Ανάγκη ενεργών πολιτών

Του Δημήτρη Γαρούφα*

«Ομοίως τοίνυν και των πολιτών, καίπερ ανομoίων όντων, η σωτηρία της κοινωνίας έργον εστί, κοινωνία δ’ εστίν η πολιτεία. Διό την αρετήν αναγκαίον είναι του πολίτου προς την πολιτείαν (Αριστοτέλης – Πολ., 1276b, 28-31)

Κατέφυγα ακόμα μία φορά στον διαχρονικά επίκαιρο Αριστοτέλη, που από τα βάθη της Ιστορίας μάς θυμίζει ότι έργο των πολιτών είναι να ενώνουν τις προσπάθειές τους για το κοινό καλό, για τη σωτηρία της κοινωνίας, για την καλή λειτουργία του πολιτεύματος.

Στη χώρα μας διαχρονικά συνηθίζουμε να ωραιοποιούμε πρόσωπα και καταστάσεις, να μιλάμε για κοινωνία των πολιτών που δήθεν είναι ικανή να σταματά σκάνδαλα, για τις ανεξάρτητες Αρχές, που αποτρέπουν αυθαιρεσίες της εκτελεστικής εξουσίας, για ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και ΜΜΕ, που δήθεν καθημερινά ελέγχουν την εκτελεστική εξουσία.

Η αλήθεια είναι, όμως, ότι έχουν ατονήσει οι θεσμοί και το Κοινοβούλιο διαχρονικά εν ονόματι της κομματικής πειθαρχίας έχει ουσιαστικά αποδυναμωθεί (γι’ αυτό τα ΜΜΕ λίγο ενδιαφέρονται για όσα συζητούνται σε αυτό), ενώ και οι αντιδράσεις των ανεξαρτήτων Αρχών εκδηλώνονται και κορυφώνονται μάλλον σε θέματα   ήσσονος σημασίας. Ακόμα και η Δικαιοσύνη, που -παρά τα προβλήματά της- λειτουργεί ως θεσμός καλύτερα από τους άλλους, δρα με μεγάλη καθυστέρηση (σε σημείο αρνησιδικίας).

Η κοινωνία των πολιτών μάλλον δεν υπάρχει ή δεν έχει τα ανακλαστικά που πρέπει να έχει, γιατί εξελίχθηκαν σκάνδαλα στα οποία δεν αντέδρασαν όπως έπρεπε οι πολίτες. Εξάλλου, το ποσοστό αποχής των πολιτών από τις εκλογικές διαδικασίες όσο περνούν τα χρόνια μεγαλώνει και έτσι στις εκλογές της 9ης Ιουνίου 2024 για εκλογή ευρωβουλευτών η αποχή ξεπέρασε το 60%. Δηλαδή, σε πολύ μεγάλο ποσοστό οι πολίτες αδιαφόρησαν ή αρνήθηκαν να λειτουργήσουν ως πολίτες, μη συμμετέχοντας στην εκλογική διαδικασία.

Ο Αριστοτέλης από τα βάθη της Ιστορίας μάς θυμίζει ότι «δει τον πολίτην τον αγαθόν επίστασθαι και δύνασθαι και άρχεσθαι και άρχειν καλώς» (Πολ.,1277b, 14-15), δηλαδή σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα ο καλός πολίτης πρέπει να έχει γνώση, να είναι ενημερωμένος πολίτης και να γνωρίζει και να κυβερνά και να κυβερνάται.

Ο Τζον Κένεντι στο βιβλίο του «Σκιαγραφία των γενναίων», που το έγραψε προτού εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ, λέει αναφερόμενος στο χρέος των πολιτών: «Σε μια Δημοκρατία κάθε πολίτης, άσχετα με το ενδιαφέρον που έχει για την πολιτική, ασκεί κι αυτός ένα λειτούργημα και υπέχει μια ευθύνη και σε τελική ανάλυση το είδος της κυβερνήσεως που έχουμε εξαρτάται κυρίως από το πώς εκπληρώνει ο καθένας τις υποχρεώσεις του. Εμείς, ο λαός, είμαστε τα αφεντικά και θα έχουμε την πολιτική ηγεσία, καλή ή κακή, που εμείς θέλουμε και αξίζουμε».

Για να λειτουργεί σωστά το πολίτευμά μας, η δημοκρατία μας πρέπει να είναι όσο το δυνατόν περισσότερο συμμετοχική και γι’ αυτό κάποτε πρέπει να φτάσουμε στη διενέργεια δημοψηφισμάτων σε τοπικό ή πανελλήνιο επίπεδο, ώστε να έχει τον τελευταίο λόγο ο πολίτης και να μην αισθάνεται ότι τον θυμούνται μόνο κάθε τέσσερα χρόνια.

Δυστυχώς, η εικόνα που δίνεται στον πολίτη είναι ότι η εκτελεστική και η νομοθετική εξουσία δεν θέλουν τον πολίτη ενεργό, σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Για να αλλάξει η κατάσταση και για να λειτουργήσει πιο σωστά το δημοκρατικό μας πολίτευμα, πρέπει εμείς οι πολίτες να αλλάξουμε συμπεριφορά και αντί να σιωπούμε, να αρχίσουμε να λειτουργούμε καθημερινά ως ενεργοί πολίτες. Να  ζητάμε λογαριασμό από τους εκπροσώπους μας στο Κοινοβούλιο για όσα πράττουν και κυρίως για όσα έπρεπε να γίνουν, αλλά δεν γίνονται. Να αρχίσουμε να θεωρούμε και να αντιμετωπίζουμε ως προσωπική μας υπόθεση ό,τι γίνεται στη δημόσια ζωή, γιατί μόνο έτσι μπορεί  να βελτιωθεί το επίπεδο της πολιτικής μας ζωής.

*Δικηγόρος, πρώην πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης