Τουρισμός εν Ελλάδι: Πώς να καταστρέψετε μια χώρα!

Του Γιώργου Χαρβαλιά

Εκτός από αυτούς που οδήγησαν την Ελλάδα στα Μνημόνια, στη δανειακή εξάρτηση, στο εθνικά επιζήμιο αναπτυξιακό μοντέλο «made in Germany» και στον συνακόλουθο ενεργειακό αυτοχειριασμό, οι ιστορικοί του μέλλοντος μάλλον θα μπουν στον πειρασμό να κρίνουν και τους υπουργούς Τουρισμού των τελευταίων κυβερνήσεων. Ο ένας χειρότερος από τον άλλον, αφού η θέση προσφέρεται για ένα είδος «βολέματος», χωρίς ποτέ να ελέγχεται για ουσιαστικές επιδόσεις. Οι εκάστοτε κάτοχοι του αξιώματος επαίρονται απλώς για το πόσα «κεφάλια» τουριστών μετράμε κάθε χρόνο στη χώρα. Και αυτό αποτελεί το μέτρο της επιτυχίας. Τεκμήριο ότι οι υπουργοί κάνουν καλά τη δουλειά τους…

Τα «κεφάλια» πράγματι όλο και αυξάνονται – είναι τα λεγόμενα «ρεκόρ αφίξεων» για τα οποία πανηγυρίζουμε. Κανείς όμως δεν ρωτά αν αυτές οι αυξήσεις των επισκεπτών μεταφράζονται σε ανάλογες αυξήσεις εσόδων για το κράτος και τους Έλληνες πολίτες. Και, αντιστοίχως, κανείς δεν κάθεται να δει στην πράξη τι ακριβώς συνεπάγονται για την πραγματική οικονομία αυτοί οι «αριθμοί-ρεκόρ» για τους οποίους οι κυβερνήσεις θριαμβολογούν.

Έτσι, φτάσαμε στο απολύτως οξύμωρο, ένα νησί σαν την υπερκορεσμένη Σαντορίνη των 76 τ.χλμ. να συνεισφέρει περίπου 2% στο Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της χώρας, και έτσι και κάτι στραβό συμβεί (που όλοι απευχόμαστε) να απειλεί με «τρύπα» 4 δισ. ευρώ τον Προϋπολογισμό. Σε ετήσια βάση! Την ώρα, μάλιστα, που οι μόνιμοι κάτοικοι, μαζί με τις δημοτικές Αρχές, διακηρύσσουν το «ως εδώ». Ο μαζικός τουρισμός που φέρνει και την αλόγιστη δόμηση καταστρέφει τη ζωή τους – και το νησί τους.

Το μοντέλο, λοιπόν, που κάποιος βλαξ είχε την έμπνευση να ονομάσει «βαριά βιομηχανία της χώρας», λες και ζούμε στον Άγιο Μαυρίκιο, εκτός από τη στρεβλή του ανάπτυξη έχει φτάσει στα όριά του. Και διαρκώς χειροτερεύει. Θα σας εξηγήσω αμέσως γιατί. Η Γαλλία, που κρατά τα παγκόσμια πρωτεία σε απόλυτο αριθμό τουριστικών αφίξεων, υποδέχεται κάθε χρόνο περίπου 90 εκατ. ξένους επισκέπτες, λίγο παραπάνω από τον πληθυσμό της. Η Ισπανία που είναι -υποτίθεται- ο κύριος ανταγωνιστής μας, με 50 εκατ. πληθυσμό, υποδέχεται περί τα 85 εκατομμύρια. Και ήδη διαφαίνονται σημεία υπερκορεσμού. Οι κάτοικοι σε πολλές περιοχές, ακόμα και στη Βαρκελώνη, διαμαρτύρονται έντονα. Δεν αντέχουν άλλους τουρίστες να γεμίζουν ασφυκτικά τις παραλίες, δεν αντέχουν το μποτιλιάρισμα στα δημοφιλή θέρετρα, δεν αντέχουν τους σωρούς με σκουπίδια που αφήνουν πίσω τους οι εισβολείς.

Προσέξτε τώρα: η Ελλάδα των 10 εκατομμυρίων υποδέχεται σχεδόν τέσσερις φορές τον πληθυσμό της σε ετήσια βάση! Και η συντριπτική πλειονότητα αυτών των επισκεπτών συγκεντρώνεται στα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Έχουμε υπολογίσει τι σημαίνει αυτό; Τι επιβάρυνση δημιουργεί στις υποδομές; Και τι τραγική επίδραση μπορεί να έχει στο περιβάλλον; Ήδη, στα νησιά των Κυκλάδων -και όχι μόνο- υπάρχουν σοβαρότατα προβλήματα υδροδότησης. Και θα ενταθούν όταν οι γεωτρήσεις στα νησιά που διαθέτουν επαρκή υδροφόρο ορίζοντα αρχίσουν από την υπερβολική ζήτηση να τραβούν υφάλμυρο νερό. 

Κατά την ίδια έννοια, οι ακτογραμμές καταστρέφονται από την υπερβολική δόμηση, που ενθαρρύνεται ασύδοτα προκειμένου να φιλοξενηθούν όλοι αυτοί οι τουρίστες που σήμερα μπορεί να υπάρχουν και αύριο όχι. Κυκλαδονήσια μοναδικού φυσικού κάλλους παραδίδονται στο μπετόν, με φαραωνικά συγκροτήματα που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια, κλείνοντας την πρόσβαση σε παραλίες για τους κοινούς θνητούς. Ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά έχουμε φτάσει στο σημείο να ανοίγουν στη χώρα τρία μεγάλα ξενοδοχεία κάθε εβδομάδα, εκ των οποίων τα περισσότερα «πεντάστερα»! 

Μόνο στη Μήλο, με τη μοναδική ακτογραμμή, χτίζονται σήμερα 15 νέες τουριστικές πολυτελείς μονάδες! Είναι δυνατόν; 

Στην Ίο, οι καλύτερες ακρογιαλιές έχουν περάσει σε ιδιωτικά χέρια. Στην Κέα, ένα υπερπολυτελές τουριστικό συγκρότημα που αναπτύσσεται σε έναν εξαιρετικής ομορφιάς όρμο, άλλοτε καταφύγιο για μικρά σκάφη και μοναχικούς περιπατητές, κινδυνεύει να μείνει στη μέση, επειδή ο υπεργολάβος πάει στα δικαστήρια τον… επιδέξιο «μάνατζερ επενδυτή» και οι «βίλες», σε μεγάλο βαθμό ημιτελείς, οδεύουν στον πλειστηριασμό. Απίθανες ιστορίες αρπαχτής, που απειλούν να δημιουργήσουν κτίρια-κουφάρια…

Πάμε τώρα και στα χειρότερα. Στην Ισπανία, ο μέσος τουρίστας ξοδεύει (στοιχεία 2023) 1.277 ευρώ κατά την παραμονή του και στην Ελλάδα λιγότερα από τα μισά, μόλις 603 ευρώ. Ο ΣΕΤΕ, που κάνει «πλάτες» στους εκάστοτε υπουργούς Τουρισμού και χειροκροτεί αυτό το ανορθολογικό πρότυπο, ισχυρίζεται ότι τα στοιχεία είναι πλασματικά, γιατί ο υπολογισμός στις δύο χώρες γίνεται με διαφορετικές μεθόδους. Όμως, ό,τι και να λέμε, το συμπέρασμα είναι ακλόνητο: όσο διογκώνεται το τουριστικό ρεύμα τόσο μειώνονται αναλογικά τα έσοδα. Είναι η επιτομή της αποτυχίας που καταγράφηκε σε μια πρόσφατη έρευνα της Alpha Bank: από 681,3 ευρώ μέση κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη στο πρώτο εξάμηνο του 2021, φτάσαμε στα 570,7 ευρώ στο πρώτο εξάμηνο του 2024. Πτώση μεγαλύτερη από 15% σε τρία μόλις χρόνια!

Θέλετε και το κερασάκι στην τούρτα; Ο τουρισμός καλύπτει πάνω από το 70% των αναγκών του με εισαγωγές, οπότε εκτοξεύει το εμπορικό μας έλλειμμα, που αποτελεί το πιο αδύνατο σημείο της ελληνικής οικονομίας. Ειδικά όσον αφορά τις μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, τη μερίδα του λέοντος των εσόδων εισπράττουν εταιρίες σαν τη γερμανική TUI. Προπληρώνουν τα δωμάτια σε τιμές εξευτελιστικές για τους Έλληνες ξενοδόχους, που αναγκάζονται να τις δεχτούν γιατί αντιμετωπίζουν το φάσμα της χρεοκοπίας, και οι ατζέντηδες καρπώνονται τη διαφορά από το πραγματικό τίμημα στις περιόδους αιχμής, μεταφέροντας τα έσοδα στα ταμεία τους. Δηλαδή, εκτός Ελλάδος!

Την ίδια ώρα, τα ξενοδοχεία μας αλλάζουν χέρια! Μόνο τον περασμένο μήνα δημοσιεύτηκαν 120 πωλητήρια για ξενοδοχειακές μονάδες και τουριστικά καταλύματα αποκλειστικά στη νησιωτική Ελλάδα, στο «παρά πέντε» της έναρξης της τουριστικής περιόδου. Οι αγοραστές, αν υπάρχουν, είναι κατά κανόνα ξένα funds και κάποιοι ευκαιριακοί «επενδυτές».

Νομίζουμε στα σοβαρά ότι αυτό το μοντέλο τουριστικής εκμετάλλευσης μπορεί να πάει τη χώρα μακριά; Ένας τρόπος μόνο υπάρχει για να ωφεληθούν τα κρατικά ταμεία: εφόσον εξακολουθούμε να μετράμε κεφάλια, να κόβουμε και τα αντίστοιχα εισιτήρια. Όπως κάνει πλέον η Βρετανία. Εμείς όχι με βίζες, αλλά με ένα «τέλος εισόδου υπέρ άμυνας και ασφάλειας». Για σκεφτείτε το λίγο. Είκοσι ευρώ για κάθε τουρίστα είναι κοντά στο 1 δισ. ευρώ τον χρόνο. Θα έφτανε και θα περίσσευε για γενναίες αυξήσεις σε όλες τις κατηγορίες των ενστόλων. Αλλά ξέχασα… Απαγορεύονται αυτές οι μονομερείς ενέργειες στην ενωμένη Ευρώπη των «27»… Δεν πειράζει τότε. Ας συνεχίσουμε να καταστρέφουμε τη χώρα και, ταυτόχρονα, να φτωχαίνουμε, για να πλένουν τα πόδια τους σε ασφαλή ύδατα οι Γερμανοί συνταξιούχοι και να κομπάζει ο εκάστοτε υπουργός Τουρισμού ότι έσπασε τα «ρεκόρ αφίξεων» του προηγούμενου…