Του Αλκιβιάδη Κεφαλά*
Ο εκβιασμός του Μακαρίου και ο χρηματισμός των Ελλήνων πολιτικών από την ΜΙ5 και την CIA τη δεκαετία του 1950 έφεραν την κωδική ονομασία «SUNSHINE». Ο σκοπός της κοινής επιχείρησης ήταν η αποτροπή της Ένωσης.
Η Βρετανία, μετά την απώλεια της Παλαιστίνης το 1948, είχε αντιληφθεί ότι σύντομα θα έχανε και την Αίγυπτο. Συνεπώς, η Κύπρος αποτελούσε τη μοναδική διέξοδο της παρουσίας της στη Μέση Ανατολή. Η αποτροπή της Ένωσης υπήρξε προτεραιότητα της αγγλικής και της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Το 1958 η δράση της ΕΟΚΑ είχε κορυφωθεί, με 130 εκτελέσεις Ελληνοκυπρίων (πληροφοριοδότες και κομμουνιστές), 39 Τουρκοκυπρίων της VOLKAN, 9 Βρετανών και ενός πράκτορα της ΜΙ5. Η απάντηση των Βρετανών ήλθε με την τοποθέτηση του sir John Prendergast ως αρχηγού των μυστικών υπηρεσιών στην Κύπρο, ο οποίος έγινε διάσημος για τη βάναυση αντιμετώπιση της εξέγερσης των Μάου Μάου (ευνουχισμός, κάψιμο).
Βοηθό είχε τον Philip Kirby, τον ικανότερο, ίσως, πράκτορα και δολοφόνο των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών εκείνη την εποχή. Αυτοί οι δύο προσκάλεσαν τον sir Stephen Hastings, διάνοια στις παρακολουθήσεις τηλεφώνων, ο οποίος αφιχθείς στην Κύπρο από το Παρίσι κατόρθωσε μέσα σε μία ημέρα να παγιδεύσει τα τηλέφωνα του Μακαρίου και των συνεργατών του.
Η επιχείρηση «SUNSHINE» άρχιζε. Τα δεδομένα από την παγίδευση των τηλεφώνων συμπληρώθηκαν από τις πληροφορίες που είχαν συγκεντρωθεί επί των «rather unusual homosexual proclivities» του Μακαρίου (αγγλικό πρότυπο κείμενο).
Στην Αθήνα, την επιχείρηση «SUNSHINE» διεύθυνε ο τότε σταθμάρχης της CIA Christopher Phillpotts, με βοηθό τον Al Ulmer. Οι μαρτυρίες των πρωταγωνιστών αναφέρουν επί λέξει: «Phillpotts used characteristic initiative to mount a series of highly productive operations of a nature that are still to secret to be disclosed, while Ulmer and his staff bought influence by adding senior members of the Greek administration to the pay roll».
Δηλαδή, η CIA στην Αθήνα επιδίδετο σε «παραγωγικές επιχειρήσεις», η φύση των οποίων δεν μπορεί να αποκαλυφτεί, και επίσης διέπρεπε στον χρηματισμό των πλέον σημαντικών μελών της «ελληνικής διοίκησης» (η λέξη ελληνική κυβέρνηση αποφεύγεται στα έγγραφα). Αμέσως μετά, το 1958, η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση συμφώνησαν επί της ίδρυσης ανεξαρτήτου κυπριακού κράτους στον ΟΗΕ (ο χρηματισμός της ελληνικής διοίκησης έφερε αποτελέσματα).
Τον Φεβρουάριο του 1959, την προηγουμένη της υπογραφής της Συνθήκης στη Ζυρίχη, ο Μακάριος αρνήθηκε να υπογράψει στο Λονδίνο τις συμφωνίες, εμμένοντας στη θέση της Ένωσης. Ο Selwyn Loyd, ο οποίος ηγείτο των αντίστοιχων συνομιλιών στο Λονδίνο, πρότεινε στον Μακάριο 24 ώρες «για να αλλάξει γνώμη» (propose his modifications).
