Συνταξιούχοι: 15 χρόνια εξαθλίωσης

Η δικαστική ταλαιπωρία τους για τα αναδρομικά δεν έχει τέλος μετά και την τελευταία απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου

Από τον Σπύρο Γεράρδη

Από το 2009, ελάχιστες εβδομάδες μετά την ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, οπότε ξεκίνησαν οι σκληρές περικοπές στις συντάξεις, έως και τις μέρες μας διαρκεί -και, καταπώς φαίνεται, θα διαρκεί για πολύ καιρό ακόμα- η τεράστια ταλαιπωρία που υφίστανται οι συνταξιούχοι. Οι απόμαχοι της εργασίας, που είδαν τους κόπους μιας ζωής να εξαϋλώνονται από τους βάρβαρους νόμους που ψηφίστηκαν με αφορμή τα Μνημόνια, θεώρησαν ότι θα βρουν αποκούμπι στη Δικαιοσύνη, η οποία όμως ουκ ολίγες φορές εξέδωσε αποφάσεις όχι με βάση τα νομικά δεδομένα και το Σύνταγμα, αλλά εξετάζοντας τη δημοσιονομική κατάσταση και υπό αφόρητες πολιτικές πιέσεις. Έτσι, φτάσαμε αισίως στο 2025 και 15 χρόνια μετά -αλλά και 7,5 χρόνια μετά την ονομαστική έξοδο από τα Μνημόνια, το καλοκαίρι του 2018- ακόμα οι συντάξεις χορηγούνται ψαλιδισμένες, ενώ είναι και πολλές οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το κράτος (στην προκειμένη περίπτωση ο ΕΦΚΑ) δεν εφαρμόζει καν τους νόμους της ελληνικής Πολιτείας, με συνέπεια νέο γαϊτανάκι δικαστικών προσφυγών.

Τελευταίο παράδειγμα ήταν η απόφαση που εξέδωσε -ή, καλύτερα, απέφυγε να εκδώσει- το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο την περασμένη Τετάρτη, καθώς, σε ρόλο Πόντιου Πιλάτου, δήλωσε αναρμόδιο, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η βάσανος των δικαστηρίων για εκατοντάδες χιλιάδες -περίπου 370.000- συνταξιούχους.

Το επίδικο του ΑΕΔ

Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο συγκροτείται και συγκαλείται σε έκτακτες περιπτώσεις, όταν δηλαδή υπάρχει διχογνωμία μεταξύ των ανώτατων δικαστηρίων της χώρας. Στην προκειμένη περίπτωση, το ΑΕΔ κλήθηκε να αποφασίσει επί της συνταγματικότητας των περικοπών στις επικουρικές συντάξεις και στα δώρα κύριων και επικουρικών, αφού ο μεν Άρειος Πάγος τις έκρινε συνταγματικές, το δε Συμβούλιο της Επικρατείας αντισυνταγματικές. Παρ’ όλα αυτά, το ΑΕΔ έκρινε πως είναι αναρμόδιο να αποφασίσει, καθώς πρόκειται για αποφάσεις που αφορούν διαφορετικής φύσεως ασφαλιστικά ταμεία. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην απόφαση, «το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο έκρινε ότι στερείται σχετικής δικαιοδοσίας, λόγω μη αντιθέσεως μεταξύ της αποφάσεως 1509/2023 του Αρείου Πάγου και των 2287 και 2088/2015 του ΣτΕ».

Πράγματι, η απόφαση του Αρείου Πάγου αφορά τους συνταξιούχους της Τραπέζης της Ελλάδος οι οποίοι λαμβάνουν χρήματα από ένα νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, με το ΑΕΔ να επισημαίνει στο σκεπτικό του ότι «υπό το πρίσμα του νομικού πλαισίου της παρεχόμενης από την ίδια την Τράπεζα της Ελλάδος, ήτοι από νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, επικουρικής ασφαλίσεως των συνταξιούχων της, συνεκτιμώντας μεν τις προηγηθείσες περικοπές συντάξεων, οι οποίες, όμως, δεν αφορούσαν στο σύνολο, και δη στην πλειονότητά τους, τους συνταξιούχους της τράπεζας, και λαμβάνοντας, επίσης, υπ’ όψιν ότι, πάντως, το ύψος των πληττόμενων συντάξεων των ασφαλισμένων στην ως άνω τράπεζα παραμένει υψηλότερο της μέσης κυρίας και επικουρικής συντάξεως του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, έκρινε συνταγματική την ως άνω διάταξη».

Δημόσιο και ιδιωτικό τομέα

Στον αντίποδα, οι δύο επίμαχες αποφάσεις του ΣτΕ αφορούν συνταξιούχους από δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με το ΑΕΔ να υπογραμμίζει ότι «το Συμβούλιο της Επικρατείας, αποφανθέν υπέρ της αντισυνταγματικότητας, περιόρισε την κρίση του επί των συνταξιούχων δημόσιων φορέων κοινωνικής ασφαλίσεως, στηριζόμενο στην υποχρεωτικότητα της (επικουρικής) κοινωνικής ασφάλισης και στη συνακόλουθη παροχή της αποκλειστικώς από το κράτος ή από ΝΠΔΔ, έλαβε υπόψη κατά τρόπο καταλυτικό το σωρευτικό αποτέλεσμα της ένδικης περικοπής με το σύνολο των προηγηθεισών, κατά τα έτη 2000 έως 2012, πολλαπλών διαδοχικών νομοθετικών περικοπών των συντάξεων, κρίνοντας -βάσει της ποσότητας και της έντασης αυτών επί της συγκεκριμένης κατηγορίας συνταξιούχων- ότι επιβαλλόταν συνταγματικώς, αλλά δεν εχώρησε η εκπόνηση ειδικής, επιστημονικά τεκμηριωμένης μελέτης ως προς την επιρροή της ένδικης ρύθμισης στον πυρήνα του κοινωνικοασφαλιστικού δικαιώματος των εν λόγω συνταξιούχων».

Οι δικαστές του ΑΕΔ κατέληξαν ότι «κατά το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο, λόγω ουσιώδους διαφοροποιήσεως του νομικού και πραγματικού υποβάθρου των υποθέσεων και των αντίστοιχων, φερόμενων ως αντίθετων, αποφάσεων του Αρείου Πάγου αφενός και του Συμβουλίου της Επικρατείας αφετέρου, δεν καθίσταται κρίσιμη και αναγκαία για τη μία υπόθεση η γενομένη από το άλλο δικαστήριο ερμηνευτική προσέγγιση του ζητήματος της συνταγματικότητας ή μη της αυτής νομοθετικής διατάξεως και, συνακολούθως, δεν τίθεται ζήτημα αντιθέσεως, κατ’ άρθρο 100, παρ.1, περ. ε’ του Συντάγματος των προαναφερθεισών αποφάσεων των ως άνω δικαστηρίων».

Ξεπαγώνουν αγωγές για όσους  είχαν προλάβει να τις καταθέσουν

Η παραπομπή της υπόθεσης στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο είχε ως συνέπεια να «παγώσουν» χιλιάδες προσφυγές συνταξιούχων οι οποίοι διεκδικούν αναδρομικά για διάστημα 11 μηνών, για τις περικοπές στις επικουρικές συντάξεις τους, και τα δώρα κύριων και επικουρικών.

Οι περικοπές αυτές θεσπίστηκαν το 2012 -ταυτόχρονα με το κόψιμο κύριων συντάξεων- και κρίθηκαν αντισυνταγματικές τον Ιούνιο του 2015 από το Συμβούλιο της Επικρατείας. Ακολούθησε ο νόμος Κατρούγκαλου τον Μάιο του 2016, και έτσι έμεινε «ορφανό» από νομική κάλυψη το επίμαχο 11μηνο.

Το 2020, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχώρησε σε δύο κινήσεις: αφενός χορήγησε στους συνταξιούχους αναδρομικά μόνο για τις κύριες συντάξεις, αφετέρου θέσπισε έναν χρονικό περιορισμό για την κατάθεση προσφυγών. Με λίγα λόγια, όσοι δεν πρόλαβαν μέχρι τον Ιούλιο του 2020 να καταφύγουν στη Δικαιοσύνη έχασαν διά παντός αυτό το δικαίωμα!

Είχε προηγηθεί, βέβαια, ομοβροντία κυβερνητικών στελεχών που έριχναν στάχτη στα μάτια των συνταξιούχων, λέγοντάς τους ότι δεν χρειάζεται να προσφύγουν γιατί η κυβέρνηση θα λύσει το θέμα με πολιτικό τρόπο, αλλά, όπως αποδείχθηκε, επρόκειτο για μια καλοστημένη απάτη σε βάρος τους.

