Ατεκνη εξουσία και πατριωτισμός

Του Α. Π. Δημόπουλου

Τι θα λέγατε εάν κάποιος σας έλεγε ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης διέθετε λιγότερο πατριωτισμό από τον Γιώργο Παπανδρέου (ή ο Κωνσταντίνος Καραμανλής λιγότερο πατριωτισμό από τον Κυριάκο Μητσοτάκη); Και ότι Τρικούπης και Καραμανλής θα έπρεπε να έχουν, ούτως ή άλλως, λιγότερα πολιτικά δικαιώματα; Και τι θα λέγατε εάν σας εξηγούσαν, εν τέλει, ότι ο λόγος που τα δικαιολογεί αυτά είναι ότι Τρικούπης και Καραμανλής υπήρξαν άτεκνοι; Λοιπόν, σε αυτή ακριβώς τη δίνη του παραλογισμού βρέθηκαν, πολιτικά φθειρόμενοι, τον τελευταία μήνα οι Ρεπουμπλικάνοι στην Αμερική (την ίδια στιγμή μάλιστα που οι Δημοκρατικοί απαλλάσσονταν από το άχθος του κ. Biden), όσο και εάν ο κ. Trump προσπάθησε να περιορίσει τη ζημιά, αδειάζοντας τον υποψήφιο αντιπρόεδρο J.D. Vance, όταν αυτός συσχέτισε την έλλειψη πατριωτισμού της ηγεσίας των Δημοκρατικών με την ατεκνία κάποιων εξ αυτών πλειοδοτώντας περαιτέρω, με τον ισχυρισμό ότι οι έντεκνοι δικαιούνται περισσότερων πολιτικών δικαιωμάτων ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών τους! «Κοιτάξτε την Kamala Harris… το μέλλον των Δημοκρατικών ελέγχεται από ανθρώπους που δεν έχουν παιδιά. Και πώς δικαιολογείται ότι παραδώσαμε τη χώρα σε ανθρώπους που δεν έχουν συμφέρον σε αυτήν;»

Εννοείται, δεν χρειάζεται να είσαι απόφοιτος του Yale (όπως ο κ. Vance) για να αντιληφθείς ότι το επιχείρημα είναι έωλο. Ο πατέρας της αμερικανικής ανεξαρτησίας George Washington ήταν άτεκνος, το ίδιο και ο μεγάλος James Madison (ο «πατέρας του αμερικανικού συντάγματος»), όπως και άλλοι πρόεδροι, μεταξύ των οποίων και το πολιτικό ίνδαλμα του κ. Trump, o έβδομος πρόεδρος των ΗΠΑ Andrew Jackson. Με τον ίδιο τρόπο που στην Ελλάδα κανείς εχέφρων δεν θα άλλαζε τον (άτεκνο) Τρικούπη και τον (άτεκνο) Καραμανλή για να έχει τους έντεκνους (πλην ολέθριους) Γιώργο Παπανδρέου και Κυριάκο Μητσοτάκη, το ίδιο αισθάνεται και κάθε Αμερικανός αναλογιζόμενος την πατριωτική προσφορά άτεκνων γιγάντων της πολιτικής, όπως των Washington και Madison – κάθε άλλο μάλιστα, ιστορικά τουλάχιστον, η υπερπροσφορά κάποιων εξ αυτών έχει αντιστρόφως αποδοθεί και στην ατεκνία τους (που τους επέτρεπε να μην έχουν οικογενειακούς περισπασμούς, και μη μου πείτε ότι, ειδικά στην Ελλάδα, δεν έχουμε πείρα πικρή αυτών των οικογενειακο-πολιτικών «περισπασμών»). Με άλλα λόγια, ο πολύτεκνος κ. Trump είχε δίκιο όταν διαφώνησε με τον αντιπρόεδρό του, λέγοντας μάλιστα (σε επίγνωση των παραπάνω) ότι συχνά «αυτοί οι άτεκνοι είναι καλύτεροι!» και αποδίδοντας την τοποθέτηση Vance (που μόλις προ διημέρου ανασκεύασε το πράγμα, ως «αστείο») στην «αγάπη του για την οικογένεια». Ένα «αστείο», όμως, που κόστισε πολιτικά σε μια κρίσιμη προεκλογική στιγμή, με το δίδαγμα όλου αυτού του φιάσκου να είναι βέβαια διττό.

Καταρχάς, σε ένα αμερικανικό-πολιτικό επίπεδο γίνεται πλέον σαφές ότι ο κ. Trump επέλεξε λάθος αντιπρόεδρο, παραπλανώμενος ότι θα είχε μια άνετη εκλογική επικράτηση έναντι του ανήμπορου κ. Biden και θεωρώντας ότι είχε, έτσι, την πολυτέλεια της συνυποψηφιότητας με έναν νέο «διανοούμενο» με ριζοσπαστικές απόψεις (όπως ο κ. Vance), ο οποίος θα λειτουργούσε ως γνήσιος διάδοχος για το απώτερο μέλλον. Μόνο, φυσικά, που οι ριζοσπαστικές απόψεις ενέχουν μεγάλα ρίσκα σε οριακές εκλογές, όπως ακριβώς εξελίχθηκαν αυτές οι εκλογές μετά την αντικατάσταση του κ. Biden, με τον «ριζοσπαστισμό» του κ. Vance να λειτουργεί πλέον ως πρόβλημα και όχι ως λύση. Έπειτα, σε ένα ευρύτερο ιδεολογικό επίπεδο, η τοποθέτηση του κ. Vance κατόρθωσε να προκαλέσει σύγχυση ακόμα και εντός χώρου της ριζοσπαστικής Δεξιάς, από τον οποίο αυτός προέρχεται. Βλέπετε, για να υπερασπιστώ κάπως τον κ. Vance, να πω, από πλευράς μου, ότι αντιλαμβάνομαι γιατί όλη αυτή η εικόνα της «άτεκνης εξουσίας» μπορεί να είναι θελκτική για ένα ριζοσπαστικό δεξιό ακροατήριο. Γιατί προσθέτει σίγουρα στην εικόνα μιας απάτριδος ελίτ, που νοιάζεται μόνο για το σαρκίο της και η κατά περίπτωση ατεκνία της απλώς επιβεβαιώνει τον σολιψισμό και τον ναρκισσισμό της. Και εάν το διατύπωνε έτσι ο κ. Vance θα ήμουν 100% σύμφωνος.

Όμως, αντί να κάνει χρήση αυτής της (κατά περίπτωση) ατεκνίας, ως μιας τέτοιας πρόσθετης επιβεβαίωσης αυτού του σολιψισμού και ναρκισσισμού και εντός μιας πλήρως κατανοητής κριτικής του, ο κ. Vance την παρουσίασε, παραλόγως, ως επεξήγησή του. Πράγμα που όχι απλώς έκανε το επιχείρημα έωλο (τα παραδείγματα που έδωσα στην αρχή αρκούν για να το καταδείξουν αυτό, άλλωστε αυτή η ίδια ναρκισσιστική ελίτ έχει συχνότατα πολλά παιδιά, δημιουργώντας την εντύπωση οιονεί κληρονομικής συμμορίας) αλλά και απολύτως αντιφατικό επίσης. Γιατί ενώ το να έχεις παιδιά όντως σε κάνει να μη νοιάζεσαι μόνο για το σαρκίο σου, τελικά, δεν έχει και μεγάλη διαφορά εάν νοιάζεσαι απλώς για το σαρκίο σου συν το σαρκίο των παιδιών σου. Και αυτό αντανακλάται στη δυτική σκέψη γενικά και στην ελληνική σκέψη ακόμα εντονότερα, και μάλιστα σε όλες τις διαχρονικές της εκδοχές (από την αρχαία φιλοσοφία έως την παλαμικής αναγνώσεως Ορθοδοξία), όπου ναι μεν, σε σχέση με έναν «μηδενισμό του εαυτού», είναι σίγουρα προτιμότερο να έχεις βιολογικά παιδιά, πλην όμως είναι σίγουρα ακόμα ανώτερο να έχεις πνευματικά και δημιουργικά παιδιά – στον ελληνικό κανόνα, ο ποιητής, ο φιλόσοφος ή ο μοναχός συμπίπτουν σε μια κατάφαση ανωτερότητας έστω και εάν δεν έχουν παιδιά. Και είναι η έλλειψη κατανόησης αυτής της (μεγάλης) διαφοράς που μετατρέπει ένα καλών προθέσεων επιχείρημα στο non sequitur ότι ο Washington είχε λιγότερο πατριωτισμό γιατί δεν είχε παιδιά.