Του Δημήτρη Γαρούφα*
Από την αρχή της Μεταπολίτευσης του 1974 όλο και συχνότερα, με αφορμή ιστορικές επετείους (Εθνεγερσία του 1821, Μακεδονικός Αγώνας κ.λπ.) δημοσιεύονται κείμενα που αμφισβητούν ιστορικά γεγονότα ή τη στόχευση αυτών με στόχο, μέσω προβολής αρνητικών πλευρών, την αποδόμηση ή την αναθεώρηση της ελληνικής Ιστορίας.
Έτσι συχνά κάποιοι ιστορικοί αμφισβητούν τη μορφή της Εθνεγερσίας του 1821 και εστιάζεται συνήθως η κριτική στην αρνητική συμπεριφορά κάποιων κληρικών, των «κοτσαμπάσηδων» κ.λπ. Κάποια από τα γεγονότα που αναφέρουν είναι αληθινά, γιατί δεν ήταν «άγιοι» ούτε όλοι οι κλεφταρματωλοί ούτε όλοι οι ιερωμένοι, αλλά αυτές οι αρνητικές πλευρές είναι μεμονωμένα περιστατικά που δεν αλλοιώνουν το νόημα της Εθνεγερσίας, ενώ πρέπει να βλέπουμε ολόκληρη την εικόνα. Και η πραγματική αλήθεια είναι ότι στη Φιλική Εταιρεία που προετοίμασε την Επανάσταση του 1821 συμμετείχαν άνθρωποι από όλες τις τάξεις: έμποροι, πλοιοκτήτες, κληρικοί, διανοούμενοι, υπάλληλοι κ.ά. Αρκετοί μητροπολίτες ήταν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση, ενώ κάποιοι από αυτούς θυσίασαν και τη ζωή τους. Αρκετοί από τους πλούσιους εμπόρους θυσίασαν για την Επανάσταση όλη την περιουσία τους αλλά και μέλη της οικογένειάς τους, με λαμπρό παράδειγμα τον Εμμανουήλ Παππά από τις Σέρρες, που θυσίασε μια τεράστια περιουσία για την Επανάσταση στη Μακεδονία και τα περισσότερα παιδιά του στο πεδίο της μάχης.
Στην Επανάσταση συμμετείχε σύμπας ο Ελληνισμός και η Επανάσταση υπήρξε καρπός πολύχρονης προετοιμασίας από ανθρώπους που έρχονταν σε επαφή με τις νέες ιδέες, αλλά είχαν και συνείδηση της ελληνικής Ιστορίας και της αναγκαιότητας της αναγέννησης του Ελληνισμού, που για να γίνει έπρεπε να γνωρίσει τα «φώτα της παιδείας». Γι’ αυτό υπήρχαν κληρικοί σαν τον Πατροκοσμά, που έλεγε «γκρεμίστε εκκλησιές και χτίστε σχολεία».
Είχαν και σκοτεινές πλευρές οι επαναστάτες και συνήθιζαν να εμπλέκονται σε εμφύλιους πολέμους, αλλά είχαν συνείδηση Ελληνισμού. Σε κάθε περίπτωση, αν θέλει κάποιος να δει τι πίστευαν και τι ήθελαν όταν ξεκίνησε η Επανάσταση, δεν έχει παρά να διαβάσει την αλληλογραφία των οπλαρχηγών, αυτά που έγραφαν μόνοι τους με την καθημερινή τους γλώσσα κι όχι αυτή που χρησιμοποιούσαν οι γραμματικοί τους. Έτσι ο Ο. Ανδρούτσος στις 22 Μαρτίου 1821 γράφει στους Γαλαξιδιώτες καλώντας τους να επαναστατήσουν: «Τι τη θέλουμε, βρε αδέρφια, αυτή την πολυπικραμένη ζωή, να ζούμε κάτω από τη σκλαβιά και το σπαθί των Τούρκων να ακονιέται στα κεφάλια μας; Δεν τηράτε που τίποτα δεν μας απόμεινε; Οι εκκλησιές μας γενήκανε αχούρια των Τούρκων κι οι φαμελιές μας και τα παιδιά μας είναι στη διάκριση των Τούρκων… Τίποτα, αδέρφια, δεν μας έμεινε. .Δεν είναι πρέποντας να σταυρώσουμε τα χέρια και να τηράμε τον ουρανό. Ο Θεός μάς έδωκε χέρια, νου και γνώση. Ας ρωτήσουμε την καρδιά μας κι ότι μας απαντυχαίνει ας το βάλουμε σε πράξη γλήγορα». Ενώ ο θρυλικός Παπαφλέσσας μπορεί να είχε σκοτεινές πλευρές και πιθανόν να ήταν «εξωλέστατος», όπως τον χαρακτήρισε κάποιος δεσπότης εκείνης της εποχής, αλλά είναι αυτός που σαν αρχαίος Σπαρτιάτης έπεσε στο Μανιάκι και στις 23 Μαρτίου 1821 καλώντας με γράμμα του τους συμπατριώτες του να επαναστατήσουν τους έγραφε: «Μην καταδεχθείτε να σας κατηγορήσει ο κόσμος και η Ιστορία».
