«Εφυγε» η «σιδηρά κυρία» του ΠΑΣΟΚ

Η δυναμική ανέλιξή της από τη δεκαετία του ’70, τα «βαριά» υπουργεία, το εκρηκτικό σημείωμα προς τον Παπανδρέου, μέχρι τη διαγραφή της από το Κίνημα

Του Βασίλη Γαλούπη

Η Βάσω Παπανδρέου, που έφυγε χθες από τη ζωή, υπήρξε μία από τις πιο δυναμικές γυναίκες πολιτικούς της χώρας μεταπολιτευτικά. Ήταν από τις πρώτες που, ήδη από τη δεκαετία του ’80, θέλησαν να παίξουν έναν ξεκάθαρα πρωταγωνιστικό ρόλο δίνοντας μάχες, άλλοτε κερδισμένες κι άλλοτε χαμένες. Αν και επί Σημίτη έγινε τρεις φορές υπουργός, ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο πρώτος που την εμπιστεύτηκε, ενώ αν κάτι έχει μείνει σίγουρα στη συλλογική μνήμη, είναι η σκληρή μεταξύ τους κόντρα και ο ρόλος που έπαιξε στη διαδοχή του ιστορικού ηγέτη του ΠΑΣΟΚ.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου την αναβάθμισε ήδη από τα πρώτα χρόνια της κυβερνητικής του θητείας. Την τοποθέτησε στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας το 1985 και αμέσως μετά την έκανε μία φορά υφυπουργό και δύο φορές αναπληρώτρια υπουργό, αλλά όχι υπουργό. Λίγο πριν από την πτώση του ΠΑΣΟΚ, λόγω του σκανδάλου Κοσκωτά, η Παπανδρέου έγινε η πρώτη γυναίκα επίτροπος της ΕΟΚ.

Με τον Ανδρέα Παπανδρέου είχε γνωριστεί το 1974 στην Αγγλία και θεωρείται ο πολιτικός μέντοράς της. Όπως έχει γραφτεί κατά κόρον, η σχέση τους εξελίχθηκε σε πιο προσωπική και θρυλείται ότι τη δεκαετία του ’70 ο Ανδρέας ήθελε να πάρει διαζύγιο από τη Μαργαρίτα Τσαντ προκειμένου να παντρευτεί τη Βάσω Παπανδρέου. Τις σκέψεις του τότε προέδρου του ΠΑΣΟΚ φέρεται ότι έδιωξαν στενοί συνεργάτες του, όπως ο Μένιος Κουτσόγιωργας και ο Αντώνης Λιβάνης, εκτιμώντας ότι ένα διαζύγιο θα κόστιζε στην εκρηκτική του πορεία προς την εξουσία.

Δύο δεκαετίες αργότερα, το 1994, η Βάσω Παπανδρέου ήταν αυτή που, όπως η ίδια είχε πει δημοσίως, οργάνωσε στο σπίτι της στο Χαλάνδρι την ομάδα των «4» με τους Κώστα Σημίτη, Παρασκευά Αυγερινό και Θεόδωρο Πάγκαλο προκειμένου να αμφισβητηθεί ο επανακάμψας Ανδρέας Παπανδρέου. Τότε αποφασίστηκε ότι διάδοχος στο ΠΑΣΟΚ θα ήταν ο Σημίτης, ο οποίος, όταν έγινε πρωθυπουργός, της έδωσε τρία χαρτοφυλάκια, εκ των οποίων τα δύο με μεγάλη βαρύτητα (Ανάπτυξης και ΠΕΧΩΔΕ), εν όψει Ολυμπιακών Αγώνων.

Η πιο έντονη στιγμή στην πολιτική καριέρα της Βάσως Παπανδρέου ήταν τον Οκτώβριο του 1995, στην επεισοδιακή Κεντρική Επιτροπή στο «Κάραβελ». Ο αποκαμωμένος πια από τις περιπέτειες της υγείας του Ανδρέας Παπανδρέου επιχείρησε να απαντήσει σκληρά στους «4» αμφισβητίες του: «Όσοι αναζητούν έναν Ανδρέα Παπανδρέου πρωθυπουργό και πρόεδρο υπό περιορισμό, υπό επιτροπεία, υπό κηδεμονία, ας τον αναζητήσουν αλλού, εγώ δεν προσφέρομαι. Όποιοι νομίζουν ότι πρέπει να πάμε θέλοντας και μη σε κυβερνήσεις συνεργασίας πολλών μικρών και αδύναμων κομμάτων, ας δοκιμάσουν. Ας πάρουν την ευθύνη να δημιουργήσουν τα δικά τους κόμματα, να μετρηθούν και να έρθουν να ξανασυζητήσουμε».

