Ο αιών της αμνησίας

Του Μανώλη Κοττάκη

«Η δημοκρατία στην Ελλάδα δολοφονήθηκε σε συνθήκες ελευθερίας» δήλωσε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ο Κωνσταντίνος Καραμανλής σε μεγάλη εφημερίδα του εξωτερικού. Η συνέντευξή του αυτή φιλοξενείται σ’ ένα εξαιρετικό βιβλίο που έγραψε πριν γίνει βουλευτής ο καθηγητής Δημήτρης Καιρίδης, στο οποίο έχουν συγκεντρωθεί όλα τα δημοσιεύματα του ξένου Τύπου της περιόδου εκείνης για τον Εθνάρχη.

Φοβούμαι ότι η τρέχουσα πολιτική ηγεσία της πατρίδας μας όχι απλώς αποφεύγει να αναφέρει το όνομα του Κωνσταντίνου Καραμανλή κάθε φορά που επιβάλλεται, αλλά, το κυριότερο, αποφεύγει να επικεντρωθεί στην ανάλυσή του για το τι οδήγησε στην κατάλυση της δημοκρατίας.

Γιατί, δυστυχώς, μια τέτοια ενέργεια θα την ανάγκαζε να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους και πάλι στις μέρες μας δολοφονείται η δημοκρατία σε συνθήκες ελευθερίας. Και ότι οι κακοί, εν τέλει, δεν είναι μόνο αυτοί που επιβουλεύονται την ύπαρξή της, αλλά και εκείνοι που τους στρώνουν το χαλί για να την καταλύσουν.

Στην πτώση της δημοκρατίας οδήγησαν η κατάρρευση του κοινοβουλευτισμού και η κλεπτοκρατία της εποχής. Αυτό, ειδικά σήμερα, στον αιώνα της αμνησίας, να μην το ξεχνάμε ποτέ. Ήταν το ικανόν πρόσχημα για τους δικτάτορες.

Διάβασα με προσοχή τα μηνύματα του Προέδρου της Δημοκρατίας Κωνσταντίνου Τασούλα και του προέδρου της κυβερνήσεως Κυριάκου Μητσοτάκη για την 21η Απριλίου. Του δεύτερου, μάλιστα, δεν ήταν καν μήνυμα, αλλά ένα τηλεγράφημα 200 λέξεων το οποίο δημοσιεύτηκε στο facebook. Τόση αξία τού έδωσε – ούτε στην επίσημη σελίδα του ως πρωθυπουργού δεν το ανάρτησε… Και με απογοήτευση διαπίστωσα ορισμένα πράγματα.

Ο νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Τασούλας συνέταξε προφανώς ένα απείρως καλύτερο μήνυμα από εκείνα της προκατόχου του. Πυκνότερο και πλουσιότερο σε πολιτικά νοήματα. Με παραπομπές στην Ιστορία και στον Σεφέρη. Ωστόσο, από αυτό έλειψαν οι στοιχειώδεις αναφορές για το πώς οδηγηθήκαμε στη δικτατορία, αλλά κυρίως στο πώς μπορεί να κάνουμε προβολή στο μέλλον των πικρών μαθημάτων που λάβαμε ως λαός την περίοδο εκείνη.

Όμως, το ενδιαφέρον δεν είναι μόνο αυτό. Το ενδιαφέρον είναι πως διά της δικτατορίας προσεγγίζει ο Πρόεδρος το Κυπριακό. Ασκώντας κριτική στο πραξικόπημα του Ιωαννίδη κατά του Μακαρίου, σε καιρούς που διαπραγματευόμαστε, επέλεξε μια διατύπωση που στην πραγματικότητα συνδέει ευθέως την εισβολή με το πραξικόπημα και το θεωρεί τον δικαιολογητικό λόγο αυτής – ενώ ήταν το άλλοθι.

Δεν μπορεί να είναι αυτή η ελληνική θέση. Αυτή μπορεί να είναι θέση άλλου κράτους, αλλά όχι η ελληνική. Οι Τούρκοι εισέβαλαν στην Κύπρο για λόγους γνωστούς, γεωπολιτικούς. Με τη συναίνεση ή και την ανοχή της Αμερικής και της Αγγλίας, οι οποίες παρέσυραν τον -εκτός ισορροπίας- Μακάριο να κάνει δήλωση στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και να συνδέσει το πραξικόπημα με την εισβολή για να είναι νομικά καλυμμένες ως εγγυήτριες δυνάμεις.

Τα γράφει με το νι και με το σίγμα ο Κωστής Χατζηκωστής στα βιβλία του, όπως τα έζησε. Ο ίδιος ο υπό συνταξιοδότηση Άγγλος πρέσβης στην Αθήνα ειδοποίησε τον Ιωαννίδη για την επικείμενη εισβολή σε χρόνο ανύποπτο, πολύ πριν από το πραξικόπημα. 

Για του λόγου το ασφαλές, παραθέτω επακριβώς το απόσπασμα από το μήνυμα του Προέδρου της Δημοκρατίας για την 21η Απριλίου που αφορά το Κυπριακό: «Έπρεπε να (…) προηγηθούν οι φοιτητικές εξεγέρσεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου, να εκδηλωθεί το πραξικόπημα Ιωαννίδη και να συντελεστεί το άλμα στον γκρεμό, το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου στην Κύπρο κατ’ εντολή της χούντας Ιωαννίδη με σκοπό την ανατροπή του εκλεγμένου Προέδρου Μακαρίου. Το βαρύτατο τίμημα της εκτροπής εκείνης το βλέπουμε έως σήμερα στην Κύπρο, όπου, παρά τα αντίθετα ψηφίσματα του ΟΗΕ, παραμένει υπό παράνομη στρατιωτική κατοχή της Τουρκίας σχεδόν το 40% της έκτασής της. Ήταν το σκληρό τίμημα που πλήρωσε ο Ελληνισμός πριν καταρρεύσει η δικτατορία υπό το βάρος των ανομημάτων της».

Έχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον το γεγονός ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας στο μήνυμα αυτό, αν και κάνει μακρά αναφορά στα αγαθά της Μεταπολίτευσης, αποφεύγει να κάνει οιαδήποτε νύξη στον αρχιτέκτονα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.

Δεν πρόκειται για παραταξιακή υποχρέωση, αλλά για ιστορικό καθήκον. Περιττεύει βεβαίως να θυμίσω ότι ο κύριος Τασούλας έλαβε το προεδρικό χρίσμα με ομιλία, ενώπιον τριών πρωθυπουργών, στο Ίδρυμα Καραμανλή.

Για τον κύριο πρόεδρο της κυβερνήσεως δεν έχω να σημειώσω πολλά. Για εκείνον η δημοκρατία ταυτίζεται μόνο με τη σταθερότητα. Ο όρος «κοινωνική δικαιοσύνη», που δεν έχει σχέση με περιστασιακές παροχές, είναι άγνωστος στα μηνύματά του. Όσο για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή; Θυμάται το επώνυμό του μόνο στις προεκλογικές ομιλίες, όταν ζητά ψήφο. Δεν μας κάνει εντύπωση – αυτός είναι.

Αυτό που δεν έχει καταλάβει είναι πως το πρόβλημά του δεν είναι το πρόσωπο, αλλά η φιλοσοφία της σκέψης του. Αυτήν θα τη βρίσκει μπροστά του διαρκώς. Ειδικώς εκεί που ο Καραμανλής αναλύει το πώς δολοφονείται μια δημοκρατία σε συνθήκες ελευθερίας. 

Για την ιστορία, ιδού η ανάρτηση του πρωθυπουργού για την 21η Απριλίου: «Πενήντα οκτώ χρόνια από το χουντικό πραξικόπημα, η ιστορική μνήμη μετατρέπεται σε ώριμη δύναμη. Με αφορμή τη θλιβερή επέτειο, η Ελλάδα τιμά τους αγωνιστές της αντίστασης. Απαντά στις προκλήσεις τού σήμερα, εδραιώνοντας τη δημοκρατία και τον κοινοβουλευτισμό. Και υπερβαίνει τις αδυναμίες της Μεταπολίτευσης, μένοντας μακριά από την εύκολη δημαγωγία και τον επικίνδυνο διχασμό. Σε καιρούς παγκόσμιας γεωπολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητας γίνεται επίκαιρη όσο ποτέ η ανάγκη της πολιτικής σταθερότητας και της δημοκρατικής ομαλότητας».