Τα τουρκικά σχέδια για τα Βαλκάνια

Του Δημήτρη Γαρούφα*

Τoν Δεκέμβριο του 2012 ο τότε υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Α. Νταβούτογλου, μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο Τούρκων διπλωματών που άρχισε στην Άγκυρα και συνεχίστηκε στην Αδριανούπολη, δίνοντας το στίγμα του προχωρημένου νεοοθωμανισμού, στην εναρκτήρια ομιλία του είχε τονίσει ότι οι πολιτικές που θα εφαρμόσει στο μέλλον η Τουρκία στοχεύουν στην ενοποίηση του χώρου των Βαλκανίων, του Καυκάσου, της Κεντρικής Ασίας κ.λπ., που θα γίνει, όπως είπε τότε, με ειρηνικό τρόπο και θα σημάνει επιστροφή της Τουρκίας στα Βαλκάνια έπειτα από έναν αιώνα με βασικά εργαλεία για επίτευξη του στόχου αυτού την οικονομία, την ιστορία, τον πολιτισμό.

Για την επίτευξη του στόχου αυτού χρησιμοποιούνται και οι μουσουλμανικές μειονότητες που υπάρχουν σε βαλκανικές χώρες και επιδιώκεται η δημιουργία στο απώτερο μέλλον μιας «κοινοπολιτείας» των χωρών που ήταν τμήματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με την Τουρκία να λειτουργεί ως ισχυρή περιφερειακή δύναμη στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η με συμβολικό τίμημα παραχώρηση σε τηλεοπτικά κανάλια βαλκανικών χωρών (ήδη τον Ιανουάριο του 2011 το αυστριακό περιοδικό «Der Standard» ανέφερε ότι παίζονταν σε βαλκανικά τηλεοπτικά κανάλια 70 τουρκικά σίριαλ) τουρκικών σειρών που συνήθως παρουσιάζουν μια εξιδανικευμένη εικόνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Τουρκίας, για να εθίζεται η κοινή γνώμη σε αυτή την εικόνα.

Από τότε πέρασαν χρόνια και, παρότι δίνεται η εντύπωση ότι η Τουρκία πρωτίστως ενδιαφέρεται για τα θέματα Μέσης Ανατολής, η αλήθεια είναι ότι δεν εγκατέλειψε τον στόχο, θέλοντας να λειτουργεί ως περιφερειακή δύναμη ελισσόμενη μεταξύ των υπερδυνάμεων για να δημιουργήσει συνθήκες που θα της επιτρέψουν να διεκδικεί με αξιώσεις συγκυριαρχία στο Αιγαίο και στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και ισχυρή επιρροή στα Βαλκάνια. Ενδεικτικά μόνο θα αναφέρουμε ότι η Ελλάδα έχοντας ελληνική μειονότητα σε Βόρειο Ήπειρο και Αλβανία γενικότερα έχει ιδρύσει δύο ελληνοαλβανικά λύκεια στα Τίρανα και στην Κορυτσά με καλό επίπεδο σπουδών. Η Τουρκία, χωρίς να έχει τουρκική μειονότητα στην Αλβανία εκμεταλλευόμενη τον μουσουλμανικό πληθυσμό έχει ιδρύσει περισσότερα και, όπως μου έλεγε πριν από χρόνια πανεπιστημιακός από την Κορυτσά, ακόμα και χριστιανοί γονείς στέλνουν τα παιδιά τους στο τουρκοαλβανικό λύκειο Κορυτσάς γιατί όχι μόνο δεν πληρώνουν δίδακτρα, αλλά δίνεται και κάποια οικονομική βοήθεια στα παιδιά που φοιτούν σε αυτό.

ΣΕ όσους παρακολουθούν τι γίνεται στα Βαλκάνια είναι ορατή η ανυπαρξία στρατηγικής από την Ελλάδα, η οποία δυστυχώς εγκαταλείπει και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε μετά το 1990. Υπενθυμίζω ειδικότερα ότι χιλιάδες ελληνικές επιχειρήσεις ιδρύθηκαν μετά το 1990 σε Αλβανία, Σκόπια, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, ενώ οι ελληνικές τράπεζες και άλλοι οικονομικοί φορείς από την Ελλάδα μέσω θυγατρικών εταιριών σχεδόν ήλεγχαν καίριους τομείς της οικονομίας των χωρών αυτών… Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό, με την έννοια ότι δημιουργήθηκε έντονο ενδιαφέρον για εκμάθηση ελληνικής γλώσσας κι έτσι ενδεικτικά αναφέρω ότι το έτος 1999 οι υποψήφιοι για το Τμήμα Νεοελληνικής Γλώσσας στο πανεπιστήμιο της Σόφιας ήταν 2.385 για 25 θέσεις, ενώ οι υποψήφιοι για το αντίστοιχο τμήμα Αγγλικής Γλώσσας ήταν περίπου 800! Αυτό διότι οι ελληνικές επιχειρήσεις θεωρούσαν προσόν και τη γνώση ελληνικής γλώσσας και γι’ αυτό την ίδια περίοδο υπήρχαν στο Μοναστήρι των Σκοπίων τρία φροντιστήρια ελληνικής γλώσσας. Αν υπήρχε βαλκανική πολιτική, θα μπορούσε η χώρα μας μέσω ενός φορέα η ελληνική γλώσσα να αναδειχθεί σε γλώσσα εργασίας στα Βαλκάνια και η κοινή γνώμη σε όλες τις χώρες να είναι έντονα φιλελληνική… Αλλά τίποτα απ’ αυτά που ενδεικτικά ανέφερα δεν αξιοποιήθηκε και δυστυχώς η Ελλάδα εγκατέλειψε και τα οικονομικά ερείσματα που δημιούργησε σε βαλκανικές χώρες, ενώ το κενό που δημιουργείται επιμελώς και αθόρυβα καλύπτει η Τουρκία.

Θέλω να ελπίζω ότι κάποιοι από τους ασκούντες εξουσία παρακολουθούν τις εξελίξεις και ότι θα υπάρχει κάποια εθνική στρατηγική (πάντως αν υπάρχει, είναι μη ορατή) που θα λειτουργεί αποτρεπτικά στους τουρκικούς σχεδιασμούς και θα υπηρετεί πολιτική θωράκισης του εθνικού μας χώρου αλλά και αξιοποίησης των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μας στην περιοχή. Αμφιβάλλω όμως για την ύπαρξη αυτής της στρατηγικής διότι, διατηρώντας επαφή με τους ελληνικής καταγωγής πληθυσμούς στις βαλκανικές χώρες, γνωρίζω τα ανικανοποίητα αιτήματά τους, βλέπω δική μας απουσία, αλλά και αδρά χρηματοδοτούμενη και αποτελεσματική τουρκική παρουσία.

Με θλίψη τα επισημαίνω όλα αυτά γιατί η Ελλάδα μετά το 1990 είχε το συγκριτικό πλεονέκτημα στα Βαλκάνια και μπορούσε να είναι ο σημαιοφόρος της ευρωπαϊκής προοπτικής, αναβαθμίζοντας και τον δικό της ρόλο στην Ε.Ε. Δυστυχώς ο πολιτικός μας κόσμος, στερούμενος οράματος, δεν αξιοποίησε την ιστορική για τον Ελληνισμό ευκαιρία που δημιούργησαν οι μετά το 1989-1990 γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή και λόγω και της οικονομικής κρίσης πέτυχε σχεδόν περιθωριοποίηση της Ελλάδας ακόμα και στα Βαλκάνια…

*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης