Πόσο θα μας κοστίσουν τα κρίσιμα αμυντικά προγράμματα για την αναβάθμιση της στρατιωτικής ισχύος της Ελλάδας. Πού μας επηρεάζει το «ReArm Europe»
Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Στις 2 Απριλίου τελικά θα διεξαχθεί η προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση στη Βουλή για την παρουσίαση του 12ετούς εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας, την αμυντική καινοτομία και τη φιλοσοφία της αμυντικής πολιτικής της κυβέρνησης, η οποία αποτελεί ορόσημο ιδιαίτερης σημασίας. Η συζήτηση στη Βουλή έρχεται μετά την ανακοίνωση του σχεδίου «ReArm Europe» (Επανεξοπλισμός Ευρώπης) και του πρόσφατου έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, εν μέσω της συνεχιζόμενης κρίσης στις διατλαντικές σχέσεις λόγω των πολιτικών της νέας αμερικανικής κυβέρνησης και της γενικής αστάθειας.
Η συζήτηση στη Βουλή αποτελεί ορόσημο, όχι όμως γιατί επιχειρείται να παρουσιαστεί ως η πρώτη φορά που συντάσσεται μακροχρόνιο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Από τον Νοέμβριο του 1976, όταν συστάθηκε στο Γενικό Επιτελείο Στρατού η Διεύθυνση Αμυντικού Σχεδιασμού και Προγραμματισμού (ΓΕΣ/ΔΑΣΠ) και άρχισε η συστηματική εφαρμογή του Εθνικού Αμυντικού Σχεδιασμού (ΕΑΣ), περιλαμβανόταν ο σχεδιασμός των εξοπλιστικών προγραμμάτων. Η έναρξη της χρήσης των πενταετούς διάρκειας κυλιόμενων ΕΜΠΑΕ (Ενιαίο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Ανάπτυξης και Εκσυγχρονισμού) ως εργαλείου προγραμματισμού για την προμήθεια και χρηματοδότηση οπλικών συστημάτων τοποθετείται το 1988.
Οι παλαιότεροι ίσως θυμούνται το συνολικού ύψους 3,15 τρισ. δραχμών (9,25 δισ. ευρώ) ΕΜΠΑΕ 1996-2000, που είχε αρχίσει να υλοποιείται στον απόηχο της κρίσης των Ιμίων. Εξ αυτών, ποσό 1,95 τρισ. δραχμών (5,73 δισ. ευρώ) αφορούσε τη χρηματοδότηση νέων προγραμμάτων και 1,2 τρισ. δραχμές (3,52 δισ. ευρώ) την αποπληρωμή ανειλημμένων υποχρεώσεων («εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους του υπουργείου Εθνικής Άμυνας», σύμφωνα τη φρασεολογία της απόφασης του ΚΥΣΕΑ της 13ης Νοεμβρίου 1996).
Το 2010, επί υπουργίας Ευάγγελου Βενιζέλου, με τον νόμο 3883/2010, ο 15ετής κύκλος αμυντικής σχεδίασης αντικαταστάθηκε από 12ετή. Δηλαδή, σε ό,τι αφορά τα εξοπλιστικά προγράμματα, από το Δεκαπενταετές Σχέδιο Εξοπλιστικών Στόχων (ΔΕΣΕΣ) έγινε η μετάβαση στον 12ετή Μακροπρόθεσμο Προγραμματισμό Αμυντικών Εξοπλισμών (ΜΠΑΕ) και από τα τρία πενταετούς διάρκειας ΕΜΠΑΕ ανά ΔΕΣΕΣ στους τρεις τετραετούς διάρκειας ΚΠΣΣΕ (Κυλιόμενος Προγραμματισμός Συμβάσεων Στρατιωτικού Εξοπλισμού) ανά ΜΠΑΕ.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «κυριακάτικης δημοκρατίας», μέχρι την ανακοίνωση του σχεδίου «ReArm Europe», ο ΜΠΑΕ 2024-2035, που είχε καταρτιστεί το τελευταίο τρίμηνο του προηγούμενου έτους, ανακλούσε τις περιορισμένες δυνατότητες σε ταμειακό και δημοσιονομικό επίπεδο, μετά την ανάθεση συμβάσεων ύψους τουλάχιστον 19,5 δισ. ευρώ την περίοδο 2019-2023, χωρίς να προϋπολογίζονται οι αναθέσεις από τα Γενικά Επιτελεία.
