Πού θα οδηγήσουν οι πολιτικές που εξυφαίνονται με τα «πολεμικά ομόλογα» και την ενοποίηση αποταμιεύσεων και επενδύσεων
Του Ηρακλή Ρούπα*
Η Ευρωπαϊκή Ένωση επέλεξε να απαντήσει σπασμωδικά στη νέα πολιτική Trump με εξαγγελίες για γιγάντιο δανεισμό χρηματοδότησης άμυνας και υποδομών. Η υπό συζήτηση έκδοση κοινού χρέους με τη μορφή που παρουσιάζεται -αν γίνει χωρίς ειδικό πλαίσιο διαπραγμάτευσης με τις επιμέρους χώρες- κινδυνεύει, αντί να μειώσει, να εντείνει τις στρεβλότητες εντός της Ε.Ε. Η έκδοση «πολεμικών ομολόγων» κινδυνεύει να αναδείξει με μεγαλύτερη ένταση την επικοινωνιακή ενοποίηση, οδηγώντας την πραγματική στις καλένδες της ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας.
Η ταχεία προώθηση ενός νέου χρηματοδοτικού πεδίου που μπορεί να δράσει ως συνέχεια του «Ταμείου Ανάκαμψης» με τη στόχευση που εξαγγέλλεται είναι δυνατόν να οριστικοποιήσει -χωρίς δυνατότητα διόρθωσης- τη λανθασμένη κατεύθυνση των κονδυλίων που λαμβάνουν χώρες όπως η Ελλάδα. Οι όποιες αποφάσεις με την προκάλυψη του επείγοντος θα «εγκλωβίσουν» οριστικά τη διαχειριστική ικανότητα, καθώς και το αναπτυξιακό μέλλον της χώρας. Ο νέος υπουργός Οικονομικών καλό θα ήταν να πάρει θέση άμεσα.
Απορίας άξιο πως, με αφορμή την κρίση στην Ευρώπη, καθώς και την νέα πολιτική Trump, η αναπτυξιακή της σωτηρία προγραμματίζεται μέσα από την ευρηματική στόχευση της ανάδειξης της αμυντικής βιομηχανίας ως πρωτεύουσας διεξόδου. Μια στόχευση που, με τον τρόπο που επικοινωνείται, όχι μόνον υπονομεύει την πορεία ενοποίησης των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά επιπρόσθετα φαίνεται να λειτουργεί ακόμα μία φορά ως μαξιλάρι διάσωσης για τις κυρίαρχες οικονομίες, προεξάρχουσας της Γερμανίας.
Στο πλαίσιο της ενίσχυσης του έως σήμερα ανύπαρκτου ενοποιημένου αναπτυξιακού αφηγήματος της Ε.Ε., η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρόταξε μία φαινομενικά ακίνδυνη στρατηγική, την «Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων». Κατά τη Von der Leyen, «πρόκειται για μια πρωτοβουλία που θα περιλαμβάνει μια σειρά εργαλείων, απλουστεύσεων και κινήτρων που στοχεύουν να δώσουν διέξοδο στα τρισεκατομμύρια των ευρωπαϊκών αποταμιεύσεων, ώστε να κατευθυνθούν σε επιλογές επενδύσεων και αποδόσεων εντός Ευρώπης».
Η αναφορά σε «μόχλευση» που χρησιμοποιεί η κυρία Von der Leyen, ως βάση «δημιουργίας» πλούτου για τους πολίτες, αποτελεί επικοινωνιακή και παρελκυστική προώθηση της ιδέας ενός μηχανισμού «δομημένων ομολόγων» που ακόμα δεν υπάρχει, αλλά και που δύσκολα θα ενδιέφερε τον μέσο πολίτη. Η μέχρι πριν από λίγες ημέρες «βιώσιμη ανάπτυξη» μετατρέπεται σε ανάπτυξη μέσω βιώσιμης χρηματοδότησης εξοπλιστικών προγραμμάτων. Εύκολη «μετάβαση», τη στιγμή που με την ίδια ευκολία ο εκπρόσωπος της γερμανικής ScopeRatings δηλώνει πως «η ασφάλεια και η άμυνα είναι ευρωπαϊκό δημόσιο αγαθό».
Αν λάβουμε ως δεδομένο ότι μέχρι σήμερα όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες είχαν τη δυνατότητα πρόσβασης σε όλες τις αγορές, η πρόταση «ενοποίησης» εγείρει ερωτήματα. Εκ πρώτης όψεως, τα μόνα κράτη που ωφελούνται είναι εκείνα στα οποία δραστηριοποιούνται ισχυρά τραπεζικά συστήματα, ασφαλιστικά ταμεία και δυναμικές κεφαλαιαγορές. Τυχόν ενοποίηση, χωρίς τη λεπτομερή διαπραγμάτευση από πλευράς των ασθενέστερων χωρών, αναδεικνύει τον κίνδυνο πλήρους επικράτησης των πολιτικών των ισχυρών έναντι των αδύναμων της Ε.Ε. στους νευραλγικούς τομείς τραπεζών και κεφαλαιαγορών. Κατά τούτο, η κυβέρνηση και ο κ. Πιερρακάκης δεν πρέπει να συνηγορήσουν χωρίς ουσιαστική διαπραγμάτευση και «δομημένα» ανταλλάγματα.
