Του Γιάννη Χ. Κουριαννίδη*
Οι εθνικές επέτειοι τιμώνται όχι μόνο για να μας θυμίζουν την Ιστορία μας και το χρέος μας απέναντι στην πατρίδα, αλλά και για να αναδεικνύουν την εθνική προσφορά συγκεκριμένων προσώπων που με τα ανδραγαθήματά τους συνετέλεσαν καθοριστικά στην επιτυχή έκβαση του αγώνα ολοκλήρου του λαού μας.
Μία προσωπικότητα άγνωστη στους περισσότερους Έλληνες είναι αυτή του ιατρού Φίλιππου Νίκογλου, Ανατολικορωμυλιώτη στην καταγωγή, από την πολύπαθη Στενήμαχο. Η Στενήμαχος ήταν μια πόλη που, τουλάχιστον μέχρι την ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, με τη λήξη του Α´ Παγκοσμίου Πολέμου, κατοικείτο σχεδόν αποκλειστικά από Έλληνες, παρά την πραξικοπηματική προσάρτηση της Αν. Ρωμυλίας από τους Βουλγάρους στο κράτος τους, τον Σεπτέμβριο του 1885. Μορφές που ανέδειξε η ελληνική αυτή πόλη ήταν ο ιατρός και υπουργός Απόστολος Δοξιάδης, ο πρωτοπόρος μηχανικός Κωνσταντίνος Δοξιάδης, ο ακαδημαϊκός και γλύπτης Κώστας Δημητριάδης, ο αθλητής και παράγοντας του Παναθηναϊκού Απόστολος Νικολαΐδης κ.ά.
Ο Φίλιππος Νίκογλου, λόγω της βουλγαρικής υπηκοότητάς του, αναγκάστηκε να καταταγεί στον βουλγαρικό στρατό με την επιστράτευση του 1912. Με δεδομένο ότι η προηγηθείσα ελληνοβουλγαρική συμφωνία δεν είχε πρόβλεψη για διανομή εδαφών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μεταξύ των συμμάχων, ίσχυε η αρχή των τετελεσμένων, δηλαδή καθένας κρατούσε όποια περιοχή καταλάμβανε πρώτος.
Ο Φ. Νίκογλου, ως εκ της θέσεώς του στο κινητό χειρουργείο της 7ης βουλγαρικής μεραρχίας, γνώριζε από πρώτο χέρι τις προθέσεις των Βουλγάρων να προλάβουν να καταλάβουν σημαντικές μακεδονικές πόλεις, με πρωτεύοντα στόχο τους την κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Φρόντισε λοιπόν να ενημερώσει σχετικά τον Αθανάσιο Σουλιώτη-Νικολαΐδη, που ήταν εντεταλμένος στο να παρακολουθεί τις κινήσεις της 7ης μεραρχίας των Βουλγάρων. Η ενημέρωσή του έγινε από τον Νίκογλου «εξερχόμενος του Φρουραρχείου», όπως αναφέρει ο Σουλιώτης σε δηλώσεις του προς δημοσιογράφο, «ώστε η ιστορική αλήθεια να μη νοθεύεται»: «…προθυμότατα πλησιάσας με, μοι είπεν ότι από της αρχής του πολέμου όλαι αι εμπιστευτικαί διαταγαί συνίστων να καταβληθεί πάσα προσπάθεια, όπως αι μακεδονικαί πόλεις και προπάντων η Θεσσαλονίκη καταληφθώσι προ της καταλήψεως αυτών υπό των Ελληνικών στρατευμάτων. Μοι επεβεβαίωσεν ότι ο Βόρις μετά του στρατηγού Ράτζο Πετρώφ και του πρεσβευτού Στάντσεφ διήλθον εξ Άνω Τζουμαγιάς, με στρατιώτας της βασιλικής φρουράς, οδηγούντας βασιλικήν άμαξαν, προωρισμένην διά την επίσημον είσοδον του διαδόχου της Βουλγαρίας εις Θεσσαλονίκην». Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν στα απομνημονεύματά τους οι στρατηγοί Βίκτωρ Δούσμανης και Θεόδωρος Πάγκαλος.
Οι καθοριστικές πληροφορίες του Νίκογλου είχαν ως αποτέλεσμα ο Ελληνικός Στρατός, υπό την ηγεσία του τότε διαδόχου Κωνσταντίνου, να επισπεύσει την προέλασή του και, κατευθυνόμενος προς Θεσσαλονίκη, να προλάβουν να την απελευθερώσουν τα ελληνικά όπλα την 26η Οκτωβρίου 1912. Έκτοτε η Θεσσαλονίκη παραμένει σε ελληνικά χέρια παρά τη λυσσαλέα πίεση των Βουλγάρων προς τους Γερμανούς, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, να τους την παραδώσουν. Προσπάθεια που δεν απέδωσε, κυρίως χάρη στην αντίδραση Ελλήνων αξιωματούχων της εποχής, με προεξάρχοντα τον γενικό επιθεωρητή Νομαρχιών Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας Αθανάσιο Χρυσοχόου.
Δυστυχώς η ενέργεια αυτή αλλά και η μετέπειτα δράση του Φ. Νίκογλου έγιναν γνωστές στους Βουλγάρους που αποφάσισαν την εξόντωσή του. Πληροφορηθείς την τελευταία στιγμή την επικείμενη σύλληψή του, κατάφερε να διαφύγει στην ελεύθερη Ελλάδα και να εγκατασταθεί μόνιμα στη Θεσσαλονίκη.
Ο βασιλεύς Παύλος τον παρασημοφόρησε το 1950, ενώ ο Δήμος Θεσσαλονίκης τον τίμησε με προτομή του και την ονοματοδοσία παρακείμενης οδού. Δυστυχώς η προτομή και ο περιβάλλων χώρος παραμένουν εγκαταλελειμμένα και στο έλεος των βανδάλων, ενώ δεν υπάρχει καν μία πινακίδα που να πληροφορεί ποιος ήταν αυτός ο «εθνικός ανήρ» που αναγράφει η προτομή του.
*Διευθυντής περιοδικού «Ενδοχώρα», [email protected]
