Του Χρήστου Μπολώση
Η 1η Γιορτή Κτηνοτροφίας στη Γράμμουστα, το ιστορικό χωριό που αποτελεί σύμβολο του βλαχόφωνου ελληνισμού στα Βαλκάνια, πραγματοποιήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου.
Εκ μέρους της Περιφέρειας Ηπείρου, ο Περιφερειάρχης κ. Αλέξανδρος Καχριμάνης αναφέρθηκε στην πλούσια ιστορία της Γράμμουστας και υπογράμμισε την ανάγκη για συνεργασία ανάμεσα στην Περιφέρεια Ηπείρου και την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, ώστε να γίνει εφικτός στόχος για έναν ενιαίο Γράμμο που θα προάγει την ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της περιοχής.
Επιπλέον, τόνισε τη σημασία της καθιέρωσης ενός κοινού μνημοσύνου στον Γράμμο, το οποίο θα συμβάλλει στη θεραπεία των πληγών του Εμφυλίου, φέρνοντας κοντά τις τοπικές κοινωνίες και προωθώντας την ανάπτυξη της περιοχής. Η πρωτοβουλία αυτή μπορεί να αποτελέσει έναν θεσμό που θα ενισχύσει την τοπική οικονομία και θα διαφυλάξει τις αξίες και τον πολιτισμό μας.
Κούνια που τον κούναγε και δεν τον ρουκούλαγε (ρουκουλάω = κυλάω) τον κ. Περιφερειάρχη. Τι τόθελε; Δεν τούπανε ότι το «τιμημένο ΚΚΕ» από το 1974 και μετά με τα πες πες των «δημοκρατών» και των νεοφιλελέδων, έχει πιστέψει ότι κατά τον συμμοριτοπόλεμο πολέμησε τους κατακτητής και ότι χάρη στις μάχες που έδωσε (π.χ. εκτελέσεις αιχμαλώτων αντιπάλων, δολοφονίες 2-3 μεμονωμένων Γερμανών και αντίποινα με εκατόμβες Ελλήνων, «απελευθέρωση» Ελληνικών πόλεων αφού είχαν… φύγει οι κατακτητές) είμαστε σήμερα ελεύθεροι, πλην όμως το «όπλο είναι παρά πόδα», όπως είχε πει ο πατριάρχης του κομμουνισμού Νίκος Ζαχαριάδης, ο οποίος τράβηξε τα μύρια όσα από τους ίδιους τους συντρόφους του (πέθανε εξόριστος στο Σουργκούτ της Σιβηρίας), ώσπου το 2011 το ΚΚΕ της σ. Παπαρήγα τον… συγχώρεσε και είπε να σβήσει τα παλιά, που έλεγε και η Σωτηρία Μπέλλου;
Διάβασαν λοιπόν την πρόταση οι σύντροφοι και πρώτα έβγαλαν σπυράκια και μετά την ανακοίνωση – απάντηση. Διαβάστε την: «Ένα ακόμη παράδειγμα της προσπάθειας να ξαναγραφτεί η ιστορία παρακολουθούμε τις τελευταίες μέρες, όπως πρότεινε ο περιφερειάρχης Ηπείρου με τα περί ‘’κοινού μνημοσύνου’’ των πλευρών του εμφυλίου πολέμου, του εθνικού στρατού και του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος, ‘’να ξεχάσουμε ότι έγινε τότε’’! Θέλουν να κάνουν μνημόσυνο για να θάψουν όχι μόνο το παρελθόν αλλά και το μέλλον. Θέλουν να ξεχάσει ο λαός ότι το αστικό κράτος μαζί με τους συμμάχους του αιματοκύλισαν την Ελλάδα με επίθεση στους κομμουνιστές και στους ήρωες της εθνικής αντίστασης. Τίποτα κοινό δεν έχουμε με