Του Μανώλη Κοττάκη
Όλα τα νέα περνούν από μπροστά μας. Αρκεί να μην είμαστε αφηρημένοι για να μπορούμε να τα διακρίνουμε. Ο διάλογος με δύο κορυφαία στελέχη του Εθνικού Συστήματος Υγείας -το ένα εκ των οποίων μετέχει σε ένα από τα πλέον μάχιμα νοσοκομεία της πρωτευούσης και το άλλο σε κορυφαίο επιτελικό ρόλο- αποτέλεσε την αιτία για να κατανοήσουμε την τρέχουσα ψυχοσύνθεση της μεγάλης πλειονότητας των Ελλήνων.
Και για να ανακαλύψουμε ότι όλα όσα συμβαίνουν και καταγράφονται μέσα στα νοσοκομεία μας δεν είναι απλώς επείγοντα ιατρικά περιστατικά ή προβλήματα γραφειοκρατίας. Είναι πρωτίστως ζητήματα βαθύτατα πολιτικά.
Το πρώτο στέλεχος μας μετέφερε την εικόνα του πληθυσμού μέσα στις εορτές.
«Οι Έλληνες αυτή τη στιγμή ζουν, εκτός από ένα 25% που περνά καλά, παραιτημένοι και φοβισμένοι. Καταθλιπτικοί και με ισχυρά στοιχεία επιθετικότητας, με την οποία εκτονώνουν την κατάθλιψή τους. Λείπει η χαρά. Ξέρετε τι μας έκανε εντύπωση στις εφημερίες των εορτών; Πόσο πολύ έφαγαν! Έτρωγαν σαν να μην υπάρχει αύριο. Έτρωγαν σαν να φοβούνταν ότι θα τους τύχει κάτι αύριο, καθώς έχει περάσει στο DNA τους η φράση “ζούμε από τύχη” και θα χάσουν έστω αυτή την απόλαυση. Ίσως είναι σκληρή η φράση, αλλά αυτή τη στιγμή ο Έλληνας έχει άγχος… θανάτου. Ζει με την ώρα, όχι με ορίζοντα» μου περιέγραψε.
Προσέθεσε επίσης ότι «ήρθαμε στις εφημερίες αντιμέτωποι με νέα παιδιά “αγρίμια”. Αδύνατον να τα κάνουμε καλά!»
Αμέσως το μυαλό μου πήγε σε εκείνη την έρευνα της Eurostat, στην οποία οι Έλληνες δηλώνουν με μεγάλη απόσταση από τον δεύτερο στην Ευρώπη, σε ποσοστό 64%, «ψυχικά φτωχοί».
«Πώς το εξηγείτε;» ρώτησα.
«Το πρόβλημα του λαού μας περνά πλέον από το μυαλό και από την καρδιά του -εκεί εντοπίζεται-, όχι από το στομάχι μόνο. Όλη η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στα δελτία ειδήσεων, στα σίριαλ, στην πραγματική ζωή, είναι γεμάτη από βία, αλκοολισμό, μαφία, ξεκαθαρίσματα λογαριασμών, ενώ οι εκπομπές διαλόγου έχουν καταργηθεί. Απαγορεύεται η σκέψη. Και όσο απλώνεται η ατμόσφαιρα της παραίτησης και του φόβου -“τι θα μου συμβεί αύριο;”- τόσο πιο πολύ εγκαθιδρύεται το πολιτικοκοινωνικό σύστημα με την τρέχουσα μορφή του. Γιατί να αμφισβητήσεις κάτι, αν έχεις πειστεί ότι δεν αλλάζει και έχεις παραιτηθεί;»
Ρώτησα και το επιτελικό στέλεχος του Εθνικού Συστήματος Υγείας, χωρίς να παραπέμψω στην προηγούμενη συζήτησή μου, για τις «προσλαμβάνουσες παραστάσεις» του από τις ημέρες των εορτών. Μου επιβεβαίωσε ότι οι Έλληνες ζουν σαν να μην υπάρχει αύριο.
«Έρχονται στα νοσοκομεία και κάνουν τις εξετάσεις τους στις αρχές Δεκεμβρίου μαζικά. Και αμέσως μετά τα Θεοφάνια έρχονται και πάλι σε κακή κατάσταση στην υγεία τους από το φαγητό, το ξενύχτι και το ποτό. Γύρευε ποιο ποτό, βεβαίως, με το όργιο της “μπόμπας”…»
Ζήτησα ένα παράδειγμα. Το επιτελικό στέλεχος του ΕΣΥ κάγχασε: «Νοσοκομείο “Γεννηματάς”, στην πρώτη εφημερία του χρόνου. Ξέρεις πόσες εισαγωγές είχαμε; 1.047. Πόσα ράντσα; 40! Τρέχαμε!»
Δεν είχα λόγο να αμφισβητήσω τα γεγονότα, αλλά ήμουν σκεπτικός ως προς τα συμπεράσματα. Μέχρι που διάβασα ευρήματα από δημοσκόπηση της ALCO, του φίλου Κώστα Παναγόπουλου, για τον Alpha. Δείτε τον πίνακα!
Στο ερώτημα «τι σας φοβίζει περισσότερο για τη νέα χρονιά;», οι απαντήσεις ήταν: 41% «δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα» (από 42% το 2024), 30% «πρόβλημα υγείας» (από 24% το 2024 – έξι μονάδες πάνω), 19% «η επέκταση των πολέμων» (από 13% το 2024).
Το ΕΣΥ μάς λέει, λοιπόν, την αλήθεια: ψυχολογικό είναι κατά βάση το πολιτικό πρόβλημα της χώρας. Οι Έλληνες έχουν «διπλώσει» στα δύο από το άγχος, κάποιοι παραμιλάνε με την ασυδοσία και την ύβρη («450 ευρώ το ενοίκιο Ι.Χ. σε πάρκινγκ, ενώ εγώ πληρώνω 400 ευρώ ενοίκιο για σπίτι;») και μοιάζει να έχουν συμβιβαστεί με την τρέχουσα μοίρα, αφού έχουν χάσει την ελπίδα.
Δεν πρόκειται να οδηγήσουν σε ένα νέο πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό η διαμαρτυρία και ο καταγγελτικός λόγος των αντισυστημικών. Χρειάζονται και αυτά, συμπληρωματικά, αλλά είναι παλαιά ιδιώματα.
Ο τόπος χρειάζεται μια μεγάλη κατάφαση, ένα μεγάλο «ναι», γύρω από το οποίο θα συσπειρωθούν οι πλειοψηφίες, ενώ η κοινωνική-πολιτική αντιδικία είναι ένα διαρκές «όχι» στον διπλανό.
Τη χαρακτηρίζουν η κατάφαση και η καλλιέργεια κλίματος φόβου: «Τι θα πάθουν τα παιδιά μου αν…; Τι θα πάθω εγώ αν…; Κάτσε, μεγάλε, στα αβγά σου, είναι το καλύτερο που έχεις να κάνεις. Εσύ θα βγάλεις το φίδι από την τρύπα; Σιγά μην κάνουμε και διαδηλώσεις, είδαμε τι πετύχαμε με αυτές!»
Γι’ αυτό και τη δράση την έχει αντικαταστήσει ο χαμηλότονος ψίθυρος, που όλοι γνωρίζουμε σε ποιες άλλες εποχές ανελευθερίας ήταν της μόδας.
Η απελευθέρωση από τον φόβο και η κατανίκηση της παραίτησης που συντρίβει την αυτοεκτίμηση ενός εκάστου ίσως οδηγήσουν ξανά σε αυτή την παρεξηγημένη λέξη που, ενώ μοιάζει ρηχή, έχει τεράστιο περιεχόμενο: τη «χαρά». Και σε ακόμα μία: την «καλοσύνη».
Σε μια κοινωνία καλοσύνης που να έχει τόση χωρητικότητα ώστε να τους χωρά όλους και όχι να τους απωθεί (λάθος οι λέξεις «συν-περιλαμβάνω», «συμπερίληψη» – ούτε υπεράριθμοι είναι οι Έλληνες ούτε περίληψη οι ζωές τους).
Επαναλαμβάνω, λοιπόν: ας κοιτάξουμε καλύτερα γύρω μας. Τα νέα είναι μπροστά μας. Ας τα ψηλαφίσουμε!
