Της Μαρίας Δεναξά
Το κύμα της αγανάκτησης εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σάρωσε την Κυριακή απ’ άκρη σ’ άκρη την πλειονότητα των χωρών που την απαρτίζουν: από την Ιταλία μέχρι τη Δανία, από την Αυστρία μέχρι τις Κάτω Χώρες και τη Γαλλία. Ακροδεξιά, ευρωσκεπτικιστικά, λαϊκίστικα, εθνικιστικά κόμματα είδαν τα ποσοστά τους να ενισχύονται από μια βασική αιτία, την αποτυχία της ευρωπαϊκής ηγεσίας, όχι μόνο της απερχόμενης αλλά και των προηγούμενων, να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά κυρίως ένα κοινό βασικό ζήτημα, όπως η ανεξέλεγκτη μετανάστευση, που απειλεί περισσότερο από ποτέ την ισορροπία των κοινωνιών μας, παράλληλα με την απειλή που συνιστά το πολιτικό Ισλάμ για το μέλλον των ευρωπαϊκών πολιτισμών μας.
Τα περισσότερα κόμματα «διαμαρτυρίας», που προτίμησαν όσοι θέλησαν να εκφράσουν τη δυσφορία τους, δεν θέτουν πια ζήτημα αποχώρησης από την Ε.Ε., αλλά ριζικής αλλαγής της.
Σε μια εποχή που όλοι οι κατατρεγμένοι του κόσμου φαίνεται ότι έχουν βάλει προορισμό στην πυξίδα τους την Ευρώπη -8 εκατομμύρια αιτήσεις ασύλου καταγράφηκαν για πρώτη φορά στην Ε.Ε. το διάστημα 2013-2023, ένας αριθμός που ισοδυναμεί με την ένταξη ενός νέου κράτους-μέλους που αποτελείται αποκλειστικά από μετανάστες-, οι πολίτες της Ένωσης μέσα από τις εκλογές απαίτησαν δραστική αναθεώρηση της κοινής μεταναστευτικής μας πολιτικής, βασισμένης στον περιορισμό του αριθμού των νεοεισερχομένων και στην απέλαση όσων παραβιάζουν τους κανόνες μας, αγνοούν τις αξίες μας και αμφισβητούν τον τρόπο ζωής μας. Ελλείψει προσοχής και αποτελεσματικής αντιμετώπισης του κρίσιμου ζητήματος, οι διαμαρτυρόμενοι ψηφοφόροι αυξάνονται και πληθύνονται σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
Ένα άλλο ζήτημα που έκανε να μοιάζει λιγότερο με εκλογική αναμέτρηση και περισσότερο με κηδεία η ψηφοφορία της Κυριακής είναι αυτό του πολέμου, που έχει θορυβήσει και ανησυχήσει εκατομμύρια Ευρωπαίους.
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα θεμελιώθηκε πάνω σε ένα δεδομένο και μια υπόσχεση: την ειρήνη. Και τώρα, τι πραγματικά έχει απομείνει από την Ε.Ε; Η γηραιά ήπειρος δείχνει να κλυδωνίζεται και σιγά σιγά να βυθίζεται σε έναν πόλεμο που δεν μπόρεσε να αποτρέψει. Μαζί της φαίνεται ότι θέλει να συμπαρασύρει νεότερες γενιές, που όμως εναντιώνονται μαζικά σε αυτή την προοπτική, τουλάχιστον στη Γαλλία, όπου ήταν κι ένας από τους λόγους που οι νέοι προτίμησαν στην πλειονότητά τους την Εθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν.
