Του Δημήτρη Γαρούφα*
Έχω αναφερθεί αρκετές φορές στο βιβλίο του Τζον Κένεντι «Σκιαγραφία των γενναίων» που είχε γράψει πριν εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ και στο οποίο σκιαγραφεί τη ζωή 8 πολιτικών των ΗΠΑ που σε κάποια φάση της ζωής τους χρειάστηκε να πάρουν κάποια δύσκολη απόφαση κόντρα στο κόμμα τους και στην κοινή γνώμη, υπηρετώντας το δημόσιο συμφέρον και μένοντας πιστοί στις αρχές τους… Ο πρόλογος του βιβλίου έχει τίτλο «Το θάρρος στην πολιτική» και τονίζει ότι το θάρρος είναι η πιο θαυμαστή ανθρώπινη αρετή που αν κάποιος πολιτικός δεν την έχει δεν μπορεί να προσφέρει στη χώρα του.
Ξαναδιαβάζοντας το κείμενο σκέπτομαι πως μάλλον διαχρονικά αυτό το στοιχείο έλειπε από πολλούς πολιτικούς μας και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Αρκετοί από τους πολιτικούς μας μετά το 1974 είχαν περγαμηνές επιστημονικές και διεθνή προβολή. Είναι βέβαιο ότι ήξεραν την κατάσταση της χώρας και ήξεραν ότι η υπερχρέωσή της κάποτε θα οδηγούσε σε πτώχευση, και σίγουρα γνώριζαν ότι οι από μηχανής θεοί υπάρχουν μόνο στις αρχαίες τραγωδίες. Ήξεραν ότι οι συνεχείς διορισμοί οδηγούσαν σε καταστροφική γιγάντωση του δημόσιου τομέα. Ήξεραν όταν ψήφισαν το Σύνταγμα και τις μετέπειτα αναθεωρήσεις του ότι με την προβλεπόμενη σύντομη παραγραφή των ποινικών ευθυνών πολιτικών προσώπων θα υπάρχουν παρενέργειες και τα δύσοσμα άνθη της διαφθοράς θα μολύνουν τη δημόσια ζωή. Ήξεραν ότι με τη διατύπωση του άρθρου 90 του Συντάγματος και την επιλογή της ηγεσίας των ανωτάτων δικαστηρίων από την εκτελεστική εξουσία δίνεται στους πολίτες η εικόνα εξάρτησης της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική.
Θα αναρωτηθεί κάποιος εύλογα: «Αν ήξεραν, γιατί τα έκαναν;» Τα έκαναν γιατί δεν είχαν το θάρρος για ρήξεις και τομές, γιατί μάλλον δεν τολμούσαν να πουν «όχι» σε κατεστημένα συμφέροντα και καταστάσεις θυσιάζοντας, αν χρειαζόταν, και την πολιτική τους σταδιοδρομία, και καθιερώθηκε ως κανόνας μάλλον να κάνουν ότι δεν βλέπουν όταν εξελίσσονταν κάποια σκάνδαλα, ενώ για λόγους ψηφοθηρικούς ψήφιζαν μερικές φορές «τροπολογίες ντροπής» για χορήγηση επιδομάτων του τύπου «έγκαιρης προσέλευσης» στην εργασία.
Διαχρονικά λίγοι πολιτικοί μας είχαν θάρρος και όραμα που το υπηρετούσαν. Ένας από αυτούς τους λίγους ήταν ο Ελ. Βενιζέλος και όχι μόνο γιατί το 1912-1913 διπλασίασε την Ελλάδα, αλλά γιατί είχε το θάρρος να εκσυγχρονίσει τους θεσμούς και να λέει και δυσάρεστες αλήθειες. Ήταν αυτός που στις 20/7/1928, μιλώντας προεκλογικά στη Θεσσαλονίκη, όχι μόνο δεν υποσχέθηκε παροχές, αλλά δήλωσε πως, αν εκλεγεί, μέλημά του θα είναι η μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων.
Μετά το 1974, την περίοδο της Μεταπολίτευσης, υπήρξαν πολλές κυβερνήσεις και εκατοντάδες υπουργοί. Ελάχιστους από αυτούς θυμούνται οι πολίτες. Ασφαλώς ο ιστορικός του μέλλοντος θα αξιολογήσει όπως πρέπει αυτή την περίοδο, αλλά για λόγους δικαιοσύνης οφείλουμε να θυμόμαστε τους λίγους που άφησαν θεσμικό έργο και κάποιους που είχαν το θάρρος για γενναίες αποφάσεις. Πρόχειρα και ενδεικτικά αναφέρω τον πρώην υπουργό και βουλευτή Μαγνησίας Γ. Σούρλα, που είχε το θάρρος μόνος του να καταγγείλει το σκάνδαλο Κοσκωτά, τον Σάκη Πεπονή, που ως υπουργός έφερε τον νόμο για λειτουργία του ΑΣΕΠ και αξιοκρατική πρόσληψη υπαλλήλων στον δημόσιο τομέα, τον Σ. Μπένο, που ίδρυσε τα ΚΕΠ, τον Γ. Γεννηματά, για το Εθνικό Σύστημα Υγείας, τον Στ. Μάνο.
Θα μπορούσε κάποιος εύλογα να ισχυριστεί ότι η πολιτική επιβάλλει συμβιβασμούς. Ασφαλώς και επιβάλλονται συμβιβασμοί, αλλά αυτοί πρέπει να είναι σε θέματα λύσεων κι όχι σε θέματα αρχών.
Κι επειδή μιλήσαμε για το θάρρος που πρέπει να έχουν οι πολιτικοί, το ίδιο θάρρος πρέπει να έχουμε κι εμείς οι πολίτες, που πρέπει να μάθουμε να ενεργούμε καθημερινά ως ενεργοί πολίτες, αντιμετωπίζοντας σαν προσωπική μας υπόθεση ό,τι γίνεται στη δημόσια ζωή.
*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