Επισημαίνω επίσης ότι, σκοπίμως μάλλον, οι επιχειρούντες αποδόμηση της Ιστορίας μας δεν αναφέρουν καν την Επανάσταση των Ελλήνων στη Μακεδονία το 1821 κι έτσι διεθνώς προβάλλεται ως μοναδική επανάσταση στον μακεδονικό χώρο η λεγόμενη «επανάσταση του Ίλιντεν» το 1903. Δεν αναφέρεται πουθενά ότι ο Καπετάν Χάψας με φάλαγγα 2.000 επαναστατών Ελλήνων νικώντας τους Τούρκους έφτασε μέχρι τα πρόθυρα της Θεσσαλονίκης, δεν αναφέρεται ότι ο Εμ. Παππάς με άλλη φάλαγγα, έχοντας μαζί του και Αγιορείτες μοναχούς, σκόρπισε την τουρκική φρουρά της Ιερισσού, νίκησε σε Ρεντίνα και Παζαρούδα, κι έφτασε σχεδόν μέχρι τον Λαγκαδά, ενώ στη συνέχεια κράτησε για επτά μήνες ελεύθερη τη Χερσόνησο της Κασσάνδρας. Ελάχιστες αναφορές γίνονται στη σφαγή χιλιάδων Ελλήνων στη Θεσσαλονίκη, καθώς και στην επανάσταση των Ελλήνων στη Νάουσα το 1822, μια επανάσταση που δεν μπορούσε να είναι νικηφόρος, αλλά έδωσε χρόνο να εδραιωθεί η επανάσταση στη νότια Ελλάδα.
Οι Έλληνες δεν αποτελούν έθνος που δημιουργήθηκε μετά το 1821 ή απέκτησε εθνική συνείδηση μετά το 1821, γιατί αυτοί που επαναστάτησαν είχαν συνείδηση της ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού και της πίστης, και γι’ αυτό ο Αλ. Υψηλάντης στην προκήρυξή του τους καλούσε με το «μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδας». Είχαν συνείδηση ελληνικής εθνότητας και Ιστορίας και γι’ αυτό ο Παπαφλέσσας τούς ζητούσε να μην ολιγωρούν και να επαναστατήσουν, «για να μην τους κατηγορήσει ο κόσμος και η Ιστορία». Μετά το 1821 δημιουργήθηκε ελληνικό κράτος, αλλά το έθνος προϋπήρχε.
Αυτή την πραγματική μορφή του αγώνα πρέπει να προβάλλουμε διεθνώς. Πρέπει όλοι μας, πέρα από μύθους και ιδεοληψίες, να αναζητούμε πάντα την αλήθεια και για τη σύγχρονη Ιστορία μας, γιατί μόνο έτσι θα μπορούμε να χαράσσουμε σωστή πορεία για το μέλλον.
* Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
Το ότι τα έθνη δημιουργήθηκαν μετά την Γαλλική Επανάσταση (1789) υποστήριξε ο σταλινικός ιστορικός Eric Hobsbawm και την μετέφεραν στην Ελλάδα μαθητές του, όπως ο Λιάκος, η Ρεπούση κ.ά. κι υποστήριξαν ότι το ελληνικό έθνος δημιουργήθηκε μετά την Εθνεγερσία τού ’21. Τώρα, πώς γίνεται ΕΘΝεγερσία χωρίς να προϋπάρχει έθνος, δεν μάς το εξήγησαν. Έκαμαν και μία γελοία εκπομπή στον ΣΚΑΪ, “1821-Ένα έθνος γεννάται”, που επειδή προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις, μετονομάστηκε σε “1821 – Ένα έθνος-κράτος γεννάται”, άλλη αρλούμπα κι αυτή, που έκτοτε παπαγαλιζουν πολλοί. Εννοώ τον όρο “έθνος-κράτος” (δύο ουσιαστικά μαζί, χωρίς νόημα), αντί τού σωστού “ΕΘΝΙΚΌ ΚΡΑΤΟΣ”, που έχει νόημα και ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.