Τα έργα της Αλεξάνδρας Μαράτη αντικατοπτρίζουν μέσα από τις πολύχρωμες ανταύγειες τις συμβιωτικές αντιπαραθέσεις της ζωής και τις αντανακλάσεις που αφορούν τις αγωνίες της εποχής μας
Της Αθηνάς Σχινά*
Η Αλεξάνδρα Μαράτη είναι μια σύγχρονη εικαστική δημιουργός, που θυμίζει τους παλιούς περιηγητές, που ταξίδευαν αφενός για να γνωρίσουν τον κόσμο, αφετέρου για να δημιουργήσουν μια ανθρωποκεντρική, πολιτισμική και φυσιολατρική πραγματογνωσία, διευρύνοντας τις αντιλήψεις τους και τις γνώσεις της εποχής τους. Οι παλαιοί εκείνοι περιηγητές αναζητούσαν και κατέγραφαν, με τον δικό του ο καθένας τρόπο, τα γνωστά και περίεργα που συναντούσαν στο διάβα τους, διαμορφώνοντας μια σύνθετη χωρογεωγραφία του γήινου στερεώματος, ως αντανάκλαση, αντίστιξη και αναλογία του ουράνιου στερεώματος, που πάντοτε ωστόσο παρέμενε θαυμαστό κι ακατοχύρωτο.
Τα έργα της Αλεξάνδρας Μαράτη είναι αποτελέσματα δικών της περιηγήσεων, δημιουργημένα με βάση την ελευθερία της πινελιάς και τον συγκερασμένο σχεδιασμό των μορφών, στοιχείων δηλαδή που απαλείφουν περιττές περιγραφικές λεπτομέρειες, οδηγώντας στην ουσία και στον ψυχισμό εικαστικών αποτυπώσεων, μέσα από μια χειρονομιακή αφαίρεση. Μαζί με τον μελετημένο τους εξπρεσιονισμό, διαθέτουν ως σταθερή «στρουκτουραλιστική» τους αρχή μια υπόγεια δομική συγκρότηση, καθώς αναπτύσσουν μια διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο βάθος -της κάθε σύνθεσης, της ατμόσφαιράς της και του νοήματος- με την επιφάνεια. Συμπεριληπτικά επομένως και ατμοσφαιρικά κατά βάση τα έργα της, όπως είναι φυσικό, δεν εξοβελίζουν ορισμένα σχεδιαστικά τους μοτίβα ή μορφώματα, τα οποία όχι μόνον υπάρχουν σταθερά, αλλά λειτουργούν παράλληλα και ως σημεία αναφοράς. Μπορεί να εμφανίζονται επίτηδες μετέωρα ή δυσερμήνευτα αυτά της τα «αποκαθηλωνόμενα» μορφώματα, αλλά κρίνονται εξισορροπιστικά απαραίτητα, γιατί είναι εκείνα που προσδίδουν ρυθμογενετική δόνηση, περιστροφικότητα (γύρω από τους άξονες της εσωτερικής τους συμμετρίας) καθώς κι έναν παλμό ενδογενούς ζωής, που φαίνεται στην κάθε της εικαστική σύνθεση.
Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της ζωγράφου είναι ότι καθαιρεί την παραστατικότητα και τα μυθοπλαστικά ή αφηγηματικά στοιχεία της, γιατί απεικονίζει κυρίως αισθήσεις και μεταισθήσεις του ορατού όπως και του αθέατου, της πολυεπίπεδης επίσης και πάντα ρευστής πραγματικότητας, στη συνάρτησή της με την ανάλογα ρευστή ψυχική ενδοχώρα.
Όλα αλλάζουν και μεταμορφώνονται, κατά τη φάση της διαμόρφωσής τους, στα έργα της Αλεξάνδρας Μαράτη. Διεργασιακά αποδομούνται και στη συνέχεια εννοιοδοτούνται διαφορετικά κι αναδομούνται, αλλά μέσα από άλλες οπτικές γωνίες και με απροσδόκητο πάντα τρόπο -ζωτικής ωστόσο σημασίας- καθώς αναγεννώνται και οργανικά μεταστοιχειώνονται, δημιουργώντας ένα είδος παλίμψηστου. Του παλίμψηστου, που αποκαλύπτει απρόσμενες παραδοξότητες, προκειμένου να απασφαλίσει κάθε μορφής εφησυχαστική βεβαιότητα, από την πλευρά του θεατή. Κάτω από αυτό το πρίσμα, ο μικρόκοσμος αποκτά στοιχεία μεγακλίμακας, το οικείο γίνεται ανοίκειο κι αινιγματικό, τα χρώματα με τις εντάσεις και τις υφέσεις τους αναδεικνύουν τις ογκοπλαστικά δυναμικές τονικότητές τους, διαμορφώνοντας εντέλει υποβλητικές και υπαρξιακά αγωνιώδεις, ονειρικές και ταυτοχρόνως φυγοκεντριζόμενες ατμόσφαιρες.