Η εξέλιξη αυτή προέκυψε εξαιτίας της δημοσίευσης από το ΣτΕ της απόφασης 1439/2020, μέσω της οποίας αποφάνθηκε ότι είναι παράνομες οι περικοπές των συντάξεων που επεβλήθησαν με τους νόμους 4051 και 4093, και συγκεκριμένα για την περικοπή των δώρων και επιδομάτων από 1/1/2013, καθώς και οι περικοπές των συντάξεων με άθροισμα κύριας και επικουρικής άνω των 1.000 € μόνο για το χρονικό διάστημα από 7/2015 έως 13/5/2016, δηλαδή για ένα 11μηνο από τη δημοσίευση παλαιότερων αποφάσεων ΣτΕ, μέχρι να τεθεί σε ισχύ ο ν. 4387/2016, ο γνωστός σε όλους μας «νόμος Κατρούγκαλου».

Διαβόητη δήλωση

Ακολούθησε η διαβόητη δήλωση του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου Στέλιου Πέτσα, στις 15 Ιουλίου 2020, «θα ανακοινώσουμε τις αποφάσεις μας έχοντας ως προσανατολισμό μια οριζόντια πολιτική απόφαση, η οποία θα στέλνει ένα μήνυμα και στους ανθρώπους να μην ασκήσουν ένδικα μέσα, να μην προσφεύγουν στους δικηγόρους, έχουν περιθώριο, δεν υπάρχει θέμα παραγραφής και μπορούν να περιμένουν την οριστική τοποθέτηση της κυβέρνησης. Η έκκληση που θα ήθελα να κάνω είναι οι συνταξιούχοι να έχουν λίγη υπομονή και να μην προσφεύγουν σε ένδικα μέσα, γιατί αυτό συνεπάγεται μεγάλη γραφειοκρατία, φόρτο στα δικαστήρια και φυσικά δαπάνη για τους ίδιους».

Λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 2020, με τον νόμο 4714, και συγκεκριμένα με το άρθρο 114, η κυβέρνηση ολοκλήρωσε την εξαπάτηση των συνταξιούχων: αφαίρεσε το δικαίωμα σε όσους συνταξιούχους δεν είχαν προσφύγει δικαστικά για να λάβουν τα πλήρη ποσά (δηλαδή, αναδρομικά και για επικουρικές συντάξεις αλλά και για δώρα) να το πράξουν! Αξίζει να σημειωθεί ότι και αυτή η πράξη προσβλήθηκε στο ΣτΕ, αλλά το ανώτατο δικαστήριο το 2022 απέρριψε τη σχετική προσφυγή και νομιμοποίησε την κυβερνητική κομπίνα.

Έτσι, η μοναδική πραγματική διεκδίκηση για αναδρομικά του επίμαχου 11μήνου είναι αυτή των 370.000 που αγνόησαν τις νουθεσίες της κυβέρνησης. Ωστόσο, μετά τις αντιφατικές αποφάσεις από Άρειο Πάγο και ΣτΕ που προαναφέραμε, χιλιάδες από αυτές είχαν «παγώσει» στα δικαστήρια εν όψει της απόφασης του ΑΕΔ και τώρα προσδοκάται πως στη συντριπτική τους πλεινότητα θα τελεσφορήσουν.

Τα ποσά που διεκδικούν

-Συνταξιούχοι μισθωτοί πρ. ΙΚΑ: 400-2.300 ευρώ.

-Συνταξιούχοι μισθωτοί από ταμεία ΔΕΚΟ – τραπεζών: 1.100-4.000 ευρώ.

-Συνταξιούχοι Δημοσίου: 700-2.800 ευρώ.

-Συνταξιούχοι λοιπών επικουρικών ταμείων (δικηγόρων, εμποροϋπαλλήλων, αρτοποιών κ.ά.): 660-2.400 ευρώ.

-Συνταξιούχοι ΝΑΤ: 500-2.000 ευρώ.

