Του Γιώργου Κ. Στράτου
Ντάλα κατακαλόκαιρο είναι δύσκολος καιρός για να μαθαίνεις πράγματα. Εκτός κι αν αυτά ταιριάζουν απόλυτα με το πνεύμα της εποχής. Και όπως και να το κάνουμε, ο Αύγουστος είναι κατεξοχήν ερωτικός μήνας. Μέχρι και τα φεγγάρια του πάνε ζευγάρι! Ανάμεσα στις πόλεις που έδωσαν στον έρωτα τεράστια σημασία ανήκει η Σμύρνη. Δεκάδες βιβλία, εκατοντάδες τραγούδια και χιλιάδες διηγήσεις μαρτυρούν το γεγονός. Ακόμη και σήμερα, έναν αιώνα μετά την Καταστροφή και τη μαρτυρική αποχώρησή μας, οι απόγονοι των προσφύγων μνημονεύουμε με καμάρι την ιδιαίτερη θέση της γυναίκας στη ζωή και τη σημασία ενός όμορφου, ταιριαστού ζευγαριού, για να περνά αυτή ευτυχισμένα.
Στη μελέτη του φιλολόγου και ιστορικού ερευνητή Θοδωρή Κοντάρα, με τίτλο «Η Σμυρνιά μέσα από τους χαρακτηρισμούς στα γλωσσικά ιδιώματα της Ερυθραίας και της Σμύρνης», που ανακοινώθηκε στο 7ο Συμπόσιο του ΚΕΜΙΠΟ Νέας Ιωνίας Αττικής, στις 27-29 Νοεμβρίου 2015, με θέμα «Η θέση και ο ρόλος της Μικρασιάτισσας κατά τους νεότερους χρόνους έως το 1922», όπως σημειώνει ο ίδιος, «μέσα από τους επιθετικούς προσδιορισμούς που οι ίδιοι οι Ερυθραιώτες και οι Σμυρνιοί έδιναν στις γυναίκες, ανάλογα με τα προτερήματα ή τα ελαττώματά τους, διαφαίνονται με ακρίβεια, σαφήνεια και μεγάλη εκφραστική δύναμη ο χαρακτήρας, η αξία και η θέση των γυναικών σε όλες σχεδόν τις εκδηλώσεις της οικογενειακής, επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής».
Ανάμεσα στις περισσότερες από εξακόσιες λέξεις που συνθέτουν αυτήν την εξαιρετική μελέτη, υπάρχει μία ξεχωριστή: η καλαντρούσα, ιδιότητα που αποδεικνυόταν μετά τον γάμο, αναλόγως του αν η γυναίκα ήξερε να καλόχει, να κουλαντρίζει επιδέξια και να περιποιείται πολύ τον άντρα της. Μαζί με την ιδιότητα του καλογυναικά, δηλαδή του συζύγου εκείνου που ήξερε να συμπεριφέρεται αναλόγως στη γυναίκα του, δείχνοντάς της πόσο απολαμβάνει τον έρωτά του και την αγάπη του για εκείνην, οι δύο ιδιωματικές ιωνικές λέξεις αποτελούν ένα μοναδικό ζευγάρι όχι μόνο στη λαογραφία μας, αλλά κυρίως στην κοινωνία των πόλεων και των χωριών της ευρύτερης περιφέρειας της Σμύρνης. Πουθενά αλλού σε ολόκληρο τον Ελληνισμό δεν συναντάμε αυτές τις λέξεις, αλλά ούτε και παρόμοια συνώνυμα επίθετα!
Η καλαντρούσα κι ο καλογυναικάς συμπυκνώνουν όλα εκείνα που αποδεικνύουν τη βαθιά αγάπη, την ουσιαστική έγνοια και φροντίδα για τον άλλον, τη γνήσια επιθυμία να ζήσουν μαζί αρμονικά και καλά, όχι μόνο κάνοντας ο ένας για την άλλη όσα απαιτούνται γι’ αυτό, αλλά κυρίως αντιλαμβανόμενοι τον χαρακτήρα και τις ανάγκες του αγαπημένου «ετέρου ημίσεος» και συμπεριφερόμενοι αναλόγως με ευαισθησία και σεβασμό.
Καθίσταται εύκολα αντιληπτό το επίπεδο ζωής μιας κοινωνίας και η ποιότητα των ανθρώπων της, αλλά και των μεταξύ τους σχέσεων, όταν αυτοί δημιουργούν τέτοιους προσδιορισμούς στην ιδιωματική γλώσσα τους. Γεννήματα απαράμιλλης ομορφιάς και σπουδαίας σημασίας, όπου η σοφία της Ανατολής συναντά τα διδάγματα ζάπλουτων εμπειριών, που καταστάλαξαν μέσα από αιώνιες διαδρομές, μαζί με την ομολογημένη ανάγκη για την τρυφερότητα, τη γαλήνη και τη χαρά που δικαιούμαστε όλοι σε αυτή τη ζωή. Δύο λέξεις ικανές να γεμίσουν και δύο και χιλιάδες άλλες ψυχές. Δύο λέξεις ολόγιομα φεγγάρια, σαν αυτά που φωτίζουν τα αυγουστιάτικα βράδια, ικανές να διώξουν τα σκοτάδια από πολλές ζωές. Δύο λέξεις για ένα πραγματικά αγαπημένο και ταιριαστό ζευγάρι.
