Του Κωνσταντίνου Σχοινά
Αφήνω εδώ για σήμερα τις βασικές διαπιστώσεις μιας Σέρβας για τις πρόσφατες διαδηλώσεις στη χώρα της μετά τη θανατηφόρα κατάρρευση οροφής στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης Νόβι Σαντ. Πρωτοστάτησαν και πρωταγωνίστησαν ως τώρα οι φοιτητές της Σερβίας, έχοντας τεράστια στήριξη από τους πολίτες. Έχει αξία να μαθαίνουμε τους παράλληλους προβληματισμούς στη γεωγραφική γειτονιά μας, που πολύ συχνά ξεχνάμε την ύπαρξή της…
«Κατά τη διάρκεια αυτών των καταλήψεων και πορειών τα αιτήματα των φοιτητών παρέμειναν τα ίδια: η δημοσιοποίηση όλων των εγγράφων που αφορούν την ανακατασκευή του σιδηροδρομικού σταθμού, η δίωξη όσων επιτέθηκαν στους διαδηλωτές, η απόρριψη των κατηγοριών κατά των διαδηλωτών και η αύξηση του προϋπολογισμού για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Δεν ζητούν την παραίτηση της κυβέρνησης, πρόωρες εκλογές ή να αναλάβει η αντιπολίτευση.
Οι πανεπιστημιακές καταλήψεις λειτουργούν χωρίς διακριτή ηγεσία, εναλλάσσοντας τους εκπροσώπους τους που απευθύνονται στο κοινό. Είναι ανυποχώρητες ως προς την αυτονομία τους, παίρνοντας ξεκάθαρα αποστάσεις από όλα τα πολιτικά κόμματα και την κομματική πολιτική, καθώς και από τις καθιερωμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ακόμα και από άτυπες ομάδες. Με τον τρόπο αυτό δημιουργούν έναν νέο πολιτικό χώρο και νέα μέσα για την άσκηση της πολιτικής, ξεπερνώντας τα όρια της “απολιθωμένης”, θεσμοποιημένης πολιτικής και της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι φοιτητές έχουν ουσιαστικά δημιουργήσει αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί “ανυπάκουος θεσμός”, εν μέρει εντός του συστήματος και εν μέρει εκτός αυτού, ο οποίος διακηρύσσει τη δική του πολιτική κυριαρχία, αναγνωρίζει και διατυπώνει τις δικές του ανάγκες, ορίζει τους δικούς του κανόνες και επιδιώκει τα δικά του προγράμματα. […]
Σε αντίθεση με τους φοιτητές που διαδήλωσαν πρόσφατα για την υποστήριξη της Γάζας στη Δύση, οι φοιτητές στη Σερβία ελέγχουν πλήρως τα ιδρύματα που έχουν καταλάβει, ενώ απολαμβάνουν τη συντριπτική υποστήριξη του κοινού: περίπου το 80% των Σέρβων πολιτών υποστηρίζει τα αιτήματά τους. Επιπλέον, τα πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο και δεν έχουν ακόμη μετατραπεί σε μηχανές κέρδους, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ, γεγονός που δίνει πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα στα αιτήματα των φοιτητών. […]
Ζούμε πλέον σε μια εποχή κατά την οποία η φιλελεύθερη πολιτική έχει εξαντληθεί πλήρως. Στη Σερβία αυτό είναι πιο εμφανές από το γεγονός ότι υπάρχει πολύ μικρή εμπιστοσύνη του κοινού στο πολιτικό κατεστημένο, συμπεριλαμβανομένης της αντιπολίτευσης, ενώ οι φοιτητές απολαμβάνουν τη λαϊκή υποστήριξη επειδή δεν έχουν καμία σχέση με την πολιτική του κατεστημένου και δεν έχουν καμία φιλοδοξία να καταλάβουν οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που ήδη έχουν – τα πανεπιστήμιά τους.
Καθώς η φιλελεύθερη δημοκρατία υποχωρεί μπροστά στις δυνάμεις του αυταρχισμού και του τεχνοφασισμού, διευκολύνοντας παράλληλα την άνοδό τους, υπάρχει απελπιστική ανάγκη να διαμορφωθούν εναλλακτικά κοινωνικά και πολιτικά φαντασιακά και οι φοιτητές της Σερβίας έδειξαν τον δρόμο.
Σε αντίθεση με τη σοσιαλιστική “αυτοδιαχείριση”, η οποία ακολουθήθηκε ως κρατική πολιτική από το κομμουνιστικό καθεστώς της Γιουγκοσλαβικής Ομοσπονδίας και εφαρμόστηκε από πάνω προς τα κάτω, η αυτοδιαχείριση των φοιτητών, και όλο και περισσότερο άλλων κοινωνικών φορέων, έρχεται από κάτω προς τα πάνω. Οι φοιτητές κατέλαβαν έναν θεσμό, τον αναδημιούργησαν και τον εκδημοκρατίζουν, επαναπροσδιορίζοντας έτσι την ίδια την έννοια της δημοκρατίας…»
Ολόκληρο το αφιέρωμα (στα αγγλικά) εδώ: https://www.aljazeera.com/opinions/2025/2/23/the-protests-in-serbia-are-historic-the-world-shouldnt-ignore-them
