Του Γιώργου Χατζηδημητρίου
Υπάρχουνε άνθρωποι που περνάνε όλη τους τη ζωή σε κλίμακες Ματζόρε. Εννοείται ότι τους εκτιμώ απεριόριστα. Στέκονται στη φωτεινή πλευρά του σύντομου και αστεφούς βίου. Αισιόδοξοι, γλυκύτατοι, συγκαταβατικοί σε όλα τα ανθρώπινα. Στο αιώνιο δίλημμα Beatles ή Rolling Stones, ας πούμε, αυτούς τους κέρδισαν οι πρώτοι. Ψόγος ουδείς. Γιατί αυτοί οι σπάνιοι τύποι συνήθως, εκτός που ξέρουν, παίζουν και μουσική! Οπότε τι να τους πεις; Έχουν επιχειρήματα. Κι έπειτα η τέχνη αγγίζει με διαφορετικό τρόπο τους ανθρώπους.
Είμαστε μετά κι εμείς τα ρεμάλια. Πέφτει απάνω στο δέρμα μας το πρωινό φως σαν αγιασμός που μας καίει. Ταπεινοί υπήκοοι του μελαγχολικού Μινόρε, διαρκώς συνάχηδες κι αχθοφόροι μιας σκοτεινής κληρονομιάς. Κανέναν δεν πειράζουμε, όμως και κανέναν δεν επιτρέπουμε να μας πειράζει. Ακούμε, φερ’ ειπείν, τον Θύμιο Στουραΐτη, αυτόν τον σκληρό μάγκα, να βαράει το «Φτωχομπούζικο» του Μανώλη Χιώτη και κρύβουμε τα χέρια μας στις τσέπες για να μη φανεί ότι ματώνουμε…
Αυτά τα πράγματα είναι καταγωγικά. Σε διαλέγουν. Τα «ανεμίζεσαι» δηλαδή, κάπως αμήχανα στην αρχή και με λυτρωτική αποδοχή στη συνέχεια, επειδή συνειδητοποιείς ότι υποδεικνύουν τη φυσική ροπή των πραγμάτων όπου για εκεί εξαρχής προοριζόσουν. Καταγόμαστε από κάτι παλιούς καιρούς, όπου τα σπίτια μας τα χτίζαν οι δικοί μας με τα χέρια τους. Άντε τράβα και μίλα σήμερα για τον κοινοτισμό στο μπαράκι. Θα σε περάσουνε για «πειραγμένο» Προφήτη.
Έχω μια φωτογραφία του καλού πατέρα μου, που γράφει στην άλλη πλευρά με ωραία καλλιγραφικά γράμματα, παρότι της τρίτης δημοτικού: «Ενθύμιον από τη ζωή μου στα ξένα». Τα «ξένα» ήταν τα Τρίκαλα. Εκεί όπου συνόδευε τον πρωτομάστορα της πέτρας παππού μου, 15χρονο μαστοράκι. Οτιδήποτε έξω από το ταπεινό χωριό μας που το κάψαν οι Γερμανοί, το Λέχοβο Καστοριάς, ήτανε «ξένα». Σκέψου τώρα τι ήτανε η Γερμανία, όπου κάθε σπίτι δικό μας είχε κι από έναν ξενιτεμένο σ’ αυτούς τους αφιλόξενους τόπους, που τους κάναμε ανθρώπους.
(Πήραμε γι’ αυτό μια αθώα «εκδίκηση». Όταν σταμάταγε αυτοκίνητο με γερμανικές πινακίδες και ρώταγε ο οδηγός αν πηγαίνει καλά για Καστοριά, σηκωνόταν αυθόρμητα όλο το καφενείο και του ‘δειχνε στην αντίθετη κατεύθυνση!).
Γυρίζανε τότε οι δικοί μας στο σπίτι, κοντά στη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, και τα στενάχωρα ξεχωρίσματα γίνονταν μετά τη Λαμπρή. Κουβαλούσανε τα χαΐρια τους από τα «ξένα» κι ανοίγανε και τα βαρέλια με το κρασί να πιούνε να ζεσταθεί λίγο η ψυχή τους και να ξαναγνωριστούνε με τα βλαστάρια τους. «Ζεστό ψωμί δεν έφαγα, γλυκό κρασί δεν ήπια» συνόψιζε τον άξενο βίο του ο παππούς μου Ευάγγελος Χατζηδημητρίου, σεμνός ήρωας των Βαλκανικών Πολέμων και της Μικρασίας.
Όταν τέλειωνε η πρώτη συγκίνηση, βρισκόντουσαν μεταξύ τους οι άνδρες κι εκτελούσαν τις παραγγελίες των γυναικών. Έτσι, αφιλοκερδώς, χτίσανε τα πέτρινα σχολειά μας, διευθετήθηκαν τα ρέματα και στρώθηκαν με πέτρα τα καλντερίμια, που τα σμίλεψαν με τα χέρια τους οι περήφανοι πρόγονοί μας. Αυτά τα μνημεία του λαϊκού πολιτισμού που τα ζηλεύανε οι Πικιώνηδες και τα τσιμεντοστρώσαν ανόητοι κοινοτάρχες για να ανεβαίνουν στο μισοχώρι τα αυτοκίνητα του νεοπλουτισμού και να μην τραμπαλίζονται στις πέτρες…
Περνούσαν από τη σκληρή ζωή τους μετρημένα αυτοί οι ανθρώποι και ξέρανε πότε θα φύγουν και φεύγαν με το κεφάλι ψηλά. Πήγε ο φορτηγατζής, μετέπειτα, γέρος μου κι αφού βεβαιώθηκε πως τελειώσανε τα ψέματα, αγόρασε από το δισκοπωλείο του Παυλάκη ένα 45άρι, το «Πέφτουν τα φύλλα απ’ τα κλαριά» με τον Στέλιο. Το χορέψαμε στο φωταγωγημένο σαλόνι μια Κυριακή, μαζί με την παλιά «Πέρδικα», το αγαπημένο του που χόρευε άλλοτε στα γυαλιά. Και μεσοκαλόκαιρο του ’70, βάλαμε τα καλά μας και τον αποχαιρετήσαμε οριστικά.