«Valparaiso»
Δεν άφησα τυχαία την τεχνική και τα υλικά που χρησιμοποιεί στα έργα της η εικαστική αυτή δημιουργός. Πιστεύω πως η τεχνική και το όποιο υλικό χρησιμοποιεί κι επιλέγει, προκειμένου να εκφραστεί, ο κάθε καλλιτέχνης, πρέπει να υπηρετούν το σκεπτικό και τις ιδέες του πρωτίστως κι όχι αντίθετα, γιατί τότε το έργο γίνεται εντυπωσιοθηρικό και ναρκισσευτικό, χάνοντας την εντελέχεια και τις εσωτερικές συναρτήσεις των πηγών που απαρτίζουν την αυτοαναφορικότητά του. Το έργο τέχνης είναι πνευματικό προϊόν και όχι προϊόν δεξιοτεχνίας. Κι ένα από τα στοιχεία που εκτιμώ στην Αλεξάνδρα Μαράτη, γι’ αυτό και το αναφέρω, είναι η εμφανώς μελετημένη και τεχνοτροπικά επιδέξια επάρκειά της, όσον αφορά τη διαδραστική χρήση και την αλληλεπενέργεια των υλικών της.
Η ζωγράφος χρησιμοποιεί στις εικαστικές της επιφάνειες, όπως και στις κατασκευές που δημιουργεί, όπως π.χ. στα «τραπεζάκια» της, plexiglass, φθορίζοντα επίσης χρώματα κι άλλοτε παστέλ, τα οποία συνομιλούν με τα σχέδιά της, ανάλογα με τον τόνο και το ύφος που θέλει να αποδώσει στην κάθε της σύνθεση.
Σημαντικό ρόλο παίζει το φως, ως κινητήρια και γενεσιουργός δύναμη, ιδιαίτερα η φωταύγεια που εκλύεται από τα χρώματα της Αλεξάνδρας Μαράτη, όπως και ο τρόπος που έχει εκείνη ρυθμίσει το ένα επίπεδο να εισχωρεί μέσα από το άλλο για να επαμφοτερίζονται, να υπαλλάσσονται και να συσχετίζονται, αποκαλύπτοντας μια σύνθετη «γραφή» αισθήσεων, δονούμενη από ρυθμούς, συναισθαντικά φορτία, όντας η ίδια αυτή «γραφή» ταυτοχρόνως σκηνοθετικά υποβλητική. Μια «γραφή», που αναπτύσσει τη διακινούμενη υπόστασή της ανάμεσα σε φώτα και σκιές, ομιχλώδεις θορύβους και σιωπές.
Ωστόσο, κανένα έργο αυτής της ζωγράφου δεν εξωραΐζει την πραγματικότητα, αλλά και δεν χάνει την ποιητική του πνοή, καθώς και την αίγλη της παρουσίας του, φανερώνοντας μέσα από τις πολύχρωμες ανταύγειες θαρρείς των φωτεινών διαφημίσεων, τις συμβιωτικές αντιπαραθέσεις της ζωής και τις αντανακλάσεις που αφορούν τις αγωνίες της εποχής μας, όπως είναι η διαρκής μετακίνηση και η φυγή, η επισφάλεια και οι διάφοροι κίνδυνοι, οι υψηλές κι ανεξέλεγκτες ταχύτητες, ο πολυμερισμός επίσης αλλά και η διάσπαση, η εξαλλαγή και η παρείσφρηση του εξωτερικού χώρου στον εσωτερικό, παραπέμποντας στην αλληλουχία συνείδησης και υποσυνειδήτου, σε αυτές τις αποικίες του βλέμματος, της τέχνης και της ζωής.
*Ιστορικός Τέχνης & Θεωρίας του Πολιτισμού (ΕΚΠΑ)