Δεν ήταν, όμως, αυτός ο μόνος λόγος. Ο αντι-μακρονισμός, όπως βάφτισε η εφημερίδα «Le Figaro» το ρεύμα που επικρατεί αυτή την εποχή στη Γαλλία, έχει αγγίξει όλες τις κατηγορίες του πληθυσμού, που έχει εξοργιστεί με τα έργα και τις ημέρες του Γάλλου προέδρου, στον οποίο καταλογίζεται πως έχει φέρει τη χώρα στο χείλος της οικονομικής καταστροφής. Στη Γερμανία, επίσης, η ψήφος των Γερμανών ήταν και ψήφος δυσαρέσκειας κατά της ηγεσίας της χώρας τους, όπως και στην Ελλάδα. Σε αρκετές περιπτώσεις οι Ευρωπαίοι πολίτες κατηγορούν την ηγεσία τους ότι είναι πηγή προβλημάτων που προκαλεί άγχος και υποβαθμίζει τη ζωή τους, όπως η πίεση στις εθνικές οικονομίες, ο κρατικός εξτρεμισμός, η ευρωκρατία.
Η σχεδόν συντονισμένη ψήφος υπέρ των λαϊκιστικών αντιευρωπαϊκών κομμάτων στην ευρωπαϊκή επικράτεια ενισχύθηκε και από το γεγονός πως σε αρκετές χώρες οι πολίτες δηλώνουν ότι τα οφέλη που αποκομίζουν από την Ε.Ε. είναι λιγότερα από τους περιορισμούς που τους επιβάλλει, και κυρίως σε ζητήματα λιτότητας.
Άλλο συμπέρασμα που βγήκε από τις κάλπες, κυρίως από την αποδυνάμωση των οικολόγων, είναι πως οι ιδέες τους για το περιβάλλον, οι οποίες δημιουργούν πρόσθετο κόστος για τους πολίτες, κινητοποίησαν επίσης το εκλογικό σώμα εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπέρ των κομμάτων που την απορρίπτουν. Το Πράσινο Σύμφωνο αποτελεί εμβληματικό σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα τελευταία πέντε χρόνια. Μια από τις προκλήσεις των επόμενων μηνών είναι αν θα μπορέσει τελικά να εφαρμοστεί.
Εκτός από το περιβάλλον, στις ευρωπαϊκές ηγεσίες στοίχισε και το ζήτημα του κλίματος, το οποίο ίσως περάσει σε δεύτερη μοίρα το προσεχές διάστημα. Οι διαμαρτυρίες των αγροτών τους τελευταίους μήνες στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Πολωνία και την Ισπανία συμβάλλουν στην εξήγηση αυτής της αποδυνάμωσης.
Μια άλλη απογοήτευση είναι η ραγδαία δημογραφική συρρίκνωση, που παρατηρείται στα περισσότερα κράτη-μέλη, και η σχεδόν παντελής έλλειψη προσοχής και αντιμετώπισής της τόσο από τις Βρυξέλλες όσο και από τις τοπικές ηγεσίες.
Εκτός από τη δυσαρέσκεια, πρέπει να επισημανθεί και κάτι θετικό. Μπορεί στην Ελλάδα η αποχή να ήταν μεγάλη, δεν παρατηρήθηκε όμως το ίδιο στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή επικράτεια. Σύμφωνα με τα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας, υπήρξε αυξημένη συμμετοχή. Περίπου το 51% από τους 360 εκατομμύρια εκλογείς που κλήθηκαν στις κάλπες ψήφισαν σε αυτές τις ευρωπαϊκές εκλογές. Πρόκειται για μικρή αύξηση σε σχέση με το 2019 και το υψηλότερο ποσοστό από το 1994. Στο παρελθόν υπήρξε μια εποχή που λεγόταν ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο δεν ήταν νόμιμο, επειδή εκλεγόταν μόνο από το 40% του εκλογικού σώματος.
Τέλος, παρά την άνοδο των κομμάτων του λεγόμενου «ακραίου συντηρητισμού», το ΕΛΚ φαίνεται να διατηρεί την ηγετική του θέση στο Ευρωκοινοβούλιο. Μένει, βέβαια, να δούμε αν θα διατηρήσει τις ίδιες πολιτικές ομάδες που το απαρτίζουν σήμερα.