Και ανά εύρος ποσού: όσοι είχαν το 2012 άθροισμα συντάξεων:

1.000-1.100 ευρώ θα λάβουν περίπου 550 ευρώ,

1.100-1.500 ευρώ θα λάβουν περίπου 800 ευρώ,

1.500-2.000 ευρώ θα λάβουν περίπου 2.600 ευρώ,

2.000-3.000 ευρώ θα λάβουν περίπου 5.500 ευρώ.

Η υπουργός Εργασίας αποκλείει οριζόντια πολιτική λύση

Ενώ το βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης για τη μη κατάθεση προσφυγών ήταν η ανάγκη αποσυμφόρησης των δικαστικών αιθουσών, και τώρα, μετά την απόφαση του ΑΕΔ, σειρά νομικών και ειδικών της κοινωνικής ασφάλισης υπογραμμίζει την ανάγκη οριζόντιας πολιτικής λύσης, η υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Νίκη Κεραμέως, το απέκλεισε κατηγορηματικά.

Σε δήλωσή του ο δικηγόρος Λουκάς Αποστολίδης τόνισε ότι «πάνω από 1.200 αγωγές ανεστάλησαν το 2024 είτε αορίστως είτε για τα επόμενα χρόνια. Σε δουλειά να βρισκόμαστε για τα αναδρομικά του 11μήνου, με ατελεύτητο χρόνο για τους παράγοντες των δικών (Δημόσιο, δικαστές, δικαιούχοι). Τι σημαίνει η απόφαση για όσους έχουν κάνει αγωγές; Έχουν δικαίωμα να λάβουν τα αναδρομικά του 11μήνου σε επικούρηση και δώρα, όπως έχει αποφασίσει το ΣτΕ, στο Δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα εκτός της Τραπέζης της Ελλάδος. Συνεπώς, συνεχίστε τον δικαστικό αγώνα για κάποια ακόμη χρόνια όσοι έχετε κάνει αγωγές. Εκτός και αν πολιτικά η κυβέρνηση αποφασίσει άμεσα να καταβάλει τα αναδρομικά του 11μήνου σε όσους ξοδεύτηκαν και υπερασπίστηκαν ενεργά τα δικαιώματά τους και έκαναν αγωγές. Και σε όσους δεν έκαναν αγωγές σε ορίζοντα 3ετίας να δοθούν σε όλους. Όλα βέβαια εξαρτώνται από τη βούληση της κυβέρνησης».

Η απάντηση της Νίκης Κεραμέως την Πέμπτη ήταν και ξεκάθαρη και… παραπλανητική: σε ερώτηση για τις παλαιότερες δηλώσεις κυβερνητικών στελεχών, που έλεγαν στους συνταξιούχους ότι δεν χρειάζεται να προσφύγουν δικαστικά, η υπουργός επιχείρησε να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα, υποστηρίζοντας ότι οι αναφορές αυτές αφορούσαν τις κύριες συντάξεις και όχι τις επικουρικές και τα δώρα. Και ταυτόχρονα τόνισε: «Ό,τι ήταν να γίνει σε επίπεδο οριζόντιας ρύθμισης έχει γίνει από το 2020».

Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό συνεπάγεται πως κυβέρνηση και ΕΦΚΑ προτιμούν να συνεχίσουν να… βασανίζουν τους συνταξιούχους στις δικαστικές αίθουσες, προσδοκώντας ότι θα γλιτώσουν χρήματα από την απόρριψη κάποιων από τις προσφυγές, ενώ παράλληλα θα έχουν τη δυνατότητα να καταβάλουν αναδρομικά σε βάθος χρόνου.

Στα δικαστήρια και στους δρόμους

Με βασικό επιχείρημα τις κυβερνητικές θριαμβολογίες για τις «επιτυχίες» της ελληνικής οικονομίας, αλλά και τη θηριώδη ακρίβεια που εξαφανίζει μισθούς και συντάξεις, οι συνταξιούχοι συνεχίζουν τον δικαστικό αγώνα. Πρόσφατα, το Ενιαίο Δίκτυο Συνταξιούχων ανακοίνωσε ότι καταθέτει νέα προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας όχι για τη διεκδίκηση αναδρομικών, αλλά για την επαναθέσπιση και επαναχορήγηση της 13ης και 14ης σύνταξης (δώρων και επιδομάτων αδείας) σε όλους τους συνταξιούχους.

Δημοσιεύεται στην «κυριακάτικη δημοκρατία»