Φώτα άφωτα!

Του Δημήτριου Δούκα Σουφλέρη*

Εδώ και καιρό γέμισε ο τόπος φωτάκια, σε κάθε σπίτι, δρόμο, γειτονιά και πόλη της χώρας. Κάθε χρόνο και νωρίτερα – κάθε χρόνο όλο και πιο πολλά τα φωτάκια που στολίζουν μπαλκόνια, δέντρα, πόρτες, μαγαζιά, κεραμίδια, παραλίες, τράπεζες, ό,τι και όπου μπορεί να φανταστεί κανείς.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Μα γιατί έρχεται η πιο φωτεινή περίοδος του χρόνου, αυτή που ονομάζουμε «γιορτές» και όλοι εννοούμε το ίδιο πράγμα. Ενώ υπάρχουν τόσες και τόσες γιορτές, όμως όταν λέμε «γιορτές», εννοούμε την περίοδο ανάμεσα στα Χριστούγεννα, στην Πρωτοχρονιά και στα Φώτα. Αυτή η περίοδος θεωρείται η πιο χαρούμενη της χρονιάς, αυτή που την περιμένουμε πώς και πώς, για να φωτίσει και να χαροποιήσει τον ετήσιο κύκλο της ζωής μας, τις δυσκολίες και τις σκοτεινές ώρες που περνάμε όλοι μας και όλο και πιο πολύ.

Φαίνεται όμως ότι οι σκοτεινές περίοδοι και η σκοτεινιά στη ζωή μας έχουν αυξηθεί πάρα πολύ και γι’ αυτό, για να ξορκίσουμε το κακό, αρχίζουμε από νωρίς την προετοιμασία και την υποδοχή της φωτεινής περιόδου των Χριστουγέννων. Σκοπός μας είναι να χαρούμε πιο πολύ -έτσι νομίζουμε- και γι’ αυτό αρχίζουμε να φωτίζουμε τις πόλεις και τα σπίτια μας νωρίς, όλο και πιο νωρίς.

Κι όμως, πέρα από το ζήτημα της αμφιβόλου καλής αισθητικής του πράγματος, υπάρχει και ένα βαθύτερο και πιο ουσιαστικό. Τελικά πολύ φοβάμαι ότι δεν κατορθώνουμε αυτό που επιδιώκουμε: δηλαδή δεν κατορθώνουμε ούτε την προεόρτια περίοδο να φωτίσουμε ικανοποιητικά, ούτε και τα Χριστούγεννα και τις γιορτές που με τέτοια λαχτάρα περιμένουμε να αισθανθούμε πιο φωτεινά. Ούτε κατορθώνουμε να αναγεννηθούμε και να αισθανθούμε και να αντιληφθούμε τις γέννες, τη γέννα, τη Γέννηση. Γέννηση σημαίνει νέα ζωή. Σημαίνει κέφι, όρεξη, δύναμη, λαχτάρα για το μέλλον, αισιοδοξία και ελπίδα.

Γιατί άραγε όλα αυτά τα φώτα τελικά δεν κατορθώνουν να φωτίζουν και εμείς σαν λύση βρίσκουμε να προσθέτουμε κι άλλα φώτα κι άλλα ηλεκτρικά λαμπάκια, μήπως και καταφέρουμε και σκορπίσουμε το σκοτάδι;

Θεωρώ ότι αυτά τα φώτα δεν κάνουν τη δουλειά τους (και γι’ αυτό τα ονομάζω «φώτα άφωτα»), γιατί οι γιορτές αυτές έχουν χριστιανική προέλευση. Είναι επομένως κατά βάση θρησκευτικές γιορτές. Έχουν περίοπτη θέση στον ετήσιο εκκλησιαστικό κύκλο. Μαζί με το Πάσχα είναι οι κορυφαίες στιγμές του εκκλησιαστικού έτους, που σηματοδοτούν την επίγεια και ανθρώπινη ζωή του Χριστού, από την έναρξή της (Θεανθρώπινη Γέννηση) μέχρι το τέλος της (Σταύρωση και Ανάσταση).

