Της Κατέ Καζάντη
Η πανθομολογούμενη αδιαφορία των λαών των κρατών-μελών για τις ευρωεκλογές, με τον ταυτόχρονο αρνητισμό με τον οποίον αντιμετωπίζεται η καθαυτό ύπαρξη της Ενωμένης Ευρώπης ως πολιτικού οργανισμού, καταδεικνύει τη νοσηρότητα της «ευρωπαϊκής κανονικότητας». Εκείνης, δηλαδή, της κατάστασης στην οποία όλο σχεδόν το πολιτικό φάσμα διατείνεται πως είναι η ιδανική και στην οποία κάθε κόμμα που διεκδικεί εξουσία υπόσχεται να φέρει την Ελλάδα ταχύτερα.
Εντός αυτής της «κανονικότητας», τα χαρακτηριστικά της οποίας σπανιότατα αναφέρονται στον δημόσιο λόγο, ο Ευρωπαίος άνθρωπος, όλων των χωρών της Ε.Ε., αισθάνεται ξένος. Πέρα και μακριά από τα κέντρα λήψης των αποφάσεων, αυτοτοποθετείται εκτός. Για τους λαούς οι παρεμβάσεις στις αποφάσεις των λεγόμενων διευθυντηρίων είναι από εκείνα που δεν πρόκειται να συμβούν. Η πεποίθηση πως βρίσκονται αντιμέτωποι με μια de facto αντιδημοκρατική λειτουργία καταργεί κάθε αντι-δράση, ακόμα και τη συμμετοχή στις εκλογές.
Πώς, όμως, δύναται ένας πολιτικός οργανισμός να θεωρείται δημοκρατικός όταν θεσμοποιεί κάθε νεοφιλελεύθερο δόγμα, όταν ως «ελευθερία» εννοεί μοναχά εκείνην που πριμοδοτεί την κίνηση των κεφαλαίων κι όταν λειτουργεί, αντί για αλληλέγγυα, παρεμβατικά και τιμωρητικά;
Για τους διαβόητους ευρωπαϊκούς «θεσμούς», τους εξόχως ευεπίφορους στα κελεύσματα των διάφορων λόμπι και στα συμφέροντά τους, η ιδέα της αλληλεγγύης είναι αυτή που οδηγεί στην αναδιανομή του πλούτου, αναδιανομή η οποία μεσοπρόθεσμα λειτουργεί σε βάρος των ισχυρών. Γι’ αυτό την αποφεύγουν χαρακτηριστικά.
Η σημερινή Ευρώπη μόνο επιφανειακά διαφέρει από εκείνη, την ανάλγητη, των πολιτικών Σόιμπλε: το πρόταγμα των εξοπλιστικών, αντί των κοινωνικών προγραμμάτων, οι διαρκείς υποχωρήσεις του ρόλου του κράτους και η εκχώρηση στους ιδιώτες κρίσιμων τομέων, άλλοτε κοινής ωφελείας, σήμερα πεδίων κερδοσκοπίας, ή η νέα πολεμική ρητορική συναποτελούν τα κύρια χαρακτηριστικά του μόνου αποδεκτού αφηγήματος.
Έτσι, περιορισμένο στα στεγανά ενός, μόνο κατ’ όνομα, «ορθολογισμού» και αρνούμενο να στοχαστεί πέρα από τα επιβαλλόμενα των οικονομικών συμφερόντων, το ευρωπαϊκό πνεύμα κινδυνεύει να καταντήσει το «ναυάγιο του ρασιοναλισμού». Εκείνο που διέβλεπε ο Εντμουν Χούσερλ («Η κρίση του Ευρωπαίου ανθρώπου και η φιλοσοφία», 1935) για την εποχή του έχει ήδη επιστρέψει, πιθανότατα ως ακόμα μία τραγωδία.
«Ο μέγιστος κίνδυνος για την Ευρώπη είναι η κόπωση» έλεγε ο Γερμανός στοχαστής. Τούτη η κόπωση, δημιούργημα μιας παραλυτικής κατάστασης, στην οποία εξέπεσε η πνευματικότητα, γέννησε τον Χίτλερ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτός ο διαβόητος «πραγματισμός», που καταργεί κάθε οραματικό σχέδιο αλλαγής, οδηγώντας ταυτόχρονα στην απόγνωση τα πληβειακά στρώματα, αποτελεί ταυτοτικό στοιχείο και της παροντικής κατάστασης: η αύξηση της φτώχειας και η διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων αντιμετωπίζονται ως κανονικότητα, οργανικό κομμάτι του συστήματος.
Η σημερινή, επικίνδυνη κόπωση, μέσα στην οποία η Ευρώπη αδυνατεί να αναγεννηθεί εκ πνεύματος πολιτικής, δημιουργώντας πολιτικό και πολιτισμικό αντιπαράδειγμα, μακριά από τον ατλαντισμό, είναι πιθανόν να δημιουργήσει νέα ολοκαυτώματα. Διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος η επανάπτωση στη βαρβαρότητα να μην παραμείνει μοναχά ένα δυστοπικό σενάριο.
Το υποκείμενο που αλλάζει την ιστορία, ο λαός της Ευρώπης δηλαδή, παραμένει η ζύμη του μετασχηματισμού. Αλλά οφείλει, πρώτα και κύρια, να συμμετέχει, σε πείσμα εκείνων που υποθάλπουν την αποστράτευση. Και διά της ψήφου του να παρεμβαίνει στη διαμόρφωση των περιβόητων διευθυντηρίων των Βρυξελλών και στις επιλογές τους. Τις οποίες επιλογές αλλάζοντάς τες, θ’ αλλάξει εντέλει και τη ζωή του.
Στις αστικές δημοκρατίες, όπως η ευρωπαϊκή, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής, η ψήφος παραμένει ο ισχυρότερος δρόμος και τρόπος αντίστασης.
