Του Γιώργου Κ. Στράτου
Αναζητώντας τις απαρχές της πολιτικής επικοινωνίας, αναπόφευκτα θα φτάσουμε στη Ρητορική. Ο Σωκράτης ορίζοντας τον σκοπό της: «Πειθούς δημιουργός ἐστίν ἡ ρητορική» μας εξηγεί και γιατί. Αυτός δεν είναι πάντα ο σκοπός των πολιτικών; Να πείσουν. Στη «Ρητορική» του ο Αριστοτέλης θα συστηματοποιήσει, πρώτος και καλύτερος, τα εργαλεία για να αποκτήσει και να εξασκήσει κάποιος την ικανότητα της πειθούς: Τον Λόγο, τα επιχειρήματα, το Πάθος, τη δημιουργία θετικών ή αρνητικών συναισθημάτων και το Ήθος, την προσπάθεια του ρήτορα να προβάλλει την εντιμότητα και τις ικανότητές του στο κοινό του.
Πέρασαν αιώνες μέχρι τη δεκαετία του ’50, όταν στις ΗΠΑ για πρώτη φορά καθιερώθηκε η μελέτη της πολιτικής επικοινωνίας ως ιδιαίτερου κλάδου της πολιτικής επιστήμης. Και από τότε πορεύεται σφιχταγκαλιασμένη με την πολιτική, για να μην πούμε ότι πολύ συχνά είτε προηγείται αυτής είτε επιβάλλει τους όρους της στην ουσία αντιμετώπισης και χειρισμού των ζητημάτων που ανακύπτουν. Το γεγονός αυτό, δηλαδή, η αντικατάσταση ή η υποκατάσταση της πραγματικότητας από σκηνοθετημένες καταστάσεις, οι επίπλαστες συμπεριφορές που αποκρύπτουν τον αληθινό χαρακτήρα των πρωταγωνιστών, η τεχνητή πρόκληση συναισθημάτων εις βάρος της λογικής, δεν δείχνει να ενοχλεί την τάξη των πολιτικών εδώ και δεκαετίες. Κάθε άλλο! Όλοι υποτάσσονται στις απαιτήσεις του κοινού για το οποίο «Η ΕΙΚΟΝΑ» αποτελεί την αδιαμφισβήτητη «θεότητα» των καιρών μας. Και όλα γίνονται για την υπηρέτησή της. Δίχως αυτήν είναι σαν να μην υπάρχεις…
Αυτή η αγωνιώδης προσπάθεια κάθε δημόσιου προσώπου να ενταχθεί στο σταρ σίστεμ που δημιουργεί, επιβάλλει και συντηρεί πολιτικές καριέρες, έχει πάντα θλιβερές επιπτώσεις για τους επίδοξους «πρωταγωνιστές» του. Κάποιες από αυτές δεν θα τις μάθουμε ποτέ ή θα τις πληροφορηθούμε με καθυστέρηση. Αφορούν τα «γραμμάτια» που έχουν υπογράψει όσοι θέλουν να προχωρήσουν… Ακόμη και αν την «εξόφλησή» τους θα τη νιώσουμε καθημερινά στο πετσί μας, μιας και αυτή περνάει πάντα μέσα από τις τσέπες του λαού. Κάποιες όμως τις «λουζόμαστε» σε καθημερινή βάση! Αυτές ευτυχώς έχουν και την αστεία πλευρά τους, οπότε μας προσφέρουν και μία ανάσα γέλιου.
Αναφέρομαι σε όλες εκείνες τις «αμερικανιές», τις «χαριτωμενιές» που επιστρατεύουν οι πολιτικοί προσπαθώντας να μας δείξουν την «ανθρώπινη» πλευρά τους. Γιατί άραγε χρειάζονται ιδιαίτερη προσπάθεια γι’ αυτό; Όταν μιλούν για τις οικογένειες, τα παιδικά χρόνια, τους συμμαθητές, τις προσωπικές στιγμές τους, επιχειρώντας να μας συγκινήσουν. Πόσο αξιοθρήνητοι γίνονται στ’ αλήθεια με αυτά τα κρεσέντο «οικειότητας» τα γεμάτα υποκρισία; Όταν δεν γίνονται απλώς γελοίοι. Όλα αυτά τα οσκαρικά «ευχαριστώ τη μάνα μου, τον πατέρα μου, τη γυναίκα μου» ποιον μπορεί να συγκινήσουν και πόσο μπορούν να σκεπάσουν τους ιδιοτελείς σκοπούς όσων τα ξεστομίζουν «δακρυσμένοι» είτε σε κάθε λογής εκδηλώσεις είτε ανάμεσα σε συνταγές και μπαλέτα πρωινάδικων; Με γνήσια συγκίνηση μας παρηγορεί ο Γιώργος Σεφέρης: «Ό,τι από την Ελλάδα μ’ εμποδίζει να σκεφτώ τον Ελληνισμό, ας καταστραφεί. Αν ήταν δίκαιο να μεγαλώσει ο τόπος αυτός, δεν ήταν για να έχουμε περισσότερους βουλευτές, νομάρχες ή χωροφύλακες· ήταν για να μπορέσει ν’ αναπτυχθεί σε μια γωνιά της γης ο Ελληνισμός, αυτή η ιδέα της ανθρώπινης αξιοσύνης και της ελευθερίας, όχι αυτή η αρχαιολογική ιδέα».
