Η επίτευξη της αθανασίας μέσω της κατάργησης του ανθρώπου

Της Νεκταρίας Τσολάκου

Καθώς οδεύουμε προς την τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα, η πρόοδος σε διάφορους τομείς της επιστήμης έχει οδηγήσει ορισμένους θιασώτες του υπερανθρωπισμού στην πεποίθηση ότι ο σύγχρονος άνθρωπος μπορεί να γίνει άτρωτος και να επιτύχει τα πάντα, ακόμα και την αθανασία. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φαντασιώνονται μια ζωή χωρίς ασθένειες, απαλλαγμένη πλήρως από τον πόνο και όλες τις ταλαιπωρίες που κουβαλούν μαζί τους τα γηρατειά. Επιπροσθέτως, οι διαπρύσιοι υποστηρικτές του υπερανθρωπισμού είναι πεπεισμένοι πως η συνεχής «βελτίωση» του ανθρώπου μέσω της ψηφιακής τεχνολογίας, καθώς και η τελική ένωσή του με τη μηχανή θα δώσουν μελλοντικά στον άνθρωπο τη δυνατότητα να επιτύχει την ψηφιακή αθανασία. Ο συγγραφέας Χρήστος Γ. Γκουνέλας, στο βιβλίο του «Τεχνητή Νοημοσύνη, Αιωνιότητα και Αθανασία» (εκδ. Γρηγόρη, 2024, σ. 43), αναφέρει τα εξής πολύ σημαντικά:

«Μια άλλη δυνατότητα ανθρώπινης αθανασίας, σε επόμενο στάδιο, είναι η διεπαφή του ανθρώπινου εγκεφάλου με ηλεκτρονικό υπολογιστή και, εν συνεχεία, η δημιουργία ενός τουλάχιστον ψηφιακού αντιγράφου του ανθρώπινου εαυτού. Όμως, και σε αυτό το εγχείρημα, όπως είναι φυσικό, εγείρονται πολλά ζητήματα, πρώτιστα ηθικής και οντολογικής τάξεως, εκτός από τα καθαρά τεχνικά. Τέτοια ζητήματα είναι αν ο άνθρωπος θα συνεχίσει να είναι ο εαυτός του, αν θα μπορεί να διαγράψει τα αντίγραφά του και αν, τελικά, θα είναι μια ελεύθερη προσωπικότητα». 

Ένα τέτοιο παράδειγμα βλέπουμε μέσα από την πρόσφατη γερμανική σειρά επιστημονικής φαντασίας «Cassandra», που προβάλλεται μέσα από την πλατφόρμα Netflix. Η ιστορία ξεκινά με μια αστική γερμανική οικογένεια, η οποία, ύστερα από ένα τραγικό συμβάν, αποφασίζει να μετακομίσει στην επαρχία σε ένα παλιό σπίτι, το οποίο θεωρείται το πρώτο «έξυπνο» σπίτι που σχεδιάστηκε τη δεκαετία του ’70. Μέσα στο σπίτι έχουν τοποθετηθεί σε κάθε δωμάτιο, ακόμα και στο μπάνιο, μεγάλες οθόνες, και τον ρόλο της σπιτονοικοκυράς παίζει ένα ρομπότ με το όνομα Cassandra. Η Cassandra έχει τη δυνατότητα να εμφανίζεται σε κάθε οθόνη του σπιτιού και να παρακολουθεί την προσωπική ζωή της οικογένειας όλο το εικοσιτετράωρο. Ενώ στην αρχή η οικογένεια είναι ενθουσιασμένη με τη βοήθεια που τους παρέχει η Cassandra στην καθημερινότητά τους, στη συνέχεια η μητέρα συνειδητοποιεί ότι παρεμβαίνει υπερβολικά στην προσωπική τους ζωή και ότι προσπαθεί να στρέψει τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας εναντίον της.

Καθώς η ιστορία ξετυλίγεται, ο τηλεθεατής καταλαβαίνει ότι το ρομπότ Cassandra διαθέτει την προσωπικότητα και τις αναμνήσεις της προηγούμενης ιδιοκτήτριας του σπιτιού, η οποία, προκειμένου να μην πεθάνει από βαριάς μορφής καρκίνο, εκλιπαρεί τον επιστήμονα σύζυγό της να μεταφέρει τη συνείδησή της μέσα σε μια μηχανή! Ο άνδρας της, ως υπεύθυνος για τη σοβαρή κατάσταση της υγείας της, η οποία προκλήθηκε μέσω των πειραματικών μεθόδων του, και μη μπορώντας να της αρνηθεί, αποφάσισε να πραγματοποιήσει την τελευταία της επιθυμία. Η Cassandra πίστευε πως με αυτόν τον τρόπο θα ζήσει αιώνια και θα βρίσκεται για πάντα κοντά στην οικογένειά της, αλλά στο τέλος συνειδητοποιεί ότι δεν πρόκειται να ξαναγίνει όπως ήταν πριν. Εγκλωβισμένη με τις αναμνήσεις της μέσα σε ένα φθαρτό, ψυχρό μηχάνημα, αποφασίζει στο τέλος να αυτοκαταστραφεί.