τους πολιτικούς απογόνους αυτού του κράτους. Με τους εκμεταλλευτές του λαού, όσους επιβάλλουν αντιλαϊκά μέτρα που τσακίζουν τις λαϊκές οικογένειες, που μπλέκουν τους λαούς στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους δε μπορούμε να συμφιλιωθούμε. Οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος με ηρωική αυτοθυσία δώσαν και τη ζωή τους για το δίκιο του λαού. Θα ήταν ασέβεια στους μαχητές του ΔΣΕ, που με το αίμα τους πότισαν τον τόπο μας, τις πλαγιές του Γράμμου, ένα τέτοιο ‘’κοινό μνημόσυνο’’. Στο Γράμμο γράφτηκαν οι ηρωικές σελίδες της ταξικής πάλης ενός λαού που δεν έσκυψε το κεφάλι, δε συμβιβάστηκε με την εκμετάλλευση. Την ιστορία του οφείλουμε να μάθουμε και στις νεότερες γενιές, όχι με μνημόσυνα αλλά με οργάνωση και καθημερινή πάλη για τη ζωή μας και το μέλλον των παιδιών, ενάντια σε κάθε μορφή εκμετάλλευσης, ενάντια στη συμφιλίωση με τους εκμεταλλευτές. Όχι μόνο δε θα ξεχάσουμε την ιστορία, αλλά έχουμε τον ΔΣΕ ως οδηγό και σημαία. Αντλούμε δύναμη από τους αλύγιστους της ταξικής πάλης, από την ιστορία των αγώνων του λαού μας. Σήμερα απαιτείται ο λαός μας να ορθώσει το ανάστημά του, να ξαναγράψει χρυσές σελίδες ηρωικών αγώνων, να ανοίξει το δρόμο για το μέλλον μας το σοσιαλισμό».
Τώρα αν εσείς νομίζετε ότι διαβάζετε τον «Ριζοσπάστη» του 1943, δεν θα έχετε και άδικο, διότι οι σύντροφοι εκεί έχουν μείνει. Κατά τα άλλα, όπως διατείνονται και «δημοκρατικοί» βουλευτές ή «προοδευτικές» ιστοσελίδες, η Ένωση Αποστράτων Αξιωματικών Στρατού, διοργανώνει γιορτές μίσους. Την τρομερά ενδιαφέρουσα και γεμάτη αγάπη και λήθη ανακοίνωση του ΚΚΕ (επιτροπή Ιωαννίνων και καλά), μπορείτε να τη διαβάσετε στη διεύθυνση: https://epirusgate.gr/to-kke-apanta-ston-al-kachrimani-gia-ta-peri-koinou-mnimosynou-sto-grammo/.
Καλή δύναμη.
Και για να πειστείτε ότι μόνο οι φασίστες διοργανώνουν γιορτές μίσους και διακατέχονται από απέχθεια για τους «δημοκράτες», οι οποίοι ούτε θέλουν να αναφέρονται στην περίοδο εκείνη, δηλαδή την περίοδο του Συμμοριτοπολέμου, διαβάστε το παρακάτω κείμενο από την ιστοσελίδα 902.gr της 30-9-2024:
Βρέθηκε και ανακτήθηκε από το ΚΚΕ ένα από τα θρυλικά κανόνια του ΔΣΕ
Μνήμες από τις συγκλονιστικές μάχες που έδωσε ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας στην τρίχρονη εποποιία του την περίοδο 1946-49 αναδύθηκαν στο τριήμερο 27-29 Σεπτέμβρη 2024, καθώς κάτω από τις νότιες ορθοπλαγιές του Σούφλικα, στον Γράμμο, στη θέση Γρουάπ αλ Τσάπη (λάκκος του Τσάπη) ανατολικά απ’ τα Τσούμια, βρέθηκε και ανακτήθηκε από το ΚΚΕ ένα από τα θρυλικά κανόνια του ΔΣΕ.
