Όταν η ιστορία επιστρέφει και ξαναγράφει τα γεγονότα

Του Απόστολου Αποστόλου*  

Επαναλαμβάνεται τελικά η ιστορία ή όχι; Για τους κλασικούς η ιστορία επαναλαμβάνεται. Για τον Πλάτωνα, τον Θουκυδίδη, τον Πολύβιο, η ιστορία διαθέτει μια κυκλική επανάληψη. Το ίδιο και για τον Βίκο, τον Μακιαβέλι τον Χομπς. Ο Κ. Μαρξ είχε τη γνωστή άποψη ότι: «Η ιστορία επαναλαμβάνεται πάντα δύο φορές: την πρώτη φορά ως τραγωδία, τη δεύτερη ως φάρσα». Ο Αμερικανός φιλόσοφος, και ιστορικός από τους μεγαλύτερους του 20^ου αιώνα Γουίλ Ντυράν έλεγε ότι: «Η ιστορία πάντα επαναλαμβάνεται, αλλά η τιμή ανεβαίνει κάθε φορά».

Ας δούμε πώς επαναλαμβάνεται η ιστορία στις ΗΠΑ. Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι έχει επηρεαστεί από τον Ουίλλιαμ ΜακΚίνλεϊ στο οικονομικό του πρόγραμμα. Ο ΜακΚίνλεϊ ήταν εκείνος ο οποίος έφτιαξε τον Νόμο περί Δασμών του 1890 με μια αύξηση των δασμών περίπου 100% σε όλες τις εισαγωγές. Ο ΜακΚίνλεϊ επίσης με τον «μικρό αλλά υπέροχο πόλεμο» όπως τον αποκαλούσε για την Κούβα όπου οδήγησε την Ισπανία σε υποχώρηση με τη συνθήκη ειρήνης του Παρισιού του 1898 δείχνοντας έτσι μια νέα στρατηγική εξωτερικής πολιτικής, έτσι όπως την οποία αποκαλούσε ο ΜακΚίνλεϊ ως «χρυσό πρότυπο».

Ας δούμε όμως και μερικά άλλα ιστορικά γεγονότα του 19^ου αιώνα τα οποία φαίνονται να προσεγγίζουν τη σημερινή εποχή. Οι άριστες  σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας φθάνουν στο απόγειο κατά την περίοδο της Ρωσοαμερικανικής Εταιρείας. Ο αυτοκράτορας Παύλος Α΄ της Ρωσίας οργάνωσε τη Ρωσοαμερικανική Εταιρεία στο Ukase το 1799 η οποία είχε ως αποστολή να δημιουργήσει νέους οικισμούς στη Ρωσική Αμερική και να προωθήσει τις εμπορικές σχέσεις των δύο λαών. Η συγκεκριμένη εταιρεία τέθηκε υπό την άμεση εξουσία του υπουργείου εμπορίου της Αυτοκρατορικής Ρωσίας. Ο κόμης Nikolai Petrovich Rumyantsev (υπουργός Εμπορίου από το 1802 έως το 1811 και υπουργός Εξωτερικών από το 1808 έως το 1814) άσκησε καθοριστική επιρροή στις πρώτες δραστηριότητες της εταιρείας.

Με τον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο (1861-1865) η Ρωσία για να αποτρέψει τους Βρετανούς να εμπλακούν στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο απέστειλε τον Σεπτέμβριο του 1863, μια ρωσική μοίρα έξι πολεμικών πλοίων στη Νέα Υόρκη. Επικεφαλής ήταν ο ναύαρχος Λαϊμόφσκι. Ταυτόχρονα, άλλα έξι ρωσικά πολεμικά πλοία έφτασαν στο Σαν Φρανσίσκο, εδώ επικεφαλής ήταν ο ναύαρχο Πόποφ. Η Ρωσία είχε ένα ανοικτό μέτωπο με την Αγγλία από το 1853 (Κριμαϊκός Πόλεμος) με την ένοπλη σύγκρουση των συμμαχικών δυνάμεων της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και του Βασιλείου της Σαρδηνίας. Στον αμερικανικό εμφύλιο, οι Γάλλοι φλέρταραν στην ιδέα του Ναπολέοντα III να ενισχύσουν τον αμερικάνικο Νότο. Ενώ οι Βρετανοί έπαιξαν με τα ομόλογα του Βορά και του Νότου της Αμερικής για τη συγκέντρωση χρημάτων. Δεδομένου ότι  οι Βρετανοί ήταν οι μεγαλύτεροι κάτοχοι αυτών των ομολόγων. Όλα αυτά έως και σήμερα αποτελούν απηχήσεις από το χθες.

Το μοντέλο διεθνών σχέσεων στο οποίο ακολουθεί ο Τραμπ ακολουθεί τη λογική επέκτασης της ιδεολογίας του MAGA – «Κάνε την Αμερική Μεγάλη ξανά». Το ίδιο το όνομα MAGA δεν έχει αναφορές στη Δύση, ούτε στη διάδοση της φιλελεύθερης δημοκρατίας, ούτε στον ατλαντισμό, αλλά αναφέρεται στις Ηνωμένες Πολιτείες ως έθνος-κράτος. Σύμφωνα με το όραμα του Τραμπ, αυτό το κράτος πρέπει να απελευθερωθεί πλήρως από την παγκοσμιοποίηση, μαζί με τους περιορισμούς, τις υποχρεώσεις και τις επιταγές που συνδέονται με την παγκοσμιοποίηση. Στα μάτια του Τραμπ, σχεδόν όλοι οι υφιστάμενοι διεθνείς θεσμοί αντικατοπτρίζουν την παλιά τάξη πραγμάτων, ενώ ο ίδιος επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα. Αυτό ισχύει για τα πάντα για τον ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, τον ΠΟΕ, τον ΠΟΥ και όλα τα άλλα υπερεθνικά όργανα. Τα βλέπει όλα ως δημιουργήματα φιλελεύθερων και παγκοσμιοποιητών, ενώ ο ίδιος στηρίζεται σταθερά  στις αρχές του ρεαλισμού. Αυτό που αποκαλούμε σήμερα  «Τραμπισμό» διαφέρει  όμως από τον κλασικό ρεαλισμό. Για τον Τραμπ, αυτό που έχει σημασία δεν είναι μόνο το νομικό καθεστώς της κυριαρχίας, αλλά κάτι πιο κρίσιμο. Είναι η ικανότητα της λειτουργίας του κράτους. Έτσι, δεν πρόκειται για κυριαρχία γενικά, αλλά για ένα πλεόνασμα πόρων οικονομικών, στρατιωτικών, δημογραφικών  που θα λειτουργήσουν ως ανάπτυξη δύναμης, ως λοκομοτίβα. Κάτω από αυτή την προοπτική οι σχέσεις ΗΠΑ-ΡΩΣΙΑΣ πρέπει να επανακαθοριστούν και να λειτουργήσουν σε ένα καθεστώς σαν εκείνο του 19^ου αιώνα το οποίο ήταν και το πλέον πιο φιλικό μεταξύ των δύο χωρών.

*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας