Του Βασίλη Γαλούπη
Πολύ πριν το αμερικανικό σινεμά γίνει βαρετό, μέτριο και προβλέψιμο, υπήρχε ο Ντέιβιντ Λιντς. Ο σκηνοθέτης, που πέθανε στις 15 Ιανουαρίου, είχε ένα σπάνιο ταλέντο να φτιάχνει ταινίες και σειρές που «ρουφούσαν» τον θεατή στον δικό τους, μοναδικό κόσμο.
Η δουλειά του ήταν καθαρά κινηματογραφική, χωρίς να δεσμεύεται από σημερινές «ντιρεκτίβες» περί…ποσοστώσεων: Δεν αισθανόταν υποχρεωμένος να συμπεριλάβει συγκεκριμένο αριθμό ρόλων γυναικών, ανδρών, ΛΟΑΤΚΙ, έγχρωμων και λευκών χωρίς να απαιτείται απ’ το σενάριο.
Γύριζε δουλειές με μοναδικό σκοπό τη μαγεία του θεατή και είχε καταφέρει να ξεχωρίζει απ’ όλους τους άλλους. Η θρυλική σειρά «Twin Peaks», μια θαυμάσια, απίστευτα σκοτεινή ιστορία μυστηρίου με αριστοτεχνικά πλάνα και μουσική, παραμένει αξεπέραστη κι ας είχε γυριστεί το 1990. Δύσκολα μπορεί κανείς να ανασύρει πιο ατμοσφαιρική δουλειά.
Χωρίς τεχνολογικά εφέ, σούπερ ήρωες από κόμικς και πρωταγωνιστές ίδιους εμφανισιακά, λες και βγήκαν από εκτυπωτή, ο Λιντς κατόρθωσε να φτιάχνει ταινίες-έργα τέχνης σε μια βιομηχανία που περιφρονεί όχι μόνο την τέχνη αλλά και όσους καλλιτέχνες δεν συμμορφώνονται με τις νόρμες της. Η σχέση του με το σταρ σύστεμ ήταν δύσκολη, ακριβώς επειδή δεν υπήρξε ποτέ μέρος της γνωστής χολιγουντιανής νοοτροπίας, καλλιτεχνικά, πνευματικά ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο.
Παρά ταύτα ο κόσμος γοητεύτηκε από τις ταινίες και τις σειρές του σχεδόν φανατικά. «Μπλε Βελούδο», «Χαμένη Λεωφόρος», «Twin Peaks», «Mulholland Drive», «Ατίθαση Καρδιά», «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας», «Eraserhead» είναι μόνο κάποιες από τις δουλειές του, χωρίς καμιά να μοιάζει με την άλλη. Έλαβε τρεις υποψηφιότητες για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας και το 2019 τού απονεμήθηκε ένα τιμητικό Όσκαρ συνολικής καριέρας.
Ο ίδιος απολάμβανε έναν απομονωμένο τρόπο ζωής. «Μου αρέσει να κάνω ταινίες. Μου αρέσει να δουλεύω. Δεν μου αρέσει πολύ να βγαίνω έξω» έλεγε σε συνεντεύξεις του. Συνήθως τις ημέρες του τις πέρναγε σε ένα στούντιο σε μια πλαγιά πάνω από τα τρία παρακείμενα σπίτια που είχε αγοράσει στους λόφους του Χόλιγουντ.
Εκεί έκανε τα δύο πράγματα που του άρεσαν περισσότερο, να εργάζεται και να καπνίζει. Το τσιγάρο, η συνήθεια που δεν θέλησε να σταματήσει ποτέ, επιβάρυνε κάποια στιγμή σοβαρά την υγεία του. Τον περασμένο Αύγουστο ο Λιντς ανακοίνωσε ότι είχε διαγνωστεί με εμφύσημα. «Δυσκολεύομαι ακόμα και να περπατήσω στο δωμάτιο. Είναι σαν να περπατάς με μια πλαστική σακούλα γύρω από το κεφάλι» έλεγε.
Η υγεία του χειροτέρεψε ραγδαία τις προηγούμενες ημέρες, όταν αναγκάστηκε να εκκενώσει το σπίτι του λόγω των πυρκαγιών στο Λος Αντζελες.
Όταν έβγαζε μια ιστορία στην οθόνη, δεν σκεφτόταν με όρους εσόδων, κλισέ και πλοκής. «Είναι μια ιδέα που έχω ερωτευτεί και προσπαθώ να μείνω πιστός σε αυτή. Εγώ χρησιμοποιώ τον κινηματογράφο για να εξιστορήσει αυτή την ιδέα». Τα τελευταία χρόνια τον απωθούσαν η ποιότητα και η τροπή που είχε πάρει ο κινηματογράφος. «Δεν θα έκανα μια ταινία μεγάλου μήκους στον σημερινό κόσμο» είχε πει σε μία από τις λίγες συνεντεύξεις του, στον «Guardian» το 2018.
Μισούσε τη δημιουργία ταινιών για ειδικά εφέ ή τη «μόδα» με σκηνές από τα παρασκήνια: «Αυτά τα κάνουν για πωλήσεις, για χρήματα. Αλλά η ταινία είναι το θέμα και πρέπει να προστατεύεται».
Άλλοι σκηνοθέτες, όταν μια δουλειά τους σημειώνει μεγάλη επιτυχία, συνηθίζουν να αναλύουν, να εξηγούν και να δίνουν αδιάκοπα συνεντεύξεις για το «σουξέ» τους. Ο Λιντς το απεχθανόταν: «Δεν εξηγώ ποτέ. Είναι σχεδόν σαν έγκλημα. Οι λέξεις θα το μείωναν, θα το έκαναν μικρότερο. Οι λέξεις δεν υπάρχουν. Η γλώσσα της ταινίας είναι ο κινηματογράφος. Δεν μπορεί να μεταφραστεί σε λέξεις. Θα χάσει».
Μεγαλώνοντας, έλεγε, άρχισε να μη φοβάται τον θάνατο. Πίστευε σε μια συνέχεια κι αυτό τον βοηθούσε να αντέχει το γεγονός ότι αγαπημένοι του άνθρωποι είχαν φύγει από τη ζωή: «Η ζωή είναι ένα σύντομο ταξίδι, αλλά πάντα συνεχιζόμενο. Θα ξαναβρεθούμε όλοι. Και δεν χρειάζεται να πεθάνεις ποτέ μετά από αυτό».
Πολιτικά, ήταν παντελώς αδέσμευτος. «Δεν είμαι πραγματικά πολιτικοποιημένος άνθρωπος, αλλά μου αρέσει πολύ η ελευθερία να κάνεις αυτό που θέλεις» δήλωνε. Είχε ψηφίσει τον Μπέρνι Σάντερς στις προκριματικές εκλογές των Δημοκρατικών το 2016. Για τον Τραμπ δήλωνε αναποφάσιστος:
«Ο Τραμπ θα μπορούσε να μείνει στην Ιστορία ως ένας από τους μεγαλύτερους προέδρους γιατί έχει αναστατώσει τόσο πολύ το σύστημα. Κανείς δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αυτόν τον τύπο με έξυπνο τρόπο. Οι λεγόμενοι ηγέτες μας δεν μπορούν να πάνε τη χώρα μπροστά, δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Είναι όπως τα παιδιά. Ο Τραμπ τα έχει ξεμπροστιάσει όλα αυτά».
Στην προσωπική του ζωή αποδείχτηκε πως τελικά το μεγάλο του πάθος ήταν η δουλειά του. Έκανε τέσσερις γάμους κι όταν η τελευταία του γυναίκα τού ανακοίνωσε πως ήταν έγκυος, της είπε ότι η δουλειά του θα παρέμενε πρώτη προτεραιότητα. Σαν πατέρας και σύζυγος ήταν συχνά απών, παραδέχτηκε κάποτε ο ίδιος: «Ποτέ δεν ήθελα πραγματικά να παντρευτώ, ποτέ δεν ήθελα πραγματικά να κάνω παιδιά, γιατί το βλέπω ως κάτι εγωιστικό. Και αυτό είναι απαίσιο πράγμα».