Από το απόγευμα του Σαββάτου βρίσκεται πλέον στον αυλόγυρο του Μουσείου του ΔΣΕ στο χωριό Θεοτόκος στα Μαστοροχώρια, μπροστά από το μνημείο και τις πλάκες με τα ονόματα των νεκρών μαχητών από τα γύρω χωριά.
Πρόκειται για ένα κόσμημα, ένα κανόνι «Ρέιν Μένταλ» των 75 χιλιοστών, με εμβέλεια 5 χιλιομέτρων, ένα από τα κανόνια που είχε στη διάθεσή του ο ΔΣΕ και το οποίο παρέμενε για 75 χρόνια καλά κρυμμένο βαθιά σ΄ ένα δάσος οξιάς, προσμένοντας την ώρα που θα βρεθεί στα κατάλληλα χέρια. Ο θρύλος του μεταφερόταν από στόμα σε στόμα χρόνια και χρόνια.
Τα ντοκουμέντα που πιστοποιούσαν την ύπαρξή του, τη συμμετοχή του κανονιού στις μάχες, τους μαχητές που εκπαιδεύτηκαν σ΄ αυτό, τις ζημιές που προξένησε στον αστικό στρατό, υπήρχαν στο αρχείο του ΚΚΕ, μαζί με μοναδικά φωτογραφικά ντοκουμέντα από το κινηματογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ, το οποίο είχε περάσει από την περιοχή.
Ήταν γνωστό, λοιπόν, πως ένα από τα κανόνια του ΔΣΕ είχε παραμείνει στη θέση μάχης του, η οποία ήταν καλυμμένη με σειρές κορμών οξιάς, είχαμε δει στις φωτογραφίες του Μουσούρη και γύρω απ’ το κανόνι τους πυροβολητές χειριστές του.
Πού ακριβώς βρισκόταν όμως; Ακόμα κι αυτά τα στοιχεία του ΓΕΣ του αστικού στρατού δεν έδιναν ακριβή τοποθεσία για τη θέση του.
Στις έρευνες που κάνει εδώ και χρόνια το ΚΚΕ στην περιοχή, σηματοδοτώντας ένας προς έναν τους χώρους δράσης του ΔΣΕ, μετά την ανακάλυψη τμημάτων του κανονιού στην Πέτρα Μούκα, μπήκε στην ημερήσια διάταξη και η εύρεση του δεύτερου κανονιού στην περιοχή.
Στην αρχή λίγο διστακτικά, ύστερα πιο ανοιχτά άρχισαν να φτάνουν πληροφορίες από κατοίκους των χωριών της περιοχής, κύρια από την Αετομηλίτσα (Ντέντσικο), για ό,τι είχε ακουστεί, για ότι κάποιος κάπου είχε δει, για ότι ένας επιζών μαχητής του ΔΣΕ θυμόταν. Τα δάση εκεί είναι απέραντα κι ως πρόσφατα αδούλευτα από ξυλοκόπους. Οι ρεματιές βαθιές και απροσπέλαστες. Κι όμως εκεί κάπου στη λάκκα υπήρχε ένα κανόνι.
Η πρώτη συστηματική αποστολή έρευνας έγινε με μια μικρή ομάδα συντρόφων από τα Γιάννενα. Το βουνό προσεγγίστηκε από τα νοτιανατολικά. Βάσανο σκέτο εκείνη η ανηφόρα μέσα σ’ ένα δάσος που με δυσκολία μπορούσες να διακρίνεις ίχνη από ζώα, πόσο μάλλον ανθρώπινα μονοπάτια. Λόγγος σκέτος. Το μόνο που εντοπίσαμε ψηλά στη βάση του βράχου ήταν ένα μονοπάτι με κατεύθυνση προς το Λιανοτόπι. Κάτι ήταν κι αυτό.
Η επόμενη αποστολή ήταν εξαιρετικά μαζική. Αυτή τη φορά είχαμε μαζί μας και Νεστορίτες. Μα κατά κύριο λόγο ήταν νέοι σύντροφοι από την ΚΝΕ και το Κόμμα που αντέχαν τα πόδια τους. Οργώθηκε κυριολεκτικά όλη η νοτιοδυτική πλευρά του Σούφλικα ως ψηλά προς την πλευρά της Στάνης Λάμπρου. Ήταν τόσο στενό το χτένισμα που αποκλείστηκε κάθε πιθανότητα να βρίσκεται κάπου εκεί το κανόνι. Το ενδιαφέρον πλέον στρεφόταν δυτικά από το Μέγα Ρέμα.
Σειρά τώρα είχαν οι οικοδόμοι κι άλλοι σύντροφοι που εκείνες τις μέρες έπαιρναν μέρος στις εργασίες διαμόρφωσης του χώρου στο Μουσείο που επρόκειτο να λειτουργήσει στη Θεοτόκο. Σε μια κυριακάτικη ανάπαυλα της δουλειάς μια αρκετά μεγάλη ομάδα αναρριχήθηκε κυριολεκτικά στα γκρέμια της κεντρικής περιοχής. Χτένισμα πάλι. Βρήκαμε μόνο μερικές εγκαταστάσεις στρατωνισμού, αλλά κανόνι πουθενά. Κι όμως ήταν ακριβώς εκεί δίπλα. Εκείνη την ημέρα καταγράφηκαν 18 χιλιόμετρα πορείας που κατέληξε στην Αετομηλίτσα. Ξανά κουβέντες…
Τέταρτη προσέγγιση από ψηλά στα Τσούμια προς τα κάτω. Σειρά είχε το ίδιο το Μέγα Ρέμα. Βραχώσαμε.
Προσεκτική ανάγνωση χαρτών και ανάγλυφου, μερικές αναγνωριστικές προσεγγίσεις του χώρου πιο νότια πλέον. Και μια μέρα μια γερή εξόρμηση με τον Θοδωρή Μπουγάτσια από την Αετομηλίτσα, πιάσαμε από χαμηλά ως πάνω στα λιβάδια της Γρουάπ αλ Τσάπη.
Κι έγινε το πρώτο θαύμα. Στην αρχή ένας σωρός από εκατοντάδες σφαίρες και κιβώτια που κάποιος τους είχε βάλει φωτιά. Πιο πάνω δίπλα στις οξιές στο λιβάδι δεκάδες άδεια γεμίσματα βλημάτων, άλλα είχαν χρησιμοποιηθεί σε βολή κι από άλλα είχε αφαιρεθεί ο πυροκροτητής. Εδώ είμαστε! Αλλά πού ακριβώς; Στη νότια πλευρά του λιβαδιού, στη βόρεια κάλυψη ενός μικρού αυχένα μέσα στις οξιές κάμποσα βουλιαγμένα αμπριά. Δεν υπάρχει αμφιβολία πλέον. Αλλά πού ακριβώς;
Περάσανε τρία χρόνια από τότε, ώσπου μια μέρα το τηλέφωνο έφερε την είδηση: Ο Λευτέρης ο Ντίκος και ο Μάκης ο Λάππας από την Αετομηλίτσα βρήκαν το κανόνι!
Συγκλονιστήκαμε. Πόσα χρωστάμε σ’ αυτούς κι άλλους συντρόφους από ψηλά στην Αετομηλίτσα ως κάτω στο Κεφαλοχώρι, όχι μόνο για το τωρινό, μα και για προηγούμενες δουλειές που χρειαστήκαμε βοήθεια. Τώρα, όμως, το κανόνι είχε γίνει υπόθεση όλου του χωριού. Έπρεπε να βρεθεί! Και το βρήκαν! Και ειδοποίησαν αμέσως στο Κόμμα. Κι άρχισε ένα τρέξιμο…
Επιτόπου αποστολή, πρώτη απόπειρα να ξεμονταριστεί καθώς ήταν ένας όγκος μισού τόνου και πώς να κουβαληθεί, μελέτη του χώρου, βλαστήμια για τις φορές που περάσαμε δίπλα του και δεν το είδαμε, λεπτομερή σχέδια, πόσοι χρειάζονται, ποιοι θα πάνε, τι έχουν να αντιμετωπίσουν και χίλιες δυο λεπτομέρειες στο χαρτί για το πώς ένας όγκος μισού τόνου θα μεταφερθεί από το δάσος για 3 χιλιόμετρα μέχρι να μπορεί να φορτωθεί σε κατάλληλο όχημα. Κινητοποιήθηκαν οι πάντες. Από τη Θεσσαλονίκη, την Κοζάνη, την Καστοριά, το Άργος Ορεστικό, το Νεστόριο, το Κεφαλοχώρι, βεβαίως την Αετομηλίτσα, παιδιά αγωνιστών της περιοχής.
