Του Α. Π. Δημόπουλου
Όταν ρώτησαν έναν από τους νεότερους σε ηλικία καρδιναλίους της Καθολικής Εκκλησίας (και έναν από τους προσεχείς εκλέκτορες του διαδόχου του αποβιώσαντος Πάπα Φραγκίσκου), τον Ισπανό José Cobo Cano, εάν θα ιερολογούσε έναν ομόφυλο γάμο, απάντησε αρνητικά, λέγοντας ότι η Εκκλησία δεν έχει απεριόριστες δυνατότητες, να αλλάζει το δόγμα της, και ότι εάν ίσχυε αυτό, θα μπορούσε κανείς να φανταστεί τη Θεία Ευχαριστία να γίνεται με Coca-Cola! Λοιπόν, έξυπνη αναλογία, Monsignor – και όχι μόνο έξυπνη, αλλά και χρήσιμη επίσης, εν όψει της εκλογής του νέου Ποντίφικα, γιατί αποκρυσταλλώνει μέσα στον χιουμοριστικό σουρεαλισμό της το διττό ζητούμενο της Καθολικής Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο. Από τη μία, όπως σωστά σημειώνει ο Cobo, το δόγμα δεν είναι κάτι ελευθέρως διαπραγματεύσιμο, υπάρχουν όρια στην προσαρμογή της πίστης στα δεδομένα ενός εξελισσόμενου κόσμου. Από την άλλη, όμως, ενώ η Θεία Ευχαριστία δεν θα μπορούσε να γίνει ποτέ με Coca-Cola, εξίσου σημαντικό είναι, βέβαια, σε αυτόν τον εκκοσμικευμένο κόσμο να μην πάψει να ενδιαφέρει και να συγκινεί, γιατί τότε, κατ’ αποτέλεσμα, θα είναι σαν να γίνεται με Coca-Cola. Και είναι η αναζήτηση αυτού του διττού ζητούμενου μιας Καθολικής Εκκλησίας που να είναι δογματικά σοβαρή αλλά ταυτόχρονα ελκυστική και επίκαιρη μέσα σε έναν κόσμο εκκοσμίκευσης (αυτό που αποκαλείται «επανευαγγελισμός»), η οποία συνήθως κατευθύνει στην επιλογή του νέου Προκαθημένου της.
Μάλιστα, ακριβώς επειδή το δόγμα είναι και οφείλει να είναι φειδωλό σε αλλαγές, σε αυτό το διττό ζητούμενο, την εξ αντικειμένου προτεραιότητα την έχει αυτός ο «επανευαγγελισμός» και με την έννοια αυτή για την Καθολική Εκκλησία, ιδανικός Πάπας είναι αυτός που είναι προσεκτικός με το δόγμα αλλά ριζοσπαστικός με το άνοιγμα της Εκκλησίας στον κόσμο – κάποιος ταυτόχρονα φιλελεύθερος και συντηρητικός δηλαδή. Και αυτό εξηγεί γιατί κατά κοινή ομολογία οι δύο σημαντικότεροι Ποντίφικες των τελευταίων εκατόν πενήντα ετών ήταν ο Ιωάννης ο 13ος (1958-1963) και βέβαια ο μεγάλος Ιωάννης Παύλος ο 2ος (1978-2005) γιατί, αν και με φαινομενικά διαφορετική προσέγγιση στο δόγμα, τελικά κατάφεραν να ανοίξουν αποφασιστικά την Εκκλησία στον κόσμο, να την κάνουν πραγματικά οικουμενική και ευαγγελική δηλαδή. Και ο μεν Ιωάννης ο 13ος αρχικά θεωρήθηκε ακριβώς το αντίθετο αυτού που περιέγραψα, αφού παρά τις προβλέψεις ότι λόγω ηλικίας (77 ετών) η περίοδός του θα ήταν μεταβατική και θα δεν θα άλλαζε τίποτε, εκείνος τα λίγα χρόνια της παποσύνης του τα άλλαξε όλα, εγκαινιάζοντας την περίφημη Β’ Βατικάνεια Σύνοδο, η οποία άλλαξε εξωστρεφώς το πρόσωπο του Καθολικισμού στον κόσμο, πράγμα που σε συνδυασμό με την προσωπική του προσήνεια και γλυκύτητα (ήταν γνωστός ως «Papa Buono») τον καθιέρωσε ως μέγα (είχε επίσης υπάρξει νούντσιος στην Αθήνα και μας ήξερε καλά και έβαλε και τις βάσεις για τη μετέπειτα προσέγγιση Ορθοδοξίας – Καθολικισμού).
Όσο για τον μεγάλο Ιωάννη Παύλο, ήταν αυτός ακριβώς που υποστασιοποίησε τελικά αυτή την ιδανική «συντηρητική» προσήλωση στο δόγμα (ο Ιωάννης έφερε αλλαγές, αλλά ήταν αλλαγές που αποδείχθηκε ότι ωφέλησαν την Εκκλησία) μαζί με το «φιλελεύθερο» άνοιγμα της Εκκλησίας στον κόσμο, διακριτός συνδυασμός συντηρητισμού/φιλελευθερισμού, ο οποίος παραμένει, όπως είπα, ζητούμενο και σήμερα. Και μπορεί ο κόσμος να τον θυμάται περισσότερο έμπρακτα για τη συμβολή του στην κατάρρευση του κομμουνισμού, αλλά αυτή η διάσταση της παποσύνης του εντασσόταν στην ίδια συνειδητοποίηση, ότι σε έναν σύγχρονο κόσμο εκκοσμίκευσης η βασική προτεραιότητα για την Καθολική Εκκλησία οφείλει να είναι αυτός ακριβώς ο «επανευαγγελισμός» ενός κόσμου που δεν δείχνει πλέον να ενδιαφέρεται για θέματα πίστης ή, όπως εξηγούσε τον όρο ο ίδιος ο Ιωάννης Παύλος, αυτή η ανάγκη να έρθουν πίσω στην Εκκλησία όλοι αυτοί που «έχουν χάσει τη ζώσα διάσταση της πίστης» – η πλειοψηφία δηλαδή. Και o Ιωάννης Παύλος προσπάθησε να το κάνει αυτό πηγαίνοντας ο ίδιος να βρει αυτόν τον κόσμο και να του μιλήσει με έναν τρόπο που ηλέκτριζε και ενέπνεε ταυτόχρονα, κάνοντας εκατομμύρια χιλιόμετρα σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, με τις περίφημες «Παγκόσμιες Συνάξεις Νεότητας» στις οποίες εμφανιζόταν να ξεπερνούν σε ενθουσιασμό τις ροκ συναυλίες και το περιοδικό «Time» να τον ανακηρύσσει δικαίως «John Paul Superstar».
Έτσι, τελικά, μπορεί ο διεθνής Τύπος να μιλάει για την εκλογή ενός νέου Πάπα με όρους που θυμίζουν πολιτική, αλλά τα κριτήρια της Καθολικής Εκκλησίας παραμένουν εκκλησιαστικά. Θα είναι ο νέος Πάπας από την Ασία ή την Αφρική; Όμως, η ανάρρηση στον «Θρόνο του Πέτρου» δεν είναι θέμα αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας ή συγκριτικής ποσόστωσης πιστών. Θα είναι ένας «νέος Φραγκίσκος», με τα «αριστερά» του ακούσματα για την κλιματική αλλαγή, τη συμπερίληψη της μετανάστευσης ή την ευθύνη του καπιταλισμού για τη φτώχεια; Όμως, και πάλι δεν είναι θέμα μιας ορισμένης πολιτικής διαλέκτου. Αυτό που θα αναζητήσει ιδανικά η Καθολική Εκκλησία είναι έναν Πάπα που, σε μια εποχή ιδεολογικών εκπτώσεων, θα προστατεύσει το δόγμα (όχι «Θεία Ευχαριστία με Coca-Cola» δηλαδή), αλλά θα μπορεί, ταυτόχρονα, να επιτύχει τον «επανευαγγελισμό» ενός κόσμου που, κατά βάση, θέλει να πίνει Coca-Cola. Δεν σημαίνει ότι θα το επιτύχει βέβαια, ούτε ότι στη διαδικασία επιλογής δεν θα εμφιλοχωρήσουν «αλλότρια». Όμως, η πιθανότητα να εκλέξει έναν ακόμα Ιωάννη Παύλο παραμένει υπαρκτή και τίποτε δεν εμπνέει περισσότερο από τη σκέψη ότι μια τέτοια πιθανότητα μπορεί να γίνει και πάλι πράξη.