Η Βάσω Παπανδρέου θεώρησε ότι το μήνυμα απευθύνεται προσωπικά στην ίδια. Σηκώθηκε από τη θέση της, περπάτησε μπροστά σε όλους προς τον Ανδρέα Παπανδρέου και του πέταξε ένα σημείωμα, με το ακροατήριο να μένει άφωνο, σε ένα σκηνικό που ακόμα και σήμερα μνημονεύεται. Το σημείωμα έγραφε: «Εμμέσως πλην σαφώς αναφέρεσαι σε εμένα και μου αποδίδεις προθέσεις που δεν έχουν σχέση με τις θέσεις μου. Ζητώ να μου δοθεί ο λόγος αμέσως μετά το τέλος της ομιλίας σου».

Ο Ανδρέας διάβασε ό,τι του έγραψε η Βάσω, απάντησε με ένα βαρύθυμο «μάλιστα» και συνέχισε κανονικά την ομιλία του. «Γνωριζόμαστε όλοι καλά εδώ μέσα» σχολίασε λίγο μετά. «Μου χρωστάει ο Παπανδρέου» φέρεται ότι είχε αναφέρει κάποια στιγμή στη ζωή της.

Σε συνέντευξή της το 2007, με αφορμή τις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ, της τέθηκε το εξής ερώτημα: «Ο κ. Βενιζέλος δήλωσε ότι στοιχείο του καθεστωτισμού που σας διακρίνει προσωπικά είναι το γεγονός ότι μετείχατε στο περίφημο «δείπνο των 4», που οδήγησε στην πρωθυπουργία Σημίτη. Τι απαντάτε;» Η Βάσω Παπανδρέου είπε: «Δεν μετείχα απλώς, αλλά εγώ το διοργάνωσα. Και είμαι περήφανη γι’ αυτό. Όχι απλώς διασώσαμε το ΠΑΣΟΚ, αλλά το βάλαμε σε τροχιά εξουσίας για πολλά χρόνια».

Σε άλλη συνέντευξή της είχε μιλήσει για τα προτερήματα και τα ελαττώματά της: «Το προτέρημά μου είναι ότι δεν μασάω τα λόγια μου, αν και μερικές φορές το έχω πληρώσει αυτό. Το ελάττωμά μου είναι ότι είμαι λίγο περισσότερο αυταρχική απ’ όσο πρέπει».

Στην τότε ΕΟΚ η Βάσω Παπανδρέου έδωσε μάχες με τη Θάτσερ ως Ελληνίδα επίτροπος, διαφωνώντας με τις πολιτικές που ήθελε να περάσει η Αγγλίδα πρωθυπουργός. Σε επίσκεψή της στην Τεχεράνη το 1998 ως υπουργός Ανάπτυξης αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τη θεοκρατική ενδυματολογική υποχρέωση κατά την είσοδό της στη χώρα και απλώς φόρεσε ένα… καπέλο. Η ιρανική πρεσβεία στην Αθήνα αντέδρασε, αλλά, όπως είπαν συνεργάτες της τότε, «τελικά το καθεστώς της Τεχεράνης ήταν αυτό που συμβιβάστηκε».

Το πολιτικό της φινάλε γράφτηκε στα πρώτα χρόνια των Μνημονίων. Τον Φεβρουάριο 2012 καταψήφισε το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα επί Λουκά Παπαδήμου και δήλωσε: «Αυτά τα νέα μέτρα οδηγούν την Ελλάδα να γίνει Ινδία. Ψήφισα κατά συνείδηση μετά από καιρό. Με διέγραψαν από το ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν μπορούν να διαγράψουν ούτε τις απόψεις μου ούτε την πορεία μου».

Σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος εξέφρασε χθες τη θλίψη του, ενώ στη Βουλή τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη της. Η κηδεία της θα γίνει αύριο Σάββατο στον τόπο καταγωγής της, τα Βαλιμίτικα Αιγίου.