Πήγαμε με το χειρότερο σενάριο: Κι αν δεν βρεθούν όλα τα υλικά που χρειάζονται, κι αν δεν μπορέσουμε να το ξεμοντάρουμε, είναι και 75 χρόνια μέσα στο δάσος, κι αν δεν έχουμε κατάλληλο όχημα και δώστου μαύρα ερωτήματα. Απάντηση: Μία. Θα το μεταφέρουμε ο κόσμος να χαλάσει. Μας τα χάλασε δυο τρεις βδομάδες ο καιρός.
Όμως την κρίσιμη μέρα βρέθηκαν στο βουνό 25 νοματαίοι. Κι οικοδόμοι και μηχανικοί, και φοιτητές και τσοπάνηδες.
Δεν πήγε καλά το ξεμοντάρισμα. Μπήκαν μπροστά τα σχοινιά κι οι τροχαλίες. Και δώστου να αντιλαλούνε οι ρεματιές απ’ το εεεεωωωπ! Ένα ολόκληρο μισάωρο να βγει από τον λάκκο, να περάσει απέναντι στο ρέμα, να ανέβει μια κάθετη όχθη 4 μέτρα. Κι ύστερα μέσα από τις λιανούρες τις οξιές. 70 πόντους προώθηση στο κάθε εεεεωωωπ. Και με τον κίνδυνο να φύγει κάτω σε κάνα γκρέμι. Ο Τάκης, ο Νίκος, ο Λευτέρης, ο Γαργάλας …θα αδικήσουμε άνθρωπο άμα αρχίσουμε την παράθεση για το τι έκανε ο καθένας σε κάθε κρίσιμη στιγμή.
Δυο όμως ξεχωριστές ευχαριστίες θα τις δώσουμε: Στον Τάκη τον Σδούκο απ’ το Κεφαλοχώρι, που μας έφερε όλα εκείνα που χρειαζόμασταν ψηλά στο βουνό. Και στον Θωμά τον Νταούτη απ’ το Νεστόριο που μας άνοιξε μονοπάτι εκεί που φάνταζε πως δεν θα περνούσαμε από τους κομμένους κορμούς.
Κρατάμε μια φράση του Μάκη που είπε στο τέλος συγκινημένος: «Σύντροφοι, πρώτη φορά το ζήσαμε αυτό, τέτοια συντροφικότητα, τέτοια αλληλεγγύη, τόση προσοχή ο ένας τον άλλον, για μας στο χωριό είναι μεγάλο θέμα πως στάθηκε το ΚΚΕ δίπλα μας».
«Για μας στο χωριό». Έτσι είναι. Έτσι το είδαν. Μια δική τους υπόθεση. Κι έτσι είναι. Τα χωριά αυτά έχουν δώσει τα καλύτερά τους παλικάρια σ΄ αυτόν τον αγώνα. Και τιμούν το ΚΚΕ με κάθε ευκαιρία. Τώρα ήταν το κανόνι. Μεγάλο θέμα.