Η αποτύπωση τις «πίεσης» κάποιων χωρών της Ε.Ε. για την αναζήτηση μεθόδων εξεύρεσης εξοπλιστικών κονδυλίων προσφέρει ένα εξαιρετικό πεδίο επαναδιαπραγμάτευσης δεδομένων του χρέους της χώρας μας. Δεν είναι δυνατόν να αναδεικνύεται η σωτηρία χωρών, όπως η Γερμανία, και να μην τίθενται οι βάσεις συνολικής προσέγγισης του χρέους των υπερδανεισμένων χωρών της Ε.Ε. Άλλωστε το κόστος χρηματοδότησης της πολεμικής βιομηχανίας θα αυξήσει το κόστος δανεισμού των χωρών, καθώς «δομημένη» χρηματοδότηση εντός «δημοσιονομικού πεδίου» θα εντείνει τις πιέσεις στις αγορές ομολόγων. Η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο, κατά συνέπεια, να «μπει» στη συζήτηση αυτή των προθύμων, τη στιγμή που δαπανά άνω του 3,5% του ΑΕΠ της στην άμυνα.
Με δεδομένη τη μέχρι σήμερα αποτυχία ενοποίησης, τόσο του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος όσο και των κεφαλαιαγορών, η επιχειρούμενη εξεύρεση λύσης ανάγκης για τη -μέσω ενοποίησης αποταμιεύσεων και επενδύσεων- δημιουργία χρηματοδοτικής βάσης έκδοσης «δομημένων» ομολογιών χρηματοδότησης των αμυντικών βιομηχανιών αναδεικνύει ακόμα μία φορά τις διαχρονικές παθογένειες και αδυναμίες της Ε.Ε.
Εξυφαίνεται σχέδιο χρέους που θα απευθύνεται προς την «υποχρεωτικά» διευρυμένη και ενοποιημένη βάση αποταμιευτών και επενδυτών προκειμένου ως «χρέος ειδικού σκοπού» να κατευθυνθεί προς τη «συμμαχία των προθύμων». Αναδεικνύεται κεκαλυμμένη πρόθεση ελέγχου των ροών χρήματος στην Ευρώπη. Μέσω του ελέγχου αυτού κατά πάσα πιθανότητα «δομείται» η εξεύρεση των κονδυλίων χρηματοδότης των εξοπλιστικών (Rearm Europe). Κατ’ επέκταση, το ασφαλές συμπέρασμα με βάση την επιλογή του χρόνου της «διπλής» εξαγγελίας από την κυρία Von der Leyen είναι ότι αναζητούνται «ευρηματικοί» τρόποι προκειμένου να καταστεί δυνατή η υποστήριξη μιας εξαγγελίας «επανεξοπλισμού» της Ευρώπης, για τον οποίο σήμερα δεν υπάρχουν τα κονδύλια.
Μια πιο προωθημένη ανάλυση παραπέμπει στο γεγονός ότι ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζεται η διασύνδεση της χρηματοδότησης των αμυντικών βιομηχανιών και της ενοποίησης αποταμιεύσεων και επενδύσεων αποτελεί κεκαλυμμένο τρόπο να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή ανάπτυξη μέσω ειδικών επενδύσεων στην άμυνα. Ο έμμεσος έλεγχος ροών κεφαλαίων (ιδιωτικών) καταθέσεων, καθώς και καταθέσεις και επενδύσεις, και η πιθανή ανακετεύθυνσή τους προς τη χρηματοδότηση του συγκεκριμένου εγχειρήματος.
Μια τέτοια «παρορμητική» στρατηγική θα αλλάξει οριστικά την κατεύθυνση του τι νοείται «βιώσιμη» ανάπτυξη, καθώς και την ισορροπία μιας δομημένης ανάπτυξης με γνώμονα την ενίσχυση της κοινωνίας. Η κυβέρνηση δεν έχει κανέναν λόγο να ενδώσει στη νέα στρεβλότητα, όπως αυτή εξυφαίνεται. Η ενίσχυση των σχέσεων με τις ΗΠΑ θα πρέπει να δράσει ως αντίβαρο στις νέες πολιτικές που μεθοδεύονται από την Ε.Ε.
* Οικονομολόγος, υποψήφιος διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών
