Του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου*
Πριν από λίγες εβδομάδες προβλήθηκαν στα διεθνή ΜΜΕ οι εικόνες από τις κινητοποιήσεις των κατοίκων της Βαρκελώνης ενάντια στον υπερτουρισμό, ενώ ανάλογες διαμαρτυρίες έγιναν και σε άλλες τουριστικές περιοχές της Ισπανίας, όπως τα Κανάρια Νησιά και η Ανδαλουσία.
Η υπερφόρτωση των υποδομών, η επιδείνωση της ποιότητας ζωής των μόνιμων κατοίκων, η αύξηση των τιμών των ενοικίων, η έλλειψη κατοικιών για μακροχρόνια μίσθωση, η αλλοίωση του χαρακτήρα των πόλεων και η μετατροπή των ιστορικών κέντρων σε θεματικά πάρκα είναι προβλήματα που απασχολούν και άλλες ευρωπαϊκές πόλεις. Στην Ελλάδα το φαινόμενο έχει αρχίσει να γίνεται αισθητό τα τελευταία χρόνια, αν και εντοπίζεται κυρίως στα νησιά.
Η χώρα μας υποδέχθηκε το 2023 πάνω από 32.000.000 ξένους τουρίστες, με τα έσοδα να υπερβαίνουν τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι δημοφιλείς νησιωτικοί προορισμοί -όπως ήδη διαπιστώσαμε και φέτος το καλοκαίρι- αντιμετωπίζουν πλέον προβλήματα από την υπερβολική επιβάρυνση των οδικών τους υποδομών, των δικτύων ηλεκτροδότησης και ύδρευσης, των συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων κ.ά. Το αποτέλεσμα είναι να ασφυκτιούν οι κάτοικοι, αλλά και να υποβαθμίζεται η εμπειρία και των ίδιων των επισκεπτών.
Η αντιμετώπιση του υπερτουρισμού είναι προφανώς μια δύσκολη εξίσωση, καθώς ο τουριστικός κλάδος λειτουργεί ως οικονομικός αιμοδότης για τις χώρες της Μεσογείου και βεβαίως για τη χώρα μας. Στηρίζει τις εθνικές και τοπικές οικονομίες, δημιουργεί χιλιάδες άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας και εισοδήματα. Ωστόσο, ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο η τουριστική ανάπτυξη δεν μπορεί να αφεθεί στην τύχη.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο εφαρμόζονται ήδη πρακτικές για τη διαχείριση των επιπτώσεων του υπερτουρισμού. Η Βαρκελώνη δρομολογεί μέτρα, ώστε να μειωθούν δραστικά τα ακίνητα προς ενοικίαση σε τουρίστες, στο Άμστερνταμ ισχύει ανώτατο ετήσιο όριο διανυκτερεύσεων σε τουριστικά καταλύματα και δεν δίνονται άδειες για την οικοδόμηση νέων ξενοδοχείων, ενώ η Βενετία καθιέρωσε εισιτήριο εισόδου για τους αυθημερόν επισκέπτες στην πόλη.
Στην περίπτωση της Ελλάδας είναι απαραίτητη η υιοθέτηση μιας προσέγγισης που προτάσσει την ποιότητα και την αειφορία έναντι της ποσότητας, εγκαταλείποντας τη λογική του «όσο περισσότεροι τόσο καλύτερα». Η προσέγγιση αυτή μπορεί να σημαίνει μικρότερο αριθμό τουριστών για κάθε προορισμό, αλλά με περισσότερο διαθέσιμο εισόδημα, ουσιαστική επαφή και μεγαλύτερη διάχυση του οφέλους στις τοπικές κοινωνίες. Σημαίνει επίσης συστηματική προσπάθεια για τη χωρική και χρονική επέκταση της τουριστικής κίνησης, με την ανάδειξη νέων προορισμών, π.χ. στην ηπειρωτική χώρα, και νέων εναλλακτικών μορφών τουρισμού.
Οι στόχοι αυτοί μπορούν να επιτευχθούν με στοχευμένες στρατηγικές μάρκετινγκ, με κατάλληλα κίνητρα και επενδύσεις, και λειτουργική διασύνδεση του τουρισμού με άλλους παραγωγικούς τομείς ανά περιοχή – και βεβαίως με συνεχή αναβάθμιση των υποδομών της χώρας και ειδικά της περιφέρειας.
*Πρόεδρος του ΕΕΑ & επίτιμος διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ.
Με μάρκετινγκ θα κατασκευαστούν σύγχρονα έργα αποχέτευσης; θα πάψει η λειψυδρία για να έχουν πισίνες τα θέρετρα; Έχει οφέλη η Αρχαία Ολυμπία όταν πλακώνουν δέκα πούλμαν από Κατάκολο και αγοράζουν πλαστικούς σάτυρους μπρελόκ και τρώνε μακαρόνια με κέτσαπ στη συμβεβλημένη ταβέρνα της ολυμπίας;