Αυτά είναι τα «τέρατα»

Του Γιώργου Κ. Στράτου

Ο Αντόνιο Γκράμσι ήταν ένας Ιταλός μαρξιστής, σπουδαίος φιλόσοφος, συγγραφέας, πολιτικός και πολιτικός επιστήμονας. Με τη ζωή και τον θάνατό του υπηρέτησε με αφοσίωση την ιδεολογία του. Με το έργο του επηρέασε καθοριστικά την πολιτική σκέψη, συνολικά και όχι μόνο αυτήν των ομοϊδεατών του. Ανάμεσα στα προφητικά αποφθέγματά του υπάρχει και αυτό: «Το παλιό έχει πεθάνει και το νέο αργεί να γεννηθεί. Μέσα σ’ αυτό το μισοσκόταδο, ζούμε στην εποχή των τεράτων». Ποια είναι σήμερα τα «τέρατα» που αναδιατάσσουν την παγκόσμια τάξη;  

Πρώτο ως και αρχαιότερο: ο χρηματοπιστωτικός καπιταλισμός. Χώρα προ-έλευσης: ΗΠΑ. Αποτελεί τη διάδοχη κατάσταση του δημοκρατικού καπιταλισμού που κυριάρχησε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χαρίζοντας στους πολίτες ανεπανάληπτη κοινωνική ευμάρεια. Δύο είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά του. Το πρώτο, η κυριαρχία του οικονομικού συστήματος επί του πολιτικού. Η πολιτική έχει μεταβληθεί σε υπηρέτρια της οικονομίας δίχως προσχήματα. Το δεύτερο είναι η επικράτηση του χρήματος ως εμπορεύματος και όχι ως μέσου ανταλλαγής. Αποτελέσματα: η συγκέντρωση κολοσσιαίου ποσοστού του παγκόσμιου πλούτου σε ένα απειροελάχιστο ποσοστό ανθρώπων, τα ιλιγγιώδη δημόσια χρέη των κρατών, εκτεταμένες κρίσεις, αυστηρή λιτότητα, εξανδραποδισμός του κοινωνικού κράτους, ανεργία, περιφερειακοί πόλεμοι, κοινωνικές εντάσεις. Κοντολογίς οικονομικό περιβάλλον που ευνοεί ελάχιστους, ενώ καταστρέφει τη συντριπτική πλειοψηφία. 

Δεύτερο τέρας ο κομμουνιστογενής κρατικός αυταρχικός καπιταλισμός. Χώρα προέλευσης: Κίνα. Η φιλοσοφία του Κομφούκιου και η σκέψη του Μάο οδήγησαν στην πασίγνωστη ρήση του Ντενγκ Σιάο Πινγκ: «Αυτό που μετράει είναι το αν η γάτα πιάνει ποντίκια και όχι το χρώμα της». Στην Κίνα, το Κόμμα επιλέγει ποιοι μέσα από την οικονομία της αγοράς θα πλουτίσουν και ποιοι όχι. Έτσι, αποφεύγεται και η απόκτηση πολιτικής δύναμης από τους επιχειρηματίες. Η θεαματική αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος εξηγεί γιατί ο κινεζικός καπιταλισμός δεν προκαλεί κοινωνικές αντιδράσεις. Με την εξάπλωση της διαφθοράς, συχνά στο πλαίσιο «κρατικού σχεδιασμού» (!) οι συμμετέχοντες γίνονται όμηροι του συστήματος. Προφανώς καταργήθηκε κάθε έννοια κράτους δικαίου. Αλλά αυτό ίσως να μην είναι απαραίτητο στην προετοιμασία της κινεζικής ρεβάνς απέναντι στη Δύση, για βαθύτατους ιστορικούς λόγους…

Τρίτο και πιο «κινηματογραφικό» τέρας, ο μετακομμουνιστικός αυτοκρατορικός φεουδαλίζων καπιταλισμός. Χώρα προέλευσης: Ρωσία. Την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης διαδέχθηκε μία βίαιη μετάβαση στον καπιταλισμό την οποία χαρακτήριζε τρομακτική διαφθορά. Όσα «παιδιά» του συστήματος βρέθηκαν σε καίριες θέσεις αναβαθμίστηκαν σε «ολιγάρχες» συγκεντρώνοντας αμύθητο πλούτο με μαφιόζικες μεθόδους. Ο Πούτιν ενίσχυσε το κράτος περιορίζοντας τις εξουσίες αυτής της ιδιότυπης τάξης, αλλά η Ρωσία εξακολουθεί να κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες με τη μεγαλύτερη ανισότητα στον πλανήτη. Παρά την ελλειμματική δημοκρατία, η πλειοψηφία των Ρώσων νοσταλγεί το σοβιετικό καθεστώς, θεωρώντας το την καλύτερη περίοδο της ιστορίας τους. Με ό,τι αυτό σημαίνει για το μέλλον. Ισορροπία τρόμου είναι επιεικής χαρακτηρισμός για τη συνύπαρξή τους και πολύ περισσότερο για την… ύπαρξή μας!