Του Αλέξανδρου Τάρκα*
Η Ελλάδα και η Τουρκία, διατηρώντας -ορθώς- ανοιχτά κανάλια επικοινωνίας, θα διεξαγάγουν, στις 6 Νοεμβρίου στην Κωνσταντινούπολη, διαπραγματεύσεις για τον εμπλουτισμό της υπάρχουσας δέσμης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης.
Ωστόσο, ο νέος γύρος συζητήσεων επιβαρύνεται από σειρά τουρκικών κινήσεων, οι οποίες πιέζουν την ελληνική πλευρά, χωρίς το Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών να επιχειρούν το παραμικρό βήμα ανάκτησης της διπλωματικής πρωτοβουλίας. Στην παρούσα φάση, τέσσερα είναι τα κύρια προβλήματα:
-Πρώτον, ο καθαυτός χρόνος της διαδικασίας των ΜΟΕ. Κατά τον τελευταίο γύρο συνομιλιών, στην Αθήνα στις 22 Απριλίου 2024, κοινή αντίληψη ήταν ότι θα συνεχιστούν λίγο πριν ή ταυτόχρονα με το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) που προγραμματιζόταν περί τα τέλη του τρέχοντος έτους. Ως γνωστόν, ο καινούργιος σχεδιασμός, στον οποίο συμφώνησαν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο πρόεδρος Ρ.Τ. Ερντογάν, στη Νέα Υόρκη στις 24 Σεπτεμβρίου, προβλέπει μετάθεση της σύγκλησης του ΑΣΣ τον Ιανουάριο του 2025, χωρίς και αυτό να θεωρείται οριστικό. Ως αποτέλεσμα, η τουρκική πλευρά θα διαθέτει περισσότερο χρόνο για την έγερση πρόσθετων αξιώσεων στο υπηρεσιακό επίπεδο, ώστε οι πιέσεις να μεταφερθούν τάχιστα στην πολιτική διαπραγμάτευση.
-Δεύτερον, ενώ πάγια θέση της ελληνικής πλευράς ήταν ότι, κατά τις τεχνοκρατικές-στρατιωτικές συζητήσεις των ΜΟΕ, δεν εξετάζονται πιο περίπλοκα θέματα (παραβιάσεις εθνικού εναέριου χώρου, παραβάσεις κανόνων στο FIR, δέσμευση περιοχών πεδίων βολής και κανόνες εμπλοκής δύο συμμάχων του ΝΑΤΟ), το Μέγαρο Μαξίμου και το υπουργείο Εξωτερικών φέρεται ότι δεν αντιτίθενται πλέον σε μια τέτοια διεύρυνση της ατζέντας. Η τουρκική πλευρά είχε ζητήσει τη διεύρυνση κατά το ΑΣΣ του Δεκεμβρίου 2023 και πριν από τις συνομιλίες των ΜΟΕ τον Απρίλιο. Τουλάχιστον το Μαξίμου -μετά τις αμφιταλαντεύσεις του φθινοπώρου του 2020- εξακολουθεί να απορρίπτει την τουρκική πρόταση (με υποστηρικτές στην έδρα του ΝΑΤΟ) για την εγκαθίδρυση μόνιμου μηχανισμού αποτροπής κρίσεων, ο οποίος θα έθετε περιορισμούς ακόμα και σε συνήθεις ασκήσεις των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων.
-Τρίτον, αν και κανείς στην κυβέρνηση δεν το ομολογεί (έχοντας πλέον στον νου την εσωκομματική αντιπολίτευση στη Ν.Δ.), γίνονται σημαντικές υποχωρήσεις στο διάστημα μεταξύ του προηγούμενου και του επικείμενου γύρου ΜΟΕ. Τον Απρίλιο, η Αθήνα διέθετε πλεονέκτημα, καθώς είχε ήδη εξαγγείλει την ίδρυση θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο με την ανοχή ή και τη διακριτική στήριξη της αμερικανικής διπλωματίας. Ο κ. Μητσοτάκης είχε μάλιστα χαρακτηρίσει «παντελώς αδικαιολόγητη την αντίδραση της Τουρκίας για μια πρωτοβουλία η οποία έχει περιβαλλοντικό χαρακτήρα». Στο εξάμηνο που μεσολάβησε, η αρχική εκδοχή σχεδιασμού των θαλάσσιων πάρκων νοθεύτηκε, ενώ το σχέδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ (Great Sea Interconnector) υπέστη βαρύτατο πλήγμα μετά την κρίση της Κάσου, τον Ιούλιο. Κατόπιν αυτών, οι προσεχείς συναντήσεις των ΜΟΕ και του ΑΣΣ θα διεξαχθούν με διαφορετικό συσχετισμό δυνάμεων. Το κλίμα επιβαρύνεται με τις αντικρουόμενες δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτη για τη φύση και το περιεχόμενο των επαφών με τον ομόλογό του, Χ. Φιντάν, βάσει της σχετικής συμφωνίας Μητσοτάκη – Ερντογάν.
-Τέταρτον, μολονότι Μαξίμου και υπουργείο Εξωτερικών τηρούν σιγήν ιχθύος, η τουρκική πλευρά ακολουθεί, τις τελευταίες εβδομάδες, τακτική κλιμάκωσης, με ξαφνικό καταιγισμό διαβημάτων ως και για δευτερεύοντα θέματα ρουτίνας. Αν τα διαβήματα συνδυαστούν με τις -καθημερινές μετά την κρίση της Κάσου- παραβιάσεις είτε από UAV είτε από αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου, τότε γίνεται εμφανής η σταδιακή μεταβολή της πολιτικής μη προκλήσεων που ακολουθούσε η Τουρκία μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου του 2023.
Οι εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά συμπίπτουν με τις φήμες για δήθεν προσβάσεις του κ. Μητσοτάκη στο περιβάλλον του υποψήφιου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, μετά το προ ημερών πρόγευμα, στα Χανιά, με πέντε Ρεπουμπλικάνους γερουσιαστές. Χρησιμότατες όλες οι ανάλογες συναντήσεις, αλλά καλό θα ήταν να αποφεύγονται οι υπερβολές. Όπως η -αλήστου μνήμης- διπλωματική φαρσοκωμωδία του 2021, με την απόλυτη σιγουριά ότι ο λεγόμενος «Μπαϊντεν-όπουλος» θα ερχόταν στην Αθήνα για τους εορτασμούς των 200 ετών της 25ης Μαρτίου 1821, αν και μόλις είχε αναλάβει τα καθήκοντά του και δεν ταξίδευε εκτός Αμερικής.
*Εκδότης του περιοδικού «Άμυνα & Διπλωματία» και σύμβουλος ξένων εταιριών μελέτης επιχειρηματικού ρίσκου για τη ΝΑ Ευρώπη
