Του Δημήτρη Γαρούφα*
Από την αρχή της Μεταπολίτευσης του 1974 όλο και συχνότερα, με αφορμή ιστορικές επετείους (Εθνεγερσία του 1821, Μακεδονικός Αγώνας κ.λπ.) δημοσιεύονται κείμενα που αμφισβητούν ιστορικά γεγονότα ή τη στόχευση αυτών με στόχο, μέσω προβολής αρνητικών πλευρών, την αποδόμηση ή την αναθεώρηση της ελληνικής Ιστορίας.
Έτσι συχνά κάποιοι ιστορικοί αμφισβητούν τη μορφή της Εθνεγερσίας του 1821 και εστιάζεται συνήθως η κριτική στην αρνητική συμπεριφορά κάποιων κληρικών, των «κοτσαμπάσηδων» κ.λπ. Κάποια από τα γεγονότα που αναφέρουν είναι αληθινά, γιατί δεν ήταν «άγιοι» ούτε όλοι οι κλεφταρματωλοί ούτε όλοι οι ιερωμένοι, αλλά αυτές οι αρνητικές πλευρές είναι μεμονωμένα περιστατικά που δεν αλλοιώνουν το νόημα της Εθνεγερσίας, ενώ πρέπει να βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα. Και η πραγματική αλήθεια είναι ότι στη Φιλική Εταιρεία που προετοίμασε την Επανάσταση του 1821 συμμετείχαν άνθρωποι από όλες τις τάξεις: έμποροι, πλοιοκτήτες, κληρικοί, διανοούμενοι, υπάλληλοι κ.ά. Αρκετοί μητροπολίτες ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση, ενώ κάποιοι από αυτούς θυσίασαν και τη ζωή τους. Αρκετοί από τους πλούσιους εμπόρους θυσίασαν για την Επανάσταση όλη την περιουσία τους αλλά και μέλη της οικογένειάς τους, με λαμπρό παράδειγμα τον Εμμανουήλ Παππά από τις Σέρρες, που θυσίασε μια τεράστια περιουσία για την Επανάσταση στη Μακεδονία και τα περισσότερα παιδιά του στο πεδίο της μάχης.
Στην Επανάσταση συμμετείχε σύμπας ο Ελληνισμός και η Επανάσταση υπήρξε καρπός πολύχρονης προετοιμασίας από ανθρώπους που έρχονταν σε επαφή με τις νέες ιδέες, αλλά είχαν και συνείδηση της ελληνικής Ιστορίας και της αναγκαιότητας της αναγέννησης του Ελληνισμού, που για να γίνει έπρεπε να γνωρίσει τα «φώτα της παιδείας». Γι’ αυτό υπήρχαν κληρικοί σαν τον Πατροκοσμά, που έλεγε «γκρεμίστε εκκλησιές και χτίστε σχολεία».
Είχαν και σκοτεινές πλευρές οι επαναστάτες και συνήθιζαν να εμπλέκονται σε εμφύλιους πολέμους, αλλά είχαν συνείδηση Ελληνισμού. Σε κάθε περίπτωση, αν θέλει κάποιος να δει τι πίστευαν και τι ήθελαν όταν ξεκίνησε η Επανάσταση, δεν έχει παρά να διαβάσει την αλληλογραφία των οπλαρχηγών, αυτά που έγραφαν μόνοι τους με την καθημερινή τους γλώσσα κι όχι αυτή που χρησιμοποιούσαν οι γραμματικοί τους. Έτσι ο Ο. Ανδρούτσος στις 22 Μαρτίου 1821 γράφει στους Γαλαξιδιώτες καλώντας τους να επαναστατήσουν: «Τι τη θέλουμε, βρε αδέρφια, αυτή την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε κάτω από τη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων να ακονιέται στα κεφάλια μας; Δεν τηράτε που τίποτα δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησιές μας γενήκανε αχούρια των Τούρκων κι οι φαμελιές μας και τα παιδιά μας είναι στη διάκριση των Τούρκων… Τίποτα, αδέρφια, δεν μας έμεινε. .Δεν είναι πρέποντας να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο Θεός μάς έδωκε χέρια, νου και γνώση. Ας ρωτήσουμε την καρδιά μας κι ότι μας απαντυχαίνει ας το βάλουμε σε πράξη γλήγορα». Ενώ ο θρυλικός Παπαφλέσσας μπορεί να είχε σκοτεινές πλευρές και πιθανόν να ήταν «εξωλέστατος», όπως τον χαρακτήρισε κάποιος δεσπότης εκείνης της εποχής, αλλά είναι αυτός που σαν αρχαίος Σπαρτιάτης έπεσε στο Μανιάκι και στις 23 Μαρτίου 1821 καλώντας με γράμμα του τους συμπατριώτες του να επαναστατήσουν τους έγραφε: «Μην καταδεχθείτε να σας κατηγορήσει ο κόσμος και η Ιστορία».
