Όταν βαραίνει η καρδιά…

Του Γιώργου Κ. Στράτου

Οι Έλληνες είμαστε πολύ παλιός λαός. Τι πολύ παλιός, δηλαδή, αρχαίος και ας τους χαλάει κάποιους ανιστόρητους εμμονικούς αυτή η αλήθεια, η παντάπασιν αποδεδειγμένη. Μαζί με τους νότιους των μεσογειακών εθνών της Ευρώπης, είμαστε οι μόνοι που αναπτύξαμε σχέσεις με την Ανατολή και αντιληφθήκαμε ότι αναπτύχθηκαν σπουδαίοι πολιτισμοί πριν από τον δικό μας. Τους πολιτισμούς αυτούς τους μελετήσαμε, τους αφομοιώσαμε όπου ήταν δυνατό, τους σεβαστήκαμε όταν οι χώρες που τους γέννησαν βρέθηκαν υπό την επικυριαρχία μας. Αυτά δεν παραγράφονται. Είναι καταγεγραμμένα στο DNA των λαών που τους κληρονόμησαν και οι οποίοι τρέφουν ως τώρα μεγάλο σεβασμό για οτιδήποτε ελληνικό.

Μία από τις έννοιες που μας έμαθαν είναι το «Κάρμα». Η λέξη προέρχεται από τη σανσκριτική ρίζα Kri και σημαίνει ενέργεια, πράξη, έργο. Σημαίνει ακόμα και τον «νόμο του κάρμα», σύμφωνα με τον οποίο ο άνθρωπος θα δρέψει, αναπόφευκτα, τους καρπούς των πράξεων και σκέψεών του. Καλές ή κακές, όμοια θα είναι και τα αποτελέσματά τους. Κατά τον ινδουισμό και τον βουδισμό το κάρμα αναφέρεται στην έννοια του νόμου της σχέσης μεταξύ αιτίας και αποτελέσματος, προσδιορίζοντας ότι κάθε πράξη είναι αποτέλεσμα αιτίας του παρελθόντος και αιτία άλλων πράξεων που θα ακολουθήσουν. Συνεπής προς τη σοφία της Ανατολής η έννοια αυτή θεωρεί ότι ο κόσμος αποτελεί μια αναπόσπαστη συνέχεια καταστάσεων που υπακούουν σε νόμους που υπερασπίζονται το καλό στη μάχη του με το κακό, ανεξάρτητα από τις επιμέρους εκβάσεις αυτής της διαμάχης. Κοντολογίς: «Ό,τι κάνεις θα το βρεις μπροστά σου», «ό,τι δώσεις θα πάρεις», «ό,τι έσπειρες θα θερίσεις».

Η προσπάθεια του δυτικού πολιτισμού να εξορθολογίσει τα πάντα, περιορίζοντας τη σχέση αιτίου και αποτελέσματος στα προφανή, βρίσκεται αντιμέτωπη με αναπάντητα ερωτήματα, προϊόντα ανεξήγητων συμπεριφορών. Τη στάση των δυτικών συνεπικουρεί η πεποίθηση ότι το κράτος αποτελεί ανίκητο μηχανισμό στον οποίο θα υποταχτεί με το καλό ή με το άγριο όποιος έχει διαφορετική άποψη. Τις περισσότερες φορές τούτο επιβεβαιώνεται. Υπάρχουν όμως και κάποιες που ανατρέπεται υπό τους ήχους μιας μυριόστομης κραυγής: «Υπάρχει και Θεός». «Έστι δίκης οφθαλμός ος τα πανθ’ ορά» που έγραψε και ο αρχαίος Έλληνας ποιητής Μένανδρος (σε ελεύθερη μετάφραση: «Υπάρχει οφθαλμός της θείας δικαιοσύνης, ο οποίος παρακολουθεί τα πάντα»). Και ναι μεν ο Μένανδρος μπορεί να ήταν κωμικός ποιητής, από τους σημαντικότερους της νέας αττικής κωμωδίας, αλλά το απόφθεγμά του στέκει ως δαμόκλειος σπάθη επί των κεφαλών όσων θεωρούν ότι η εξουσία τους είναι παντοτινή και μπορεί να λειτουργούν ατιμώρητα όποια απόφαση κι αν παίρνουν, όποια συνέπεια κι αν έχει. Η αδικία είναι από τις χειρότερες συνέπειες, πολύ περισσότερο όταν γίνεται εις βάρος χαροκαμένων ανθρώπων. Βαραίνει τις καρδιές τους και όπως λέει το λαϊκό γνωμικό: «Την κατάρα του αδικημένου να τη φοβάσαι, όσο ψηλά και να ‘σαι».