Του Δημήτρη Γαρούφα*
Υπάρχουν στην Ιστορία της ανθρωπότητας εγχειρήματα που ενέπνευσαν λαούς, επηρέασαν τις εξελίξεις και τις τύχες λαών και χωρών πολλαπλά και μένουν στην Ιστορία ως σταθμοί, ως γεγονότα που χωρίζουν την Ιστορία στο πριν και το μετά. Ένα τέτοιο γεγονός ήταν η συνεργασία των βαλκανικών χωρών το 1912, που στις 5/10/1912 κήρυξαν τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και μέσα σε μερικές εβδομάδες πέτυχαν τη διάλυσή της. Αλλά αυτή την ιστορική και αποτελεσματική συνεργασία Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Μαυροβουνίου μάλλον μόνο οι ιστορικοί τη θυμούνται και ελάχιστα τιμάται η επέτειος αυτού του πολέμου που διέλυσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία κι έφερε την ελευθερία στους βαλκανικούς λαούς…
Για να καταλάβουμε το κλίμα που υπήρχε τότε στην Ελλάδα αναφέρω ενδεικτικά ότι στις 5/10/1912 ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, μιλώντας στα πληρώματα των πλοίων στο Φάληρο, τους είπε επί λέξει: «Η πατρίς αξιοί από υμάς, όχι απλώς να αποθάνητε υπέρ αυτής. Αυτό θα ήτο το ολιγώτερον. Αξιοί να νικήσετε. Και δια τούτο, έκαστος εξ ημών, και θνήσκων ακόμη, μίαν μόνο σκέψιν πρέπει να έχει: πως θα εντείνει τας δυνάμεις του μέχρι της τελευταίας πνοής όπως οι εναπομείναντες νικήσωσι…»
Με αυτόν τον πόλεμο η Ελλάδα, που θριάμβευσε όχι μόνο στη θάλασσα αλλά και στην ξηρά, διπλασιάστηκε πληθυσμιακά αλλά και σε έκταση, γιατί απελευθερώθηκαν και ενσωματώθηκαν στο ελληνικό κράτος η Θεσσαλονίκη, η Μακεδονία, η Ήπειρος και τα νησιά του Αιγαίου. Κι όμως, αυτή την επέτειο ακόμα και στη χώρα μας ελάχιστοι θυμούνται παρότι έπρεπε να τιμάται διπλά και σαν επέτειος της βαλκανικής συνεργασίας, αλλά και θριάμβου για τον Ελληνισμό.
Αυτή η συνεργασία υπήρξε ουσιαστικά μόνο μια φορά στα Βαλκάνια, γιατί άλλες σκέψεις και κυρίως τα θέματα των μειονοτήτων κ.λπ. δεν επέτρεψαν επανάληψη του φαινομένου για έργα ειρήνης. Υπήρξαν, βέβαια, στη διάρκεια του μεσοπολέμου οι βαλκανικές διασκέψεις από το 1930 μέχρι το 1933 (η τελευταία έγινε τον Νοέμβριο του 1933 στη Θεσσαλονίκη) με πρωτεργάτες τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου και τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που ονειρεύονταν βαλκανική ομοσπονδία κρατών που στο μέλλον θα μπορούσε να ενταχθεί σε ενωμένη Ευρώπη… Το διεθνές περιβάλλον με τον Χίτλερ στη Γερμανία δεν επέτρεψε υλοποίηση του ονείρου και, φυσικά, τα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο γεγονότα πάγωσαν κάθε σκέψη βαλκανικής συνεργασίας.
Οι μετά το 1989 γεωπολιτικές εξελίξεις με την κατάρρευση των κομμουνιστικών καθεστώτων στις βαλκανικές χώρες και το άνοιγμα των συνόρων δημιούργησαν μοναδική ιστορική ευκαιρία για την Ελλάδα, που ήταν η πιο ανεπτυγμένη οικονομικά χώρα της περιοχής, μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ ταυτόχρονα και θα μπορούσε να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο προβάλλοντας την ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής, ιδρύοντας θεσμούς βαλκανικής συνεργασίας για να αμβλυνθούν οι αντιθέσεις. Δεν αξιοποίησε, όμως, την ιστορική ευκαιρία.
Τα ανέφερα όλα αυτά για να υπενθυμίσω ότι η Τουρκία εξακολουθεί να έχει μακροπρόθεσμα αυτοκρατορικά όνειρα και για τα Βαλκάνια. Εργαλειοποιεί τις μουσουλμανικές μειονότητες που υπάρχουν στα Βαλκάνια, κάνει στοχευμένες επενδύσεις, ιδρύει σχολεία και τζαμιά, και μοιράζει σχεδόν δωρεάν στις τηλεοράσεις βαλκανικών χωρών σίριαλ που παρουσιάζουν ωραιοποιημένη εικόνα της Τουρκίας. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η προσπάθεια χρειάζεται μια νέα στενή συνεργασία των βαλκανικών χωρών για έργα ειρήνης πλέον, με σημαία τις αρχές της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας.
Κλείνοντας, επισημαίνω ότι αν η Ελλάδα θέλει να έχει ισχυρότερη αποτρεπτική ισχύ έναντι της Τουρκίας, πέρα από ισχυρές συμμαχίες και ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις, πρέπει να έχει φιλικά και τα Βαλκάνια. Πρέπει να λειτουργεί διαχρονικά ως παράγοντας ειρήνης και σταθερότητας στην περιοχή με ισχυρή οικονομική και πολιτιστική παρουσία, εκφράζοντας και προβάλλοντας τις αρχές της Ελευθερίας και της Δημοκρατίας.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