Το επόμενο πρωί, επιστρέφοντας στο Lancaster House, ο Μακάριος ανακοίνωσε στον υπουργό εξωτερικών της Βρετανίας ότι υποχωρεί από τις αρχικές θέσεις του περί Ενώσεως (relent). Τι μεσολάβησε ώστε μέσα σε ένα βράδυ ο Μακάριος να αλλάξει θέση και, αντί της Ενώσεως, της οποίας υπήρξε ο φανατικότερος υπέρμαχος, μαζί με τον Γρίβα, να δεχτεί τη βρετανική, αμερικανική και τουρκική πρόταση;
Προφανώς ο Μακάριος υπήρξε το τραγικότερο πρόσωπο της κυπριακής υπόθεσης, επειδή, λόγω εκβιασμού, αναγκάστηκε να απαρνηθεί την εθνική θέση της Ένωσης, την οποία μέχρι εκείνο τον βράδυ στήριζε με όλες τις δυνάμεις του. Το μόνο, ίσως, σφάλμα που διέπραξε ο Μακάριος στο Κυπριακό ήταν ότι δεν παραιτήθηκε, χωρίς αυτό να αντισταθμίζει τη διαχρονική συστημική αθλιότητα «των υψηλά ιστάμενων της ελληνικής διοίκησης».
Παρά το γεγονός ότι με το σημερινό άρθρο δεν επιχειρείται καταδίκη ή επίρριψη ευθυνών στους πρωταγωνιστές, η ιστορική αλήθεια συνήθως δεν γίνεται αποδεκτή. Η αποκάλυψη, όμως, μέρους των βρόμικων επιχειρήσεων των αμερικανικών και βρετανικών μυστικών υπηρεσιών σε Αθήνα και Κύπρο το 1958, που αποκαλύφτηκαν το 1981, ίσως αποκωδικοποιήσει τα ακατανόητα, ολέθρια και τραγικά πολιτικά, κοινωνικά και εθνικά δρώμενα στην πατρίδα μας.
*∆ιδάκτωρ Φυσικής του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ, UK, τ. διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
Διάφορες εκδοχές για τον εκβιασμό του Μακαριστού Μακαρίου δεν θέλω να πιστέψω καμμιά . Πιστεύω ότι μετά τον αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59 δεν ήθελε με κανέναν να μοιραστεί την εξουσία , αν αληθεύει ότι σε αντάλλαγμα για την στηριξή του στην Ένωση ζήτησε να γίνει Αντιβασιλέας της Ελλάδας αυτό τα λεει όλα. Μην τα ριχνούμε όλα στον Μακάριο και η Κυπριακή ελίτ δεν επιθυμούσε την Ένωση στα μέσα της δεκαετίας του 1960.
…Οχι ο PRENDERGAST. -Εφεραν τον…τιτανοτεραστιο Sir JOHN HARDING, ο οποιος απο την πρωτη μερα εβγαλε φυλλαδια καλωντας την ΕΟΚΑ να..καταθεσει τα οπλα, και να παραδοθει..
-Την επομενη, εμφανιστηκε να κυκλοφορει στην Λευκωσια ενας συμπαθεστατος…Γαιδαρος, φεροντας πλακατ που εγραφαν..”ΜΗΝ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΤΕ!! ΣΤΡΑΤΑΡΧΑ ΜΟΥ, ΠΑΡΑΔΙΝΟΜΑΙ”…!!
H Ελλάδα είχε βασιλέα και, βάσει συντάγματος, την αντιβασιλεία ασκούσε ο διάδοχος Κωνσταντίνος, μετά την ενηλικίωσή του το 1958. Πώς θα γινόταν ο Μακάριος … αντιβασιλέας; Έχουν γραφεί και γράφονται πολλές ανοησίες. Ο Μακάριος ήταν από την αρχή ανθενωτικός, γι αυτό ήταν και στο στόχαστρο τού Γρίβα. Για να τον γλυτώσουν οι Άγγλοι, το “εξόρισαν” (sic) στις Σεϋχέλλες (μακάρι να μ’ εξόριζαν κι εμένα εκεί!), διότι το χρησιμοποιούσαν για να περάσουν το σχέδιο τής αυτονομίας, αντί τής ΕΝΩΣΕΩΣ.
Αντί να κοιτάξουνε τι μπορούν, αν μπορούν, να κάμουν τώρα, για την απελευθέρωσή των, την οποίαν έχουν βαπτίσει “εξεύρεση λύσης”, κάθονται και ασχολούνται με το ποιος και τι έφταιξε και δεν έγινε η ΕΝΩΣΙΣ, που ήταν πάντα ο μόνος στόχος τού Ελληνισμού τής Κύπρου.
Ο Harding, ως κυβερνήτης, παραιτήθηκε τον οκτώβριο του 1957, αντικαθιστούμενος από τον Sir Hugh Foot. Ο PREDERCAST ήταν αρχηγός της ΜΙ5 και SIS στην Κύπρο.
Facing growing criticism in the United Kingdom about the methods he used and their lack of effectiveness, Harding resigned as Governor of Cyprus on 22 October 1957 and was replaced by Sir Hugh Foot. O