Για τη 12ετία 2024-2035 ο ΜΠΑΕ προέβλεπε τη διάθεση πιστώσεων συνολικού ύψους 24,4 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 16,76 δισ. ευρώ αφορούσαν ανειλημμένες υποχρεώσεις, 619 εκατ. ευρώ χρηματοδότηση προγραμμάτων έρευνας και ανάπτυξης, και μόλις 7 δισ. ευρώ χρηματοδότηση νέων εξοπλιστικών προγραμμάτων. Ως αιτία αυτής της δυσχερούς κατάστασης, που απεικονίζει τη δέσμευση σημαντικού μέρους του διαθέσιμου δημοσιονομικού και οικονομικού χώρου των ετών 2024-2035, πρέπει να θεωρηθεί η μη ισόρροπη κατανομή στα έτη των ταμειακών διαθεσίμων και δημοσιονομικών περιθωρίων των εξοπλιστικών προγραμμάτων που υλοποιήθηκαν στην πρώτη κυβερνητική θητεία της Νέας Δημοκρατίας. Επίσης, εικάζεται ότι, την ίδια περίοδο, η μη σύνταξη και έγκριση ΜΠΑΕ και ΚΠΣΣΕ διαδραμάτισε επιβαρυντικό ρόλο στη δημιουργία αυτής της κατάστασης.
Αδιαμφισβήτητη ένδειξη των οικονομικών και δημοσιονομικών δυσχερειών αποτελεί η ύπαρξη «ουράς» στο ΜΠΑΕ 2024-2035, «μήκους» δύο πενταετιών (2036-2040 και 2041-2045). Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, σε αυτές τις δύο πενταετίες έχει ενταχθεί η έναρξη χρηματοδότησης κρίσιμων προγραμμάτων για το Πολεμικό Ναυτικό και την Πολεμική Αεροπορία.
Προμήθεια νέων υποβρυχίων
Στην πρώτη περίπτωση, ενδεικτικά αναφέρονται η προμήθεια τεσσάρων νέων υποβρυχίων με προαίρεση για ένα επιπλέον, με χρηματοδότηση 5 δισ. ευρώ, πέντε φρεγατών τύπου Constellation με 5 δισ. ευρώ, έξι νέων κανονιοφόρων με 1,2 δισ. ευρώ, έξι «ευρωκορβετών» (MMPC) με 2,7 δισ. ευρώ, εννέα ταχέων περιπολικών κατευθυνόμενων βλημάτων (ΤΠΚ) με 3 δισ. ευρώ, ο εκσυγχρονισμός μέσης ζωής (ΕΜΖ) τεσσάρων υποβρυχίων Type 214 «Παπανικολής» με 1 δισ. ευρώ και των ΤΠΚ τύπου «Ρουσσέν» με 350 εκατ. ευρώ.
Σε ό,τι αφορά την Πολεμική Αεροπορία, η προμήθεια έξι μαχητικών Rafale με χρηματοδότηση 776 εκατ. ευρώ, η αναβάθμιση 38 μαχητικών F-16C/-D Block 50 σε διαμόρφωση Block 70 Viper με 1 δισ. ευρώ, η προμήθεια όπλων για τα μαχητικά F-35A Lightning II με 800 εκατ. ευρώ και η προμήθεια της δεύτερης μοίρας των 20 F-35A Lightning II με 3,5 δισ. ευρώ.
