Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Η εικόνα ραστώνης του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη σε παραλία των Χανίων, αν και ηγείται μίας χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ με μέγιστη εγγύτητα στο Ισραήλ και ζωτικότατα συμφέροντα στη ΝΑ Μεσόγειο, προκάλεσε μειδιάματα και ειρωνείες σε ορισμένες πρεσβείες, αλλά σύμμαχοι και εταίροι γνωρίζουν άριστα ότι η σχέση Αθήνας – Τελ Αβίβ είναι ισχυρή και θα συνεχιστεί ως έχει.
Η συνεργασία με το Ισραήλ αποτελεί μία από τις ελάχιστες επιτυχημένες πτυχές της ιδιότυπης «προσωπικής διπλωματίας» του κ. Μητσοτάκη από το 2019 έως σήμερα. Με χειροπιαστά αποτελέσματα, κυρίως, στα θέματα ασφάλειας, στον τομέα του τουρισμού και σε επιλεκτικές (θεματικά και γεωγραφικά) επενδύσεις. Η δε διάψευση των -βιαστικών και υπερβολικών- προσδοκιών για τον ενεργειακό κλάδο (με εξαίρεση την επιτυχημένη δραστηριότητα της Energean) οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην αιφνιδιαστική άρση της υποστήριξης της Ουάσινγκτον από το (ίσως ανεδαφικό) έργο του αγωγού EastMed, στη βραδύτατη πρόοδο του σχήματος «3+1» (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ + ΗΠΑ) και στον πόλεμο της Γάζας.
Άλλωστε, ο σημερινός πρωθυπουργός ευτύχησε να μη χρειαστεί να κάνει κάτι ιδιαίτερο πέραν του να συνεχίσει το έργο των προκατόχων του. Άλλοι είχαν επωμιστεί τα δύσκολα. Τον Αύγουστο του 2010 οι Γ. Παπανδρέου και Μπ. Νετανιάχου οικοδόμησαν τη στενή διμερή σχέση μετά τη μεγάλη κρίση Τουρκίας – Ισραήλ λόγω της επίθεσης κομάντος στο πλοίο «Mavi Marmara» που μετέφερε ανθρωπιστική βοήθεια στους αποκλεισμένους Παλαιστινίους. Τον Οκτώβριο του 2013 οι Αντ. Σαμαράς και Μπ. Νετανιάχου υπέγραψαν μεγάλο αριθμό συμφωνιών κατά τη διάρκεια του Διακυβερνητικού Συμβουλίου των δύο χωρών. Και τον Φεβρουάριο του 2015 (πέντε μήνες πριν από την πολιτική του ενηλικίωση με την κυβίστηση στο δημοψήφισμα), ο Αλ. Τσίπρας είχε ωριμάσει αρκετά ώστε να επιβεβαιώσει και στον κ. Νετανιάχου και δημόσια τη διακομματική αποδοχή της συμπόρευσης σε πλήθος θεμάτων.
Τον Ιούνιο του 2020, όπως είχε αποκαλύψει η στήλη, ο κ. Μητσοτάκης πίστεψε ότι πέτυχε ένα ιστορικό βήμα, εξασφαλίζοντας υπόσχεση του ομολόγου του για προστασία του αγωγού EastMed, σε ολόκληρο το μήκος του, από τις ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ. Υπηρεσιακοί παράγοντες του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών είχαν απορρίψει, αμέσως και κατηγορηματικά, αυτή την πεποίθηση του πρωθυπουργού. Έλεγαν πως η πιθανότερη εξήγηση ήταν ότι ο κ. Μητσοτάκης, μετά την ανάπτυξη των απόψεών του, εξέλαβε (λανθασμένα) τη σιωπή του κ. Νετανιάχου σαν συναίνεση. Τον Νοέμβριο του 2020, σε συνάντηση των τότε υπουργών Άμυνας Μπ. Γκαντζ και Ν. Παναγιωτόπουλου, διευκρινίστηκε ότι κάθε χώρα που εμπλέκεται στον EastMed θα υπερασπίζεται μόνη της το αντίστοιχο τμήμα αγωγού, αν και όποτε το έργο αρχίσει να υλοποιείται.
Σήμερα, αν και είναι ακόμη νωρίς να διατυπωθούν ασφαλείς εκτιμήσεις για την πορεία της αντιπαράθεσης Ισραήλ – Ιράν, η ελληνική διπλωματία καλείται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Με έμφαση στον ρόλο της Τουρκίας, λαμβάνοντας υπόψη, αφενός, την περσινή επαναπροσέγγισή της με το Ισραήλ (χωρίς αναστροφή παρά τον πόλεμο στη Γάζα) και, αφετέρου, τον εικαζόμενο μεσολαβητικό ρόλο του προέδρου Ρ.Τ. Ερντογάν μεταξύ των «σκληρών» της Ιερουσαλήμ και των ακραίων ισλαμιστών της Τεχεράνης. Οι πληροφορίες που φθάνουν στην Αθήνα συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η ισραηλινή πλευρά διατηρεί την άποψη περί αναξιοπιστίας και κρυφών παιγνίων της Άγκυρας. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, σχεδόν όλοι οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι διαπιστώνουν αναβάθμιση της διπλωματικής και στρατιωτικής ισχύος της Τουρκίας, επιθυμώντας (ή και επιδιώκοντας) ένα είδος ουδετερότητάς της. Η εκτίμηση είναι ότι η Τουρκία «έχει γίνει πολύ μεγάλη για να την αγνοούμε σε περιφερειακά θέματα» και στο φλέγον πρόβλημα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας.
Ταυτόχρονα, ήδη από τις αρχές του 2023 η ισραηλινή πλευρά είχε διαβεβαιώσει την Αθήνα ότι η αναθέρμανση των σχέσεων με την Τουρκία δεν θα επηρέαζε την αυτόνομη στρατηγική σχέση με την Ελλάδα και την Κύπρο. Ως τώρα τουλάχιστον η υπόσχεση έχει τηρηθεί.
* Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
Ως σοβαρό κράτος το Ισραήλ μάχεται μονάχα για τα συμφέροντά του Γνωρίζοντας οτι συμμαχοι και συμμαχίες είναι κάτι σχετικό Και ως άρτιοι έμποροι γνωρίζουν οτι η συμμαχία είναι σαν το χρήμα Αν ποντάρεις λάθος το χάνεις Και επειδή γνωρίζουν την μεταβλητή φύση αυτών των πραγμάτων είναι πάντοτε κέβεροι Ο δικός μας δεν φοβάται προς το παρόν διοτι στην ουσία καταλαβε οτι το παιχνίδι τον ξεπέρασε Οτι δεν μπορεί να κάνει κάτι έχει χάσει Προσευχεται ο κακομοίρης μήπως ο πρόεδρος της αλλης χώρας δεν τηρήσει τις υποσχέσεις του Φρούδες ελπίδες ενός παικτη που έχει χάσει Ευελπιστόντας στο παρόν οτι θα τηρηθούν υποσχέσεις Κρίμα και πάλι κρίμα