Του Γιώργου Κ. Στράτου
Η σχέση της τέχνης με το έγκλημα είναι και πολύπλευρη και άκρως σημαντική για την επίδραση που έχει στον ανθρώπινο πολιτισμό. Αν κάθε εγκληματική συμπεριφορά συνιστά μια απόκλιση από τον τρόπο που πρέπει να συμπεριφέρεται ένας άνθρωπος απέναντι στους συνανθρώπους του μέσα σε μια κοινωνία, τότε τα έργα τέχνης αποτελούν κυρίαρχα μέσα για την επαναφορά στην κανονικότητα.
Γιατί η τέχνη εξευγενίζει και εξανθρωπίζει. Συνιστά διαχρονική αξία που δίνει νόημα στη ζωή μας, καθώς συνδέεται άμεσα με την ηθική υπόστασή μας και τη συμπεριφορά μας, επειδή ενσωματώνει όλες τις αξίες και τα συναισθήματα από τα οποία θα πρέπει να εμφορούμαστε για να ζούμε με αξιοπρέπεια. Και αυτό δεν μειώνεται από το γεγονός ότι ουκ ολίγες φορές καλλιτέχνες έγιναν δούλοι της εξουσίας και δίχως ηθικούς φραγμούς, εξωνημένοι, υπηρέτησαν τυραννικά καθεστώτα και δοξολόγησαν με τα έργα τους τις αποτρόπαιες πράξεις «τεράτων».
Στα νεότερα χρόνια το οργανωμένο έγκλημα, προφανώς κολακευμένο από τον τίτλο του βιβλίου της Αγκάθα Κρίστι «Υψηλή τέχνη το έγκλημα» (!), ασχολείται σοβαρότερα με το θέμα. Τα έσοδα από το παράνομο εμπόριο έργων τέχνης και κλεμμένων αρχαιοτήτων φθάνουν σε δυσθεώρητα ύψη. Επίσης, μέρος της χρηματοδότησης κάποιων εταιριών στον χώρο του θεάματος και της μουσικής δείχνει να «εμπνέεται» τόσο από τα φιλμ νουάρ όσο και από τη στιχουργική των… ράπερ!
Ραψωδοί είναι και οι ράπερ, όπως μαρτυρεί ο κατά σύντμηση του όρου στην αγγλική τίτλος τους! Μπορεί, βεβαίως, να μην αναφέρονται στη ζωή ηρώων και στα κατορθώματά τους ή στα έργα επιφανών πόλεων, όπως οι ονομαστοί αρχαίοι ομότεχνοί τους, αλλά δεν φταίνε πρωτίστως αυτοί που οι πηγές έμπνευσής τους έχουν αντικατασταθεί από συμμορίες εμπόρων ναρκωτικών, οι οποίες έχουν αποκτήσει οργάνωση με σχεδόν «κρατική υπόσταση»…
Ζήτημα γεννιέται, βέβαια, όταν πέρα από την ελευθερία της δημιουργίας, επί σκηνής ή στο στούντιο, οι καλλιτέχνες αυτοί αποφασίζουν να μεταφέρουν την έκνομη δραστηριότητά τους και εν μέσω της καθημερινότητάς μας. Όταν αλληλοπυροβολούνται, μαχαιρώνονται ή πλακώνονται σε κέντρα διασκεδάσεως ή ακόμη και καταμεσής του δρόμου.
Αλλά και αυτό είναι παλιά ιστορία. Στο πέρασμα των αιώνων πληθώρα σπουδαίων καλλιτεχνών, που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμά τους στον πολιτισμό, υπήρξαν εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, αλήτες, παλιοχαρακτήρες, παιδεραστές, δουλέμποροι, τοκογλύφοι, πραγματικά αποβράσματα. Και φυσικά το πράγμα ξεφεύγει και στραβώνει όταν δίπλα στα συστατικά του χαρακτήρα του κάθε καλλιτέχνη έρχεται να προστεθεί η εξουσία που του δίνουν η επιτυχία, η διασημότητα και τα χρήματα που συχνά τις συνοδεύουν.
Ακόμη και τότε, όμως, όσο μπορούμε, πρέπει να διακρίνουμε την αξία του έργου από την ποιότητα του χαρακτήρα του δημιουργού του. Το γιατί μας το λέει ο Στέφαν Μπεργκ, διευθυντής του μουσείου τέχνης της Βόννης: «Εάν αποβάλουμε από την τέχνη όλους εκείνους που έχουν φερθεί ανήθικα, σεξιστικά, με δύο λόγια εγκληματικά, οι οποίοι ταυτόχρονα όμως άφησαν σημαντικό έργο που μας εμπνέει και μας συγκινεί, μπορεί ο κόσμος να ήταν λίγο καλύτερος, αλλά η τέχνη θα ήταν σίγουρα πολύ φτωχότερη».