Αντίθετα, εντός της 12ετίας 2024-2035 περιλαμβάνεται η χρηματοδότηση του περίφημου θόλου αντιαεροπορικής, αντιπυραυλικής και αντι-drone άμυνας. Με βάση τις πιο πρόσφατες πληροφορίες, η χρηματοδότηση του προγράμματος, το οποίο χαρακτηρίζεται αρμοδιότητας ΓΕΣ, θα αυξηθεί στα 3,06 δισ. ευρώ, ενώ θα διατεθεί πρόσθετη χρηματοδότηση 1 δισ. ευρώ από το 2036 και μετά. Επίσης, περιλαμβάνεται χρηματοδότηση ύψους 1 δισ. ευρώ για συμβάσεις Εν-Συνεχεία-Υποστήριξης (Ε-Σ-Υ) οπλικών συστημάτων των τριών Κλάδων και 330 εκατ. ευρώ για τη συντήρηση υφιστάμενων οπλικών συστημάτων.
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινιστεί ότι το ισχύον νομικό πλαίσιο (νόμος 4782/2021) προβλέπει ότι ο 12ετής ΜΠΑΕ «επανεξετάζεται και επικαιροποιείται κάθε τρία έτη ή και συντομότερα, αν μεταβάλλονται κρίσιμα δεδομένα», και ότι ο 4ετής ΚΠΣΣΕ «επανεξετάζεται και επικαιροποιείται σε ετήσια βάση ή όποτε απαιτηθεί, για κάλυψη έκτακτων απαιτήσεων, ώστε να εναρμονίζεται με τον κρατικό Προϋπολογισμό». Πρόκειται για δυναμικές (εξ ου και ο παλαιότερος χαρακτηρισμός «κυλιόμενες») διαδικασίες, που διαμορφώνονται από την εξέλιξη της απειλής αλλά και τις επιδόσεις της εθνικής οικονομίας.
Ποια τα οφέλη από τη ρήτρα διαφυγής
Στη βάση των προαναφερθέντων γίνεται εύκολα κατανοητή η μεγάλη σημασία της ενεργοποίησης της ρήτρας διαφυγής για μία τετραετία, ένα από τα βασικά σημεία του σχεδίου «ReArm Europe». Με αυτόν τον τρόπο θα καταστεί δυνατή η αύξηση των αμυντικών δαπανών, χωρίς όμως να ενεργοποιηθεί η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Στην περίπτωση της χώρας μας, η χωρίς δημοσιονομικές συνέπειες αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 1,5% του ΑΕΠ (Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος) εκτιμάται ότι θα δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο πλέον των 3,5 δισ. ευρώ ετησίως και πλέον των 14 δισ. ευρώ σε διάστημα τετραετίας (σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, το συνολικό ποσό ανέρχεται σε 650 δισ. ευρώ). Δηλαδή, για τη 12ετία 2024-2035 αντιπροσωπεύει αύξηση περίπου 60% των πιστώσεων που έχουν διατεθεί (24,4 δισ. ευρώ). Πρέπει όμως να επισημανθεί ότι αυτή η αύξηση αποτελεί επιπλέον δανεισμό, ο οποίος θα προστεθεί στο δημόσιο χρέος της χώρας. Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, το ίδιο ισχύει και για τα παρεχόμενα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δάνεια, ύψους 150 δισ. ευρώ, στα κράτη-μέλη για κοινές επενδύσεις ομάδων χωρών σε συγκεκριμένους τομείς (όπως, π.χ., η αεροπορική και πυραυλική άμυνα, τα συστήματα πυροβολικού, οι πύραυλοι και τα πυρομαχικά κ.λπ.).
Εν κατακλείδι, το πιο ενδιαφέρον και σε πολλαπλά επίπεδα σημαντικό κατά τη συζήτηση στις 2 Απριλίου θα είναι η ανακοίνωση του πρωθυπουργού αν έχει βρεθεί η χρυσή τομή μεταξύ της βιώσιμης εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και της αύξησης των αμυντικών δαπανών μέσω των δύο ευρωπαϊκών μηχανισμών που αναφέρθηκαν. Αυτό αποτελεί και το μεγαλύτερο διακύβευμα για τη μελλοντική πορεία της χώρας.
Δημοσιεύεται στην «κυριακάτικη δημοκρατία»