Απ’ τις 9 το πρωί μέχρι τις 4 τ’ απόγευμα που το κανόνι ήταν πια έξω απ΄ το δάσος, δεν γόγγιξε κανένας. Κι όταν σε μια ανάπαυλα του εεεεωωωπ αντήχησε η ορθοπλαγιά του Σούφλικα από μια δέσμη τιμητικές ντουφεκιές, το σύνθημα «Οι μαχητές του Γράμμου δεν λύγισαν ποτέ, δόξα και τιμή στο ΚΚΕ» ήταν λες κι ακούγονταν μέχρι και την Καστοριά! Η συγκίνηση στο απόγειο.
Κι αργά το απόγευμα πια, τα αμάξια που περνούσαν από τον επαρχιακό δρόμο Κόνιτσα – Πεντάλοφος σταματούσαν να δουν το παράξενο θέαμα: Ένα κανόνι στημένο στον περίβολο του Μουσείου – Μνημείου για τον ΔΣΕ στη Θεοτόκο. Δίναν και παίρναν οι κουβέντες, τι και πώς και θα συνεχίζονται από δω και πέρα γιατί το κανόνι ψηλά πάνω στον Σούφλικα έχει να μας πει πολλά ακόμα. Και κείνα τα παιδιά οι ορειβάτες που κατεβαίναν απ’ τις Αρένες και βλέπαν τον Λευτέρη τον τσοπάνη να περνά με ένα κανόνι φορτωμένο στην καρότσα θα ‘χουν να λένε… Και πόσοι ακόμα.
ΥΓ: Ας μας επιτραπούν δυο κουβέντες για τον Λευτέρη τον Ντίκο, τον τελευταίο τσοπάνη της Αετομηλίτσας που κάνει κάθε χρόνο δυο φορές με τα πόδια και τα γίδια του όλη τη διαδρομή απ’ το Καλαμάκι της Αγιάς, στο Αιγαίο, ως πάνω στο Ντέντσικο στον Γράμμο, 25 μέρες στη διάβα να πάει κι άλλες τόσες να γυρίσει. Τώρα ετοιμάζεται πάλι. Καλό κατευόδιο σύντροφε.
Σημ: Η μπούκα του κανονιού είναι ανατιναγμένη καθώς αυτό προβλέπει το πρωτόκολλο όταν μια θέση μάχης πρόκειται να εγκαταλειφθεί, για να μην πέσει το κανόνι άθιχτο στα χέρια του αντίπαλου. Κι αυτό συνέβη στις τελικές μάχες μεταξύ 26 και 29 Αυγούστου του 1949.
Το κανόνι στην προσωρινή θέση του, στο Μουσείο – Μνημείο στο χωριό Θεοτόκος, γύρω του μέλη της ομάδας που έκανε την μεταφορά
Και τώρα πέστε μου. Έχετε διαβάσει πιο ερωτιάρικο κείμενο; Η γνώμη μου; Πρώτα «Η Γενοβέφα» και μετά αυτό.
Και παρακαλώ γελάστε ολίγον τι με συντροφικό χιούμορ, αν και οι σύντροφοι δεν διαθέτουν από δαύτο.
Ρε τι πας και θυμάσαι τώρα…
Απλούστατα
Εργατιά, εργατιά. Ροζιασμένα χέρια και παντού μπροστά… (Ζήτω το προλεταριάτο)
Κι’ αυτό έτσι για ξεκάρφωμα. Και να ξέρετε. Τα μακαρόνια με κιμά δεν είναι φαγητό. Είναι φάρμακο. Καλή σας όρεξη
Δεν βλέπω εκείνον τον καπετάνιο του ΕΛΑΣ που γυρνούσε φορώντας κολιέ με τα αυτιά των εκτελεσμένων, μήπως πέθανε ;
Εάν είχαν κάνει αντίστοιχη κίνηση κάποιοι ιδιώτες,σύνδεσμοι εφέδρων ή
σύλλογοι ιστορικής μνήμης, το ίδιο βράδυ θα ήταν στην ΓΑΔΑ για ανακρίσεις και τα ΜΜΕ θα έγραφαν για “οπλοστάσιο της ΧΑ”