Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Η Τουρκία, λίγο πριν από την επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών Χ. Φιντάν στην Αθήνα, υπονομεύει τις προοπτικές του -απαραίτητου και καλώς νοούμενου- διμερούς διαλόγου, αξιώνοντας την αλλαγή σχεδιασμού ή και την ακύρωση της άσκησης «Νηρηίς» του Πολεμικού Ναυτικού.
Η άσκηση θα διεξαχθεί από τις 23 Νοεμβρίου ως την 1η Δεκεμβρίου στο νότιο Αιγαίο και στο βόρειο Κρητικό Πέλαγος και, εκτός απροόπτου, αναμένεται να συμμετάσχουν σε αυτήν μονάδες επιφάνειας του US Navy και του γαλλικού Marine Nationale.
Επί της αρχής και με την πολιτική και τη διπλωματική πρόθεση εκτόνωσης του κλίματος έντασης, η ακύρωση στρατιωτικών ασκήσεων (αμιγώς εθνικών ή με συμμετοχή της Κύπρου και συμμάχων στο ΝΑΤΟ) δεν είναι παράλογο μέτρο ούτε συνιστά υποχώρηση. Έχει αποφασιστεί αρκετές φορές τα τελευταία 25 χρόνια από όλες τις ελληνικές κυβερνήσεις, αλλά πάντοτε με τον όρο της αμοιβαιότητας, που επιβάλλει την ακύρωση μιας -ανάλογου μεγέθους και σχεδιασμού- τουρκικής άσκησης.
Ωστόσο, τέτοια διευθέτηση δεν μπορεί να ισχύσει στην περίπτωση της φετινής άσκησης, επειδή η ελληνική πλευρά έχει ήδη ακυρώσει μια άλλη προγραμματισμένη άσκηση, την «Τοξότης», σε «αμοιβαιότητα» με την τουρκική «Barbaros», που θα διεξαγόταν στα μέσα Δεκεμβρίου. Μονομερής ακύρωση δεύτερης ελληνικής άσκησης θα οδηγούσε σε ετεροβαρή σχέση, καθώς η Άγκυρα δεν έχει προγραμματίσει άλλα, δικά της γυμνάσια, που ενδεχομένως να ακυρώνονταν έως τα τέλη του έτους. Άλλωστε, η «Νηρηίς» έχει πολυεθνικό χαρακτήρα και η αιφνίδια ακύρωση των προσκλήσεων προς τη Γαλλία, τις ΗΠΑ και άλλες χώρες (που συνήθως αποστέλλουν παρατηρητές) θα ήταν τραγελαφική.
Με αυτά τα δεδομένα, η τουρκική πλευρά έχει υποβάλει, αντί της ακύρωσης, εναλλακτικό αίτημα μεταβολής του αρχικού σχεδιασμού της «Νηρηίδος», απαιτώντας την εξαίρεση της Αστυπάλαιας, με το πάγιο επιχείρημα περί αποστρατιωτικοποίησης των Δωδεκανήσων. Η εκδοχή της Άγκυρας είναι ότι θα ενδιαφερόταν για τη συμμετοχή του τουρκικού ναυτικού, αλλά δεν μπορεί να το πράξει, όσο η Αθήνα επιμένει στην εκτέλεση ασκήσεων σε αποστρατιωτικοποιημένες περιοχές.
Ασφαλώς, δεν υπάρχει καμία ισχύουσα νομική πρόβλεψη για την Αστυπάλαια. Γιατί οι όποιες σχετικές διατάξεις της Σύμβασης των Παρισίων του 1947 είχαν επιβληθεί με πίεση της τότε Σοβιετικής Ένωσης (πριν από την ελληνική ένταξη στο ΝΑΤΟ) δεν αφορούν την Τουρκία (που δεν ήταν συμβαλλόμενο μέρος). Επιπλέον, η Ελλάδα έχει δικαίωμα άμυνας έναντι της διαρκούς απειλής κατά των νησιών της. Προς το παρόν, μοναδικό αποτέλεσμα της τουρκικής τακτικής είναι η αναίρεση της απόφασης συμμετοχής της μόνιμης ναυτικής δύναμης του ΝΑΤΟ, της SNMG-2, βάσει του γνωστού «δόγματος Λουνς», περί μη ανάμειξης της Συμμαχίας σε διαφορές μεταξύ των μελών του.
Παρά το -ίσως αναμενόμενο- πλήγμα στο επίπεδο του ΝΑΤΟ, το ΓΕΕΘΑ και το υπουργείο Εθνικής Άμυνας προχωρούν κανονικά στον σχεδιασμό της «Νηρηίδος». Τεκμαίρεται ότι την ίδια στάση θα υιοθετήσουν τελικά το Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών, αφού -διαφορετικά- θα διολίσθαιναν σε ανεπίτρεπτη μεταβολή των ελληνικών θέσεων.
Παράλληλα μια προσεκτική καταγραφή των κινήσεων της Άγκυρας, μετά την κρίση του Ιουλίου πέριξ της Κάσου, δείχνει ότι, αν και δεν σημειώνονται αεροπορικές παραβιάσεις, εντείνονται οι επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών. Μεταξύ αυτών, η παρακολούθηση με UAV (και δευτερευόντως με αεροσκάφος ATR), σε καθημερινή βάση και σε όλες τις θαλάσσιες περιοχές, του ερευνητικού σκάφους «Ievoli Relume», που πραγματοποιεί εργασίες για τη μελλοντική πόντιση υποβρύχιων καλωδίων του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (Great Sea Interconnector).
Προφανώς, οι τουρκικές ενέργειες υπονόμευσης του μεγάλου έργου εξαιρούνται από την ατζέντα των συζητήσεων του υπουργού Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη με τον ομόλογό του Φιντάν. Και ας έχουν αυξήσει από τον Ιούλιο έως σήμερα το λεγόμενο «γεωπολιτικό ρίσκο», επιβαρύνοντας ταυτόχρονα με δεκάδες εκατομμύρια ευρώ την Ελλάδα και την Κύπρο.
*Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