Η Εκκλησία στην προετοιμασία για τη συγκλονιστική εορτή των Χριστουγέννων δεν προτείνει φώτα. Προτείνει νηστεία. Δηλαδή δεν προτείνει να αρχίσεις να απολαμβάνεις, να χαίρεσαι ή να στολίζεις εβδομάδες και μήνες πριν από τα Χριστούγεννα. Αντίθετα προτείνει για μια προεόρτια περίοδο 40 ημερών πρώτα να μαζέψεις το στομάχι σου, το σώμα σου, τη γλώσσα σου και το μυαλό σου όσο μπορείς. Έτσι, ύστερα από μια κάθαρση -όσο τα καταφέρεις, αρκεί φιλοτίμως να προσπαθείς- θα φτάσεις στις ημέρες τις εορταστικές. Και τότε πραγματικά θα τις απολαύσεις. Η Εκκλησία, εκτός από τη νηστεία, έχει τους ύμνους προ των Χριστουγέννων, συγκλονιστικά ποιητικά δημιουργήματα, που δυστυχώς δύσκολα τα ακούει κάποιος, για δύο λόγους:

1. Γιατί οι περισσότεροι δεν πηγαίνουμε στην εκκλησία.

2. Γιατί, όταν πηγαίνουμε στην εκκλησία, συνήθως το κάνουμε για λίγη ώρα και μόνο στην κυριακάτικη λειτουργία. Αυτοί, όμως, οι ύμνοι είναι λίγο κρυμμένοι στις άλλες ακολουθίες του ημερήσιου εκκλησιαστικού κύκλου καθώς και στις ημέρες της προ των Χριστουγέννων νηστείας. Αν όμως διαβάσετε ή ακούσετε αυτούς τους ύμνους, η απόλαυση είναι διπλή: υπέροχες ποιητικές δημιουργίες και πανέμορφες μελωδίες. Ταυτοχρόνως απίστευτη σε βάθος και ουσία ορθόδοξη θεολογία.

Ο τρόπος, λοιπόν, που προτείνει η Εκκλησία, η καθεαυτό αρμόδια για μια γιορτή που ανήκει στον δικό της χώρο, είναι πολύ διαφορετικός από τον κοσμικό τρόπο και την αντίληψη για τις γιορτές.

Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι τα Χριστούγεννα έχουν πέσει θύμα της μεγάλης τους επιτυχίας ως εορτής, της καθολικής αποδοχής τους, της διάδοσής τους σε όλους τους ανθρώπους, αφού ουσιαστικά με τον ένα ή με τον άλλον τρόπο, πολλές εκ των λεγόμενων χριστουγεννιάτικων συνηθειών (το δέντρο, τους στολισμούς, τον Αϊ- Βασίλη, τα γεύματα και τα δώρα) έχουν μέχρι και αλλόθρησκοι ή άθεοι ενστερνιστεί. Αυτή η μεγάλη επιτυχία και αποδοχή της εορτής, εκ παραλλήλου με την αποθρησκειοποίηση και τον έντονο αποχριστιανισμό ολόκληρης της Ευρώπης, φυσικά και στον τόπο μας, έχουν θολώσει, έχουν παραλλάξει και τελικά έχουν αλλοτριώσει  εις βάθος τη μεγάλη εορτή.

Αφού, λοιπόν, το εκκλησιαστικό και θρησκευτικό πνεύμα της εορτής κρύβεται κάτω από πέπλα απατηλά και ψευδεπίγραφα, το αποτέλεσμα είναι λογικό. Η ουσία της εορτής έχει σκοτεινιάσει, το φως που εκπέμπει η μητέρα με το βρέφος, η Παρθένος με τον Χριστό, δεν το βλέπουμε, δεν το καταλαβαίνουμε, κρατάμε νου και καρδιά σε λάθος κατεύθυνση, ψάχνουμε για φωτάκια ενώ είμαστε δίπλα στο Φως του Κόσμου!

Έτσι αναγκαζόμαστε να γεμίσουμε τα πάντα με ηλεκτρικά λαμπιόνια μήπως και κατορθώσουμε να φωτίσουμε τη μεγάλη μέρα των Χριστουγέννων και της εορταστικής περιόδου, η οποία κατά τραγική ειρωνεία τελειώνει με τη μέγιστη των εορτών θεολογικά, τα Θεοφάνια, τα Φώτα για τον λαό μας.

