δημοσιεύεται στη «δημοκρατία»