Επισημαίνω επίσης ότι, σκοπίμως μάλλον, οι επιχειρούντες αποδόμηση της Ιστορίας μας δεν αναφέρουν καν την Επανάσταση των Ελλήνων στη Μακεδονία το 1821 κι έτσι διεθνώς προβάλλεται ως μοναδική επανάσταση στον μακεδονικό χώρο η λεγόμενη «επανάσταση του Ίλιντεν» το 1903. Δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο Καπετάν Χάψας με φάλαγγα 2.000 επαναστατών Ελλήνων νικώντας τους Τούρκους έφτασε μέχρι τα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης, δεν αναφέρεται ότι ο Εμ. Παππάς με άλλη φάλαγγα, έχοντας μαζί του και Αγιορείτες μοναχούς, σκόρπισε την τουρκική φρουρά της Ιερισσού, νίκησε σε Ρεντίνα και Παζαρούδα, κι έφτασε σχεδόν μέχρι τον Λαγκαδά, ενώ στη συνέχεια κράτησε για επτά μήνες ελεύθερη τη Χερσόνησο της Κασσάνδρας. Ελάχιστες αναφορές γίνονται στη σφαγή χιλιάδων Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, καθώς και στην επανάσταση των Ελλήνων στη Νάουσα το 1822, μια επανάσταση που δεν μπορούσε να είναι νικηφόρος, αλλά έδωσε χρόνο να εδραιωθεί η επανάσταση στη νότια Ελλάδα.
Οι Έλληνες δεν αποτελούν έθνος που δημιουργήθηκε μετά το 1821 ή απέκτησε εθνική συνείδηση μετά το 1821, γιατί αυτοί που επαναστάτησαν είχαν συνείδηση της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού και της πίστης, και γι’ αυτό ο Αλ. Υψηλάντης στην προκήρυξή του τους καλούσε με το «μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδας». Είχαν συνείδηση ελληνικής εθνότητας και Ιστορίας και γι’ αυτό ο Παπαφλέσσας τούς ζητούσε να μην ολιγωρούν και να επαναστατήσουν, «για να μην τους κατηγορήσει ο κόσμος και η Ιστορία». Μετά το 1821 δημιουργήθηκε ελληνικό κράτος, αλλά το έθνος προϋπήρχε.
Αυτή την πραγματική μορφή του αγώνα πρέπει να προβάλλουμε διεθνώς. Πρέπει όλοι μας, πέρα από μύθους και ιδεοληψίες, να αναζητούμε πάντα την αλήθεια και για τη σύγχρονη Ιστορία μας, γιατί μόνο έτσι θα μπορούμε να χαράσσουμε σωστή πορεία για το μέλλον.
* Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
Το ότι τα έθνη δημιουργήθηκαν μετά την Γαλλική Επανάσταση (1789) υποστήριξε ο σταλινικός ιστορικός Eric Hobsbawm και την μετέφεραν στην Ελλάδα μαθητές του, όπως ο Λιάκος, η Ρεπούση κ.ά. κι υποστήριξαν ότι το ελληνικό έθνος δημιουργήθηκε μετά την Εθνεγερσία τού ’21. Τώρα, πώς γίνεται ΕΘΝεγερσία χωρίς να προϋπάρχει έθνος, δεν μάς το εξήγησαν. Έκαμαν και μία γελοία εκπομπή στον ΣΚΑΪ, “1821-Ένα έθνος γεννάται”, που επειδή προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, μετονομάστηκε σε “1821 – Ένα έθνος-κράτος γεννάται”, άλλη αρλούμπα κι αυτή, που έκτοτε παπαγαλιζουν πολλοί. Εννοώ τον όρο “έθνος-κράτος” (δύο ουσιαστικά μαζί, χωρίς νόημα), αντί τού σωστού “ΕΘΝΙΚΌ ΚΡΑΤΟΣ”, που έχει νόημα και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Η Ελληνική Εθνική συνείδηση δημιουργήθηκε από μια ελιτ λογίων, επηρεασμένη από τον Διαφωτισμό και την Γαλλική Επανάσταση, όντως ενα μείγμα του κλασσικού αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και της Ορθοδοξίας. Οι περισσότεροι από αυτούς που πολεμούσαν, πλιν τον ελιτ και των οπλαρχηγών, ήταν μισθοφόροι που συχνά άλλαζαν στρατόπεδο αν άλλαζαν οι μισθοί. Επίσης μαζί με τους Έλληνες πολέμησαν και πολλοί ορθόδοξοι που δεν ήταν Έλληνες, κυρίως Αλβανοί αλλά και Βλάχοι. Το Ελληνικό Έθνος ως άμεση συνέχεια του κλασσικού Ελληνικού πολιτισμού, όπως και η σύνδεση του ως συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζαντίου) είναι ενα κατασκευασμένο μύθευμα με έννοιες που δεν υπήρχαν πριν. Η σύνδεση με το Βυζάντιο, όπως και ο εορτασμός στις 25 Μαρτίου, γίνεται κυρίως από τους εκκλησιαστικούς κύκλους για να πάρει και η Εκκλησία εύσημα για μια επανάσταση την οποία ποτέ δεν στήριξε, αφού ήταν Οθωμανικός θεσμός εξουσίας και ελέγχου που ήθελε τα πράγματα να παραμείνουν ως είναι.
Η αλήθεια είναι ότι η επανάσταση του 1821 ήταν μεγαλειώδης. Κατάφερε έστω και για λίγο να ενώσει μια κατακερματισμενη εθνική συνείδηση και τους ίδιους τους Έλληνες που είχαν πια συνηθίσει στη σκλαβιά…Η ενότητα αυτή που τη θερμαιναν τα υπερφυσικά κατορθώματα των οπλαρχηγών αλλά και των απλών πολεμιστών δυστυχώς δεν κράτησε πολύ. Το νεοσύστατο κράτος είχε ν αντιμετωπίσει πρώτα απ όλα τους ίδιους του πολίτες. Πολλές φορές αναλογιζόμενοι και τις ταινίες που έχουμε δει, νομίζουμε ότι οι τότε Έλληνες είχαν αποκτήσει μονομιάς και εθνική υπόσταση, πολιτισμό….Θα κάνω μια “ακραία” παρομοίωση για το πως μας έβλεπαν οι Ευρωπαιοι: περίπου όπως βλέπουμε εμείς σήμερα αυτούς που ζουν στη λωρίδα της Γάζας και χειρότερα γιατί η Γάζα έχει και πολυκατοικιες και υποδομές. Εμείς τότε δεν είχαμε τίποτα. Καμμια υποδομή. Η Ευρώπη έχτιζε παλάτια και μεγαλόπρεπες εκκλησίες κι εμείς μες τη Τουρκιά που μας κρατούσε επίτηδες υπανάπτυκτους…Ανεπτυγμένος τοπικισμός και καμμια κατανόηση λειτουργίας κράτους με νόμους και υπακοή σ αυτούς. Και επί πλέον οι ξένες δυνάμεις να πλευριζουν οποιους τους συνεφεραν στα σχέδια τους προκειμένου να εκμεταλλευτούν τη πολύτιμη γεωπολιτική θέση του νεοσύστατου κράτους…Γι αυτό και ο εθνικός μας ποιητής γραφει: η διχόνοια που κρατάει ένα σκήπτρο η δολερή…..Έτσι, μη έχοντας καμμια αισθηση διακυβέρνησης, παραδόθηκαν σε ξένες δυνάμεις που έχτισαν ένα κράτος που πολύ πριν την επανάσταση το είχε ονομάσει ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός ψευτορωμέικο….και που διαιωνίζεται έως σήμερα με όλα τα στραβά του. Τώρα πια τα παιδια μας δεν γνωρίζουν ουτε τους αγώνες ούτε τα στραβά των προγόνων μας ώστε σε κάτι να παραδειγματιστουν η να αποφύγουν….Διάθεση προσφοράς καμμία. Ο καθένας τον εαυτό του.
Ετσι όμως δεν προχωρούν οι λαοί…Το μόνο που μας έμεινε είναι η Ορθοδοξία. Αν τη παραμερισουμε κι αυτή μας βλέπω να ξαναζουμε ιστορίες που δυστυχώς επαναλαμβανονται.