Μέσα σε όλα αυτά διαφεύγει ότι τα Χριστούγεννα γεννήθηκε ο Χριστός, Θεάνθρωπος για τους πιστούς, σε κάθε περίπτωση όμως γεννήθηκε ένας Άνθρωπος. Το γεγονός της γέννησης είναι, ούτως ή άλλως, συγκλονιστικό. Πάντα. Για πιστούς και απίστους, χριστιανούς και μη, το γεγονός της γέννησης ενός ανθρώπου είναι πάντοτε ένα θαύμα. Συμβαίνει συνεχώς, εκατοντάδες  εκατομμύρια φορές κάθε χρόνο. Μα πάντα παραμένει ένα θαύμα. Είτε το έχει ζήσει κανείς στην προσωπική του ζωή είτε όχι, κάθε φορά που έρχεται ένας νέος άνθρωπος στον κόσμο είναι εκεί η δυνατότητα για άγιο ή δαίμονα, για επαναστάτη ή δικτάτορα, για Χίτλερ ή Γκάντι, για Αϊνστάιν ή Μένγκελε…

Αν αυτό κρατούσαμε στον νου μας και αν επικεντρωνόμασταν σε αυτά τα εκατομμύρια τους ανθρώπους που ήρθαν, έρχονται και θα έρχονται στον κόσμο, αν προσανατολίζαμε τη ζωή μας προς το τι έπραξαν, τι πράττουν και τι θα πράξουν, τότε μπορεί να παίρναμε τη μεγάλη απόφαση να γίνουμε λίγο καλύτεροι προς αυτούς. Αν μάλιστα προσπαθούσαμε να κρατήσουμε πιο ζωντανό το παιδί που κάποτε υπήρξαμε και κάπου βαθιά μέσα μας είναι χαμένο, τότε θα μπορούσαμε νομίζω πιο εορταστικά και πιο βαθιά να αισθανθούμε τα Χριστούγεννα.

Τότε δεν θα είχαμε τόση ανάγκη από όλα αυτά τα λαμπάκια και τους παρδαλούς στολισμούς. Θα μας άρεσε βέβαια και πάλι η ομορφιά των στολισμών, των φροντισμένων σπιτιών και όλων των άλλων εορταστικών συνηθειών, νομίζω όμως ότι σε αυτή την περίπτωση συναισθανόμενοι ξανά το θαύμα και αναβιώνοντας λίγο την παιδικότητά μας θα κερδίζαμε κάποια αγνότητα  και μια λίγο πιο παρθενική μάτια του κόσμου!

Έτσι, μπορεί να φτάναμε σε εκείνη την κατάσταση, όπου αρκεί ένα κεράκι για να σκορπίσει το σκοτάδι γύρω μας. Σε αυτήν την κατάσταση δεν θα χρειάζονταν εκατομμύρια λάμπες για να φωτίσουν την ψυχή μας.

Τότε μπορεί να ανοιγόταν ο δρόμος για να φτάσουμε κάποια στιγμή στο σημείο να αισθανθούμε βαθιά μέσα μας -έστω και για λίγο- το θαύμα των θαυμάτων, όπου ο αχώρητος Θεός χώρεσε μέσα σε μια απλή κοπέλα, μέσα σε μια νέα γυναίκα και με τη συναίνεσή της γεννήθηκε ως απόλυτα τέλειος Θεός και Άνθρωπος μαζί, δίνοντας στη ανθρώπινη φύση μας το πραγματικό της νόημα και ουσία, το μεγαλείο τού είναι μας και του προορισμού μας.

Μακάρι να κατορθώσουμε έστω και λίγο, με αφορμή τούτα ή κάποια άλλα Χριστούγεννα, να αρχίσουμε να πλησιάζουμε το μόνιμο, απόλυτο και καθολικό μυστήριο της γέννας και της Γέννησης.

*δικηγόρος

1. Εδώ θα κάνω ένα μικρό πολιτικό σχόλιο. Η κατάσταση αυτή μου θυμίζει το πρόβλημα αριστερών ανθρώπων οι οποίοι στις αποτυχίες της λεγόμενης Αριστεράς ως λύση βρίσκουν το να στραφούν πιο αριστερά – ξεχνώντας βέβαια ότι όταν στρίβεις άσκεφτα αριστερά, στο τέλος καταλήγεις στο ίδιο σημείο που θα μπορούσες να πας και στρίβοντας δεξιά…

2. Δεν μπορώ να ξεχάσω την εικόνα του μωρού Χίτλερ, στο τέλος της ταινίας «Έλα να δεις» του Elem Klimov (1985), σε ένα απίστευτο κινηματογραφικό αναποδογύρισμα της ιστορίας, που  ερμηνεύει το υπέρτατο κακό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.