Εκτός όμως από την παραπάνω σειρά, αξίζει να αναφερθούμε και στο ντοκιμαντέρ «Don’t Die: The man who wants to live forever», κεντρικό θέμα του οποίου είναι το ταξίδι αναζήτησης της αθανασίας του εκατομμυριούχου Bryan Johnson. Ο Bryan είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας, ο οποίος αποφασίζει κάποια στιγμή στη ζωή του να πουλήσει την κερδοφόρα εταιρία του και να αφοσιωθεί στον στόχο του, δηλαδή να γίνει αθάνατος. Προκειμένου να τον πετύχει, ξοδεύει εκατομμύρια δολάρια σε ένα πρωτόκολλο αντιγήρανσης, όπως το ονομάζει, που περιλαμβάνει συγκεκριμένο τρόπο ζωής (ειδική διατροφή, γυμναστική κ.ά.). Επίσης, καταναλώνει ημερησίως δεκάδες χάπια συμπληρωμάτων και υπόκειται σε διάφορες αμφιλεγόμενες μεθόδους αντιγήρανσης, ώστε να αντιστρέψει τη διαδικασία του γήρατος. Δεν διστάζει ακόμα να ταξιδέψει μέχρι το νησί Ροατάν στην Ονδούρα, ούτως ώστε να δοκιμάσει μια καινοφανή, ενέσιμη γονιδιακή θεραπεία που υπόσχεται ότι μπορεί να μειώσει τον ρυθμό της γήρανσης. Πιστεύει πως, προσφέροντας το σώμα του στην επιστήμη και μετατρέποντας τον εαυτό του σε πειραματόζωο, θα συμβάλει ούτως ώστε κάποια στιγμή στο μέλλον να βρεθεί ο τρόπος που ο άνθρωπος θα πάψει να γερνά και να πεθαίνει από φυσικά αίτια. Ο δοκιμιογράφος και καθηγητής Φρανκ Νταμούρ αναφέρει τα εξής:

«Το “αίσθημα της αθανασίας” (κατά την έκφραση του Paul Yonnet) διαμορφώνει ένα άτομο “δίχως-θάνατο”, το οποίο λησμονεί τη θνητότητά του και μετατρέπει τον θάνατο σε ταμπού, προσπαθώντας να τον διώξει απ’ τη ζωή του, είτε απωθώντας τον είτε καμουφλάροντάς τον» (Φρανκ Νταμούρ, «Μακάριοι οι θνητοί γιατί είναι ακόμη ζωντανοί», μτφ.: Ν. Μάλλιαρης, εκδ. Μάγμα, 2018, σ. 73).

Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις διαπιστώνουμε ότι κάποιοι άνθρωποι, προκειμένου να φτάσουν στον πολυπόθητο στόχο της αθανασίας, δεν διστάζουν ακόμη και να υποβάλουν τον εαυτό τους σε επισφαλή πειράματα που μπορεί μελλοντικά να αποδειχθούν καταστροφικά για τους ίδιους. Επιπλέον, η ανασφάλεια και ο φόβος που νιώθει ο άνθρωπος απέναντι στον θάνατο τον οδηγεί πολλές φορές στην έπαρση και την ύβρη απέναντι στον ίδιο του τον Δημιουργό, που θυσιάστηκε για να χαρίσει στην ανθρωπότητα την πραγματική αιωνιότητα και όχι αυτήν που υπόσχεται ο κίβδηλος υλικός κόσμος στον οποίο ζούμε. Ο σύγχρονος άνθρωπος, τυφλωμένος από την υπερηφάνεια και την αλαζονεία του, αδυνατεί να καταλάβει πως, προσπαθώντας να κατακτήσει την αθανασία με τεχνητά μέσα, αυτομάτως καταργεί και την ανθρώπινη φύση του, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη μοίρα του θανάτου.

«Ο άνθρωπος επιθυμεί πάντα την αθανασία και την αιωνιότητα. Ωστόσο, η ιδέα του θανάτου εντός του ανθρώπου διαχρονικά οικοδομεί πολιτισμούς, αλλά και άλλες φορές τους καταστρέφει. Η ζωή και ο θάνατος είναι οντολογικά δεμένα μεταξύ τους, και νομίζουμε πως αποτελεί δείγμα ανθρώπινης υπερηφάνειας και ουτοπίας η κατάργηση αυτής της οντολογικής σχέσης μέσω της τεχνικής, αφού και η ίδια η τεχνική μετέχει και είναι αποτέλεσμα αυτής της οντολογικής διαλεκτικής σχέσης. Ουσιαστικά, ο άνθρωπος που επιθυμεί την κατάργηση του θανάτου με αυτόν τον τρόπο αρνείται αυτοκτονικά τον ίδιο του τον εαυτό» (Γκουνέλας, ό.π., σ. 85).

Τέλος, πρέπει να διερωτηθούμε αν η αθανασία θα έδινε πραγματικό νόημα στη ζωή του ανθρώπου ή απλώς θα τον έβαζε στην κατάσταση μιας αέναης επανάληψης δίχως σκοπό. Ως εκ τούτου, αντί να νιώθουμε συνεχώς αγωνία ή φόβο για το πότε θα πέσει η αυλαία της ζωής μας, θα πρέπει να προσπαθούμε να έχουμε μια ζωή με πληρότητα, επιδιώκοντας πρωτίστως τη συναισθηματική και πνευματική μας ανάπτυξη.