Του Απόστολου Αποστόλου*
Κάθε Πρωτοχρονιά ευχόμαστε την αναγέννηση του κόσμου. Μέσα από τις βραχύβιες ευχές για καλή χρονιά περιμένουμε οι ελπίδες μας να επιβεβαιωθούν, καρτερούμε οι πόθοι μας να υλοποιηθούν, γιατί στην Πρωτοχρονιά μετράμε μαζί και τον χρόνο της ζωής μας, την ηλικία μας, την προθεσμία μας, έναντι της λήξεως της προσωπικής μας ζωής.
Όμως ζώντας σε έναν κόσμο μιας εφήμερης επίδοσης με αλγοριθμικό επαύριο βιώνουμε την αβεβαιότητα, παγιδευμένοι στα ιστορικά δεσμά της τεχνο-εποχής. Ζούμε με τους ρυθμούς που περιγράφει ο Τζορτζ Όργουελ στη «Φάρμα των ζώων». Δηλαδή, στο περιβάλλον εκείνο όπου το περιεχόμενο της ελευθερίας έχει ξεχαστεί μέσα στον χρόνο. Σε έναν, όμως, χρόνο της γήινης ροής του, ο οποίος έχει τους ιδιοκτήτες του.
Με μία όμως διαφορά. Σήμερα ο πολίτης ξεχνά την απώλεια της ελευθερίας του, γιατί βρίσκει συντροφιά στα αντικείμενα κατανάλωσης. Έτσι κλυδωνίζεται στη μπάρα μεταξύ μηδενός και παντός και οδηγείται στην επιβίωση, αλλά όχι στη ζωή, στη γλώσσα της κυριαρχίας, αλλά όχι στην επιθυμία του. Δαπανάται σε ημίχρονα από πλήξεις, από παθητικότητες και περισπασμούς που στριμώχνονται μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου, προσωπικού και συλλογικού. Δημιουργώντας νεκρές διάρκειες από ηττοπάθειες, φετιχισμούς και συμφιλιώσεις.
Στο ξεπέρασμα του αποπροσανατολισμού του, ο μετανεωτερικός πολίτης αρέσκεται στην κατανάλωση των αγαθών, όχι ως απόλαυση, αλλά ως υποβολιμαία διαταγή. Εξάλλου η βούληση, η θέληση, η αντοχή έχουν χαθεί ή καλύτερα έχουν μεσοποιηθεί από την προσποίηση σ’ ένα «κάνω ό,τι θέλω», σ’ ένα «κάνω ό,τι μπορώ», σ’ ένα «κάνω ό,τι γνωρίζω ή κάνω ό,τι δρω». Ο δυτικός πολίτης έχει εισέλθει σε ένα σύνδρομο πολυφρένειας, όπου όλα διευθύνονται από την τεχνολογία. Ζει εκεί όπου η λογική γίνεται υποπροϊόν, εκεί όπου η πίστη αποτελεί μια χαμένη περιπέτεια και η παράδοση έναν κίνδυνο οπισθοδρόμησης.
Αρκεί να δούμε τις απαιτήσεις του δυτικού κόσμου, ο οποίος κολυμπάει σε συνεχόμενα και μεταβαλλόμενα ρεύματα ζωής. Βρίσκει νέες λέξεις για να ντύσει τις πλαστές ελευθερίες που κατασκεύασε, φτιάχνει εικόνες που λειτουργούν ως μοντέλα ζωής και λατρεύονται ως φετίχ. Η φιλικότητα, η ειλικρίνεια, η αξιοπιστία έχουν μπει στον καταψύκτη, τα κριτήρια έχουν διευρυνθεί και έχουν γίνει πολύπλοκα. Έτσι κι αλλιώς, η αυθεντικότητα έχει αρχίσει να ξεφτίζει και η σημασία της να χάνεται μέσα στην απροσδιοριστία. Και, δυστυχώς, ο δυτικός συνθετικός πολιτισμός αποδεικνύει ότι δεν καταξιώνει τίποτα με την πολλαπλότητα των κριτηρίων του και αυτό γιατί όλα εναλλάσσονται ως απαιτήσεις ρόλων, οι οποίοι (ρόλοι) αλλάζουν όπως οι μόδες.
Μέσα σε αυτό τον κόσμο, ο οποίος έχει μάθει να συγκολλά επιφάνειες και να δημιουργεί ολόπλευρες εξουσίες, ποια είναι η θέση της Ελλάδας; Και τι μπορεί να θέλει; Ερωτήματα που τα παίρνουν μαζί τους οι ουρές των αποκριάτικων χαρταετών και τα πάνε ψιλά. Η Ελλάδα έχει υποθηκεύσει το μέλλον της, είναι μια απουσία στην απουσία ειδικά τα τελευταία χρόνια, ένα παρακολούθημα των εξελίξεων (η «σωστή» πλευρά της Ιστορίας που γράφεται ως εκβιαστική συγκατάβαση), μια επαναλαμβανόμενη και αποτυπωμένη συνήθεια της ακρισίας και ακινησίας.
Ζει στην αντιπαραγωγική ζώνη της απελπισίας. Δηλαδή, δεν παράγει γνώση, πολιτική, γεωπολιτική, γεωργική οικονομία, βιομηχανική οικονομία, παιδεία, δικαιοσύνη, όραμα, αντίσταση, πρόθεση για ζωή. Αρνούμαστε την αξία παραγωγής και δοξολογούμε την αξία χρήσης. Δεν διεκδικούμε το νόημα και την αυτοαξιοποίηση της γνώσης και της εμπειρίας μας ως αντίθεση στην εξουσία της παραπληροφόρησης, δεν απαντάμε στην πρόκληση της απόγνωσης, γινόμαστε δογματικοί της αβελτηρίας και επενδυτές μιας χαμένης διάστασης της ζωής. Τι να ευχηθούμε, λοιπόν, για το 2025; Έτσι κι αλλιώς, οι ευχές θα γίνουν λέξεις φαρσοκωμωδίας…
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