Έτσι ο Ο. Ανδρούτσος στις 22 Μαρτίου 1821 γράφει στους Γαλαξιδιώτες καλώντας τους να επαναστατήσουν: «Τι τη θέλουμε, βρε αδέρφια, αυτή την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε κάτω από τη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων να ακονιέται στα κεφάλια μας; Δεν τηράτε που τίποτα δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησιές μας γενήκανε αχούρια των Τούρκων κι οι φαμελιές μας και τα παιδιά μας είναι στη διάκριση των Τούρκων… Τίποτα, αδέρφια, δεν μας έμεινε. .Δεν είναι πρέποντας να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο Θεός μάς έδωκε χέρια, νου και γνώση. Ας ρωτήσουμε την καρδιά μας κι ότι μας απαντυχαίνει ας το βάλουμε σε πράξη γλήγορα»
Κάτι μου θυμίζει, εάν βγάλεις το 1821 και βάλεις 2025 είναι επίκαιρο
Προς FRENTZASKONTOS και κάθε “πεφωτισμένο”:
Τα μοντερνιστικά ιδεολογήματα και οι κορδάτειοι αφορισμοί δεν είναι παρά δογματικές παραποιήσεις της ιστορίας μας. Για του λόγου το αληθές ιδού κάποια τεκμήρια:
α) Το παρακάτω απόσπασμα δεν είναι κάποιου “διαφωτισμένου”, αλλά του Επισκόπου Ματθαίου Μυραίων που το έγραψε το 1618, δηλαδή πρό του Διαφωτισμού:
«Αλλοίμονον, αλλοίμονον ’ς το γένος των Ρωμαίων
Πώς έγεινεν ανόσιον και καταφρονεμένον!
ω πώς εκαταστάθηκε το γένος των Ελλήνων,
και επεριπλεχθήκετε μέσον πολλών κινδύνων
από τ’εσάς η φρόνησις και η σοφία όλη
εβγήκε και εξάπλωσε ’ς την οικουμένην όλη.
Και άρματα και γράμματα και η θεολογία
Από τ’ εσάς εφάνηκε και η πολλή ανδρεία .
γραμματική, ποιητική, ρητορική, και τ’ άλλα
όσα λεπτά μαθήματα και πράγματα μεγάλα,
όλα εσείς τα βρίσκετε και εμοιράσετέ τα
εις όλα τα βασίλεια, ωσάν με την τρουμπέττα .
ο κόσμος σας επαίνεσεν όλος εις την σοφίαν,
τώρα πώς εξεπέσετε ’ς του Τούρκου την σκλαβίαν;”
β) Το επόμενο κείμενο είναι του Πατριάρχη Κύριλλου Λούκαρη. Το έγραψε το 1616:
«Πως η Ανατολική Εκκλησία και όλον το γένος των Ελλήνων είναι κακά καταστεμμένον, τούτο δεν το αρνούμεθα (…) Όσον πώς δεν έχομεν σοφίαν και μαθήματα, αλήθεια είναι. Αμή ας μετρήσουν δύο πράγματα οι Λατίνοι . Πρώτον ότι τον καιρόν τον παλαιόν οπού η σοφία επολιτεύετο εις την Ελλάδα, τους Λατίνους οι Έλληνες τους είχαν διά βαρβάρους. Και τώρα αν εβαρβαρώθημεν ημείς και εκείνοι εσοφίσθησαν, παράξενον δεν είναι . Η πτωχεία και η αφαίρεσις της βασιλείας μας το έκαμαν και ας έχωμεν υπομονήν».
γ) Ιδού τέλος τι έγραφε στον Λουκά Νοταρά προ της άλωσης του 1453 ο μετέπειτα Πατριάρχης Γεώργιος Σχολάριος :
«Ἀλλὰ σύ γε τ’ ἀληθῆ μένε φρονῶν καὶ χάριν εἰδὼς τῷ Θεῷ ἀνθ’ ὧν σε κεκόσμηκεν ὑπὲρ πάντας τοὺς νῦν ὄντας Ἕλληνας.»
Το άρθρο είναι αρκετά καλό. Τα σχόλια όμως του δεύτερου σχολιαστή είναι γεμάτα εμπάθεια κατά της Εκκλησίας που τόσο κατά τον Αγώνα όσο και καθ’όλη τη διάρκεια της δουλείας έδωσε τόσους μάρτυρες όσους ο σχολιαστής δεν φαντάστηκε ποτέ. Φαίνεται ότι δεν θέλει να είναι Έλληνας, όπως ακριβώς δεν θέλει να είναι Χριστιανός Ορθόδοξος.