Του Α.Π. Δημόπουλου
Ήταν η δεύτερη επίσημη επίσκεψη του προέδρου της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια στο Βελιγράδι και προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στον διεθνή Τύπο. Γιατί η Γαλλία συμφώνησε να πουλήσει 12 ολοκαίνουργια μαχητικά Rafale στη Σερβία (στην πραγματικότητα αντικαθιστώντας όλο τον στόλο της πολεμικής της αεροπορίας και τα γερασμένα σοβιετικά MiG-29) και με δεδομένη τη στενή φιλική σχέση της Σερβίας με τη Ρωσία οι γνώμες για τα πραγματικά πολιτικά συμφραζόμενα της απόφασης μοιράστηκαν. Έτσι, σύμφωνα με τη μία ανάγνωση του πράγματος, με την πώληση των Rafale ο κ. Mακρόν προσδένει τη Σερβία στη Δύση – το «club Rafale» (όπως το αποκάλεσε, επιχαίροντας, ο πρόεδρος της χώρας Αλεξάνταρ Βούτσιτς) έχει και υποχρεώσεις, έτσι δεν είναι; Όμως, υπήρξαν και εκείνοι που είδαν στην απόφαση μια καθαρή επιτυχία της Σερβίας, η οποία, χωρίς να διυλίζει σε τίποτα την πάγια πολιτική της για «ίσες αποστάσεις» μεταξύ Δύσης και Ρωσίας (πολιτική η οποία αντανακλά τη δικαιολογημένη δυσπιστία των Σέρβων απέναντι στους δυτικούς «et dona ferentes»), πήρε αυτό που ήθελε, χωρίς να δώσει πολιτικά το παραμικρό. Μάλιστα, ο κ. Βούτσιτς ενίσχυσε την εντύπωση αυτή, όταν με τον κ. Mακρόν δίπλα του υπήρξε αφοπλιστικά ευθύς, ότι η Σερβία δεν πρόκειται να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, ενώ, σχολιάζοντας τα δημοσιεύματα του δυτικού Τύπου, που ήγειραν θέμα μεταφοράς απόρρητης τεχνολογίας των Rafale στη Μόσχα, σχολίασε: «Είναι η πρώτη φορά που αποκτούμε δυτικά αεροσκάφη. Μας θέλετε συνεταίρους και μας υποπτεύεστε;». Αλήθεια, ποιος θέλει πράγματι συνέταιρο ποιον;
Λοιπόν, είναι πιο σύνθετο από όσο φαίνεται – στην πραγματικότητα το μείζον ζήτημα δεν αφορά καν το «club Rafale». Έτσι, για να αρχίσω από το τελευταίο, να πω, για όσους βλέπουν μια κάποια βαθιά «δυτική σημειολογία» στην επιδίωξη της Σερβίας να αγοράσει τα γαλλικά αεροσκάφη, ότι η πραγματική σημειολογία είναι άλλη. Ο πραγματικός λόγος που η Σερβία επέλεξε να αγοράσει τα Rafale δεν έχει να κάνει με τη βούλησή της να γίνει λιγότερο ή περισσότερο «δυτική», αλλά αποτελεί αναγκαστική και καθαρά αντανακλαστική απόφαση σε απάντηση της ταυτόσημης απόφασης της Κροατίας να πράξει το αυτό. Βλέπετε, στη συνείδηση των Σέρβων (και παρότι η δυτική κοινή γνώμη αντιλαμβάνεται τη Σερβία ως φυσική αντίπαλο των μουσουλμάνων της περιοχής) ο ιστορικός εχθρός (αυτός που θέλησε να αφανίσει τους Σέρβους με οργανωμένη γενοκτονία στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) ήταν οι Κροάτες. Πολύ απλά, η απόφαση της Κροατίας (ήδη μέλους του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε.) να αναβαθμίσει πλήρως την αεροπορία της αγοράζοντας 12 Rafale το 2021 ήταν αδύνατο να μείνει αναπάντητη από το Βελιγράδι, το οποίο, όχι απλώς έφερε το πράγμα στα ίσα, κάνοντας σήμερα το ίδιο, αλλά αγόρασε 12 καινούργια αεροσκάφη (έναντι των μεταχειρισμένων της Κροατίας), έστω με μεγάλη διαφορά στο τίμημα (1 αντί 2,7 δισ. ευρώ!). Ήταν μια απόφαση-καθρέφτης.
Όσο για τη Γαλλία, αντιστρόφως, και πάλι η πραγματική στάθμιση δεν έχει να κάνει με τα Rafale. Ναι, σίγουρα η εντύπωση ότι έξαφνα η Σερβία προκαλεί το ενδιαφέρον της Δύσης είναι ορθή, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει, σε αυτή τη φάση τουλάχιστον, με τη σκοπιμότητα αυτή να πιεστεί, ώστε να αλλάξει την πολιτική ίσων αποστάσεων, την οποία ακολουθεί έναντι Δύσης και Ρωσίας (στην οποία θα επιμείνει). Η πραγματική συνέργεια που έκανε τη Γαλλία, από την πλέον απρόθυμη στην ένταξη των Δυτικών Βαλκανίων στην Ε.Ε., να αναθερμάνει το ενδιαφέρον της για τη Σερβία αλλά και να πάρει καθαρές αποστάσεις από την ηγεσία του Κοσόβου είναι η ίδια που οδήγησε τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς (πράγμα αδιανόητο άλλες εποχές) να προσέλθει πρόσφατα στο Βελιγράδι για μια σημαίνουσα «σύνοδο στρατηγικών πρώτων υλών», η οποία αφορούσε τα σημαντικά κοιτάσματα λιθίου, την εξόρυξη των οποίων είχε αναστείλει λόγω περιβαλλοντικών αντιδράσεων η Σερβία και η οποία θα επανέλθει (το λίθιο είναι απολύτως ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης). Με άλλα λόγια, η Σερβία ενδιαφέρει πολύ σοβαρά ως οικονομία. Γαλλικές πολυεθνικές κατασκευάζουν νέο σύστημα μετρό στο Βελιγράδι και αναβαθμίζουν το αεροδρόμιο «Nikola Τesla». Γάλλοι, Γερμανοί και Βρετανοί επενδύουν στην εκμετάλλευση των αποθεμάτων λιθίου. Ήδη ο ολλανδικός γίγαντας της αυτοκινητοβιομηχανίας Stellantis (στον οποίο ανήκουν οι Fiat, Opel και Peugeot) άρχισε να παράγει ηλεκτρικά αυτοκίνητα στο Kragujevac (που κάποιοι αποκαλούν Detroit). Tα Rafale είναι απλό κερασάκι στην τούρτα.
Έτσι, τελικά, η ανάλυση του διεθνούς Τύπου για το «club Rafale» (ιδωμένη εμμονικά μέσα από το πρίσμα των σχέσεων της Σερβίας με την Ρωσία) είναι απλοϊκά σχηματική – η Ρωσία είναι ασύνδετη με το θέμα. Ο κ. Βούτσιτς θα συνεχίσει την ίδια πολιτική καλών σχέσεων με όλους, επωφελούμενος του νεοπαγούς οικονομικού ενδιαφέροντος το οποίο προκαλεί η χώρα του. Θα αγοράζει αέριο από τη Ρωσία και όπλα από την Κίνα και τη Γαλλία, την ίδια στιγμή που θα δέχεται τις σημαντικές επενδύσεις των δυτικών πολυεθνικών. Ο κ. Mακρόν απλώς προβλέπει ότι αργά ή γρήγορα θα δημιουργηθεί μια συνολική «οικονομία κλίμακας», η οποία όντως θα προσδέσει τη Σερβία στη Δύση. Δεν είναι απίθανο, αλλά επί του παρόντος ισχύει αυτό που είπε ο κ. Βουτσιτς στον χαμογελαστό κ. Σολτς (στη Σύνοδο για το λίθιο): είναι η Σερβία «που έφερε την Ευρώπη στη Σερβία». Απομένει ακόμα να δούμε εάν η Ευρώπη θα φέρει επίσης τη Σερβία στην Ευρώπη.
