Του Γιάννη Χ. Κουριαννίδη*
«Αισθάνομαι ότι οι γυναίκες είμαστε όχι αυτόνομα όντα που αξίζουμε σεβασμού, ως ανθρώπινα όντα, αυθύπαρκτα, αλλά ότι είμαστε χρήσιμες για κάτι. Είμαστε χρήσιμες για να φροντίζουμε κάποιον, είμαστε χρήσιμες για να κάνουμε παιδιά. Η ύπαρξή μας είναι ταυτισμένη με άλλα πράγματα, όχι με μία αυτονομία στην προσωπικότητά μας, στον εαυτό μας, στη ζωή μας, στην πορεία μας. Είναι πολυεργαλείο η γυναίκα. Δεν υπάρχει ως αυτόνομο ον, που έχει δικαίωμα να χαράξει την πορεία του, να κάνει παιδιά, να μην κάνει παιδιά, να ζήσει μόνο… Δηλαδή, αυτό το πράγμα με ξεπερνά (!)».
Άκουγα την περασμένη Παρασκευή την αναπληρώτρια υπουργό Υγείας Ειρήνη Αγαπηδάκη και δεν πίστευα στα αυτιά μου. Όχι τόσο για τα φληναφήματα της δικαιωματικής ατζέντας με τα οποία μας βομβαρδίζουν καθημερινά όλοι αυτοί οι νεοταξίτες εκφραστές τους, αλλά κυρίως από τη συνειδητοποίηση του πόσο ξεκομμένοι είναι αυτοί οι άνθρωποι από την κοινωνία και τους κανόνες της.
Πώς αλλιώς θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, άραγε, η έλλειψη της αίσθησης του «ανήκειν» σε μία κοινότητα και η απάρνηση των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και σχέσεων με τα μέλη της; Όπως έχει προ αιώνων πει ο Αριστοτέλης, «ο άνθρωπος είναι ον φύσει κοινωνικό και πολιτικό» και «αυτός που μπορεί να ζήσει μακριά από τις ανθρώπινες κοινωνίες είναι θηρίο ή θεός».
Προφανώς και ζώντας μέσα στην κοινωνία, ο άνθρωπος οφείλει να είναι χρήσιμος σε αυτήν, άλλως η κοινωνία τον αποβάλλει. Είτε αυτός είναι άνδρας είτε είναι γυναίκα. Είναι δεδομένο ότι η χρησιμότητα του κάθε ανθρώπου έχει να κάνει σε ορισμένες περιπτώσεις και με το φύλο του. Και αφού η φύση έχει ορίσει η ζωή να δημιουργείται και να γεννάται μέσα από το γυναικείο σώμα, τότε ναι, η χρησιμότητα της γυναίκας στο θέμα αυτό είναι όχι μόνο δεδομένη, αλλά κυρίως μοναδική, θαυμαστή και συμβολική, αφού αποτυπώνει τον ρόλο της στη διαιώνιση του είδους μας. Η αποποίηση αυτής της μοναδικότητας και η υποβάθμισή της σε «δικαίωμα» ή σε «επιλογή», η ένταξή της σε ένα δικαιωματικό πλαίσιο την απαξιώνει από κεκτημένο σε διεκδίκηση.
Το τραγικότερο είναι ότι ελάχιστοι αντιλαμβάνονται ότι όλη αυτή η «συζήτηση» περί δικαιωμάτων του ατόμου, περί «αυτονομίας της προσωπικότητάς» του, ουσιαστικά οδηγεί στην αποποίηση δικαιωμάτων που έχουν κατακτηθεί μέσα από αγώνες κοινωνικούς και εθνικούς. Μέσα από δράσεις, δηλαδή, όπου οι ατομικότητες είχαν συνείδηση της αξίας και της χρησιμότητάς τους εντός του συλλογικού πλαισίου της κοινωνίας και του έθνους. Αυτή ακριβώς η δυναμική που αναπτύσσει μία ενσυνείδητη συλλογικότητα αποτελεί το φόβητρο κάθε εξουσίας, που νιώθει πως απειλείται από τη λειτουργικότητά της.
Όπως ακριβώς ο λαός μετατρέπεται σε έθνος με την καλλιέργεια της ταυτοτικής συνείδησης, έτσι και τα άτομα συγκροτούν μία κοινωνία όταν αρχίζουν να κοινωνούν σε ένα αξιακό σύστημα που διαμορφώνουν στην ιστορική τους πορεία. Γι’ αυτό και έχει πολύ μεγάλη σημασία, αποτελεί, θα λέγαμε, αναγκαιότητα, η κοινωνία να είναι εθνική, να ενσωματώνει δηλαδή ταυτοτικά χαρακτηριστικά που διαμορφώνονται καταλυτικά με τη συγγένεια, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τον τρόπο ζωής.
Αυτή η συλλογική ταυτοτική έκφραση των ανθρώπων αποτελεί τον μεγάλο αντίπαλο όσων σχεδιάζουν μία ανθρωπότητα ατόμων εύκολα διαχειρίσιμων, χωρίς κοινή περπατησιά, χωρίς κοινά οράματα και φιλοδοξίες. Δεν είναι τυχαίο που και οι δύο ακραίες ιδεολογίες της εποχής μας, ο μαρξισμός και ο φιλελευθερισμός, συγκλίνουν στη στόχευσή τους εναντίον της συλλογικής οργάνωσης μιας κοινωνίας, είτε με το αφήγημα της πάλης των τάξεων είτε με αυτό του ανελέητου ωφελιμιστικού ανταγωνισμού. Ο κάθε «δικαιωματιστής» είναι απλώς ένας από τους εκφραστές τους.
*∆ιευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα», [email protected]
