Του Απόστολου Αποστόλου*
Στη ριζική ρήξη με τον εαυτό μας σε αυτό το requiem του «τέλους του Ανθρώπου» ποια μνήμη θα μπορούσε να υπάρχει που θα άντεχε για 50 χρόνια; Σε μια μετα-ανθρωπιστική – αντι-ουμανιστική συνθήκη ζωής ποιος μπορεί να σκέφτεται για πατρίδα και χρονολογίες;
Πώς μπορούν η εισβολή, η κατοχή και οι βιαιοπραγίες να είναι εικόνες ζωντανές που να συνομιλούν με τον σωματικό πόνο, όταν έχουν εισβάλει εικόνες ενός τώρα που επιτάσσει να βλέπεις μόνο τη στιγμή και να απολιθώνεις το παρελθόν;
Το στοίχημα σήμερα είναι να αποδείξεις ότι μπορείς να ζήσεις στον νεκρό χωροχρόνο της ελλειπτικής βαρύτητας της ύπαρξης. Ποια μνήμη εξάλλου μπορεί να πολιορκήσει τους ρόλους και τις προσομοιώσεις της σύγχρονης ζωής όταν όλα απλώνονται στην αβυσσαλέα μονοτονία του εδώ και τώρα. Μόνο ως σχήμα ματαιότητας μπορεί να λογαριάζεται η μνήμη.
Χρειάζεται μια ολικής επαναφοράς, μια ψυχική συνείδηση έξω από συνθηκολογήσεις και πέρα από μόδες ζωής για να ξεσκονίσεις το πεδίο της μνήμης. Και αυτό γιατί η αποδεικτική της ζωής μας καλεί να έχουμε μόνο επιλεκτική μνήμη, πυγμαία και ουδέτερη. Θρυμματισμένη που δε θα δένει στιγμές και γεγονότα κάτω από τις εφήμερες εντολές μιας προγραμματισμένης χλωμής και απροσδιόριστης μνημοτεχνικής.
Χρόνια τώρα έχουμε παραιτηθεί από τη δική μας μνήμη, από την υπαρξιακή μας επίγνωση του συλλογικού βιώματός μας και έχουμε κλειδωθεί στα συντρίμμια εικόνων δίχως διαδρομή με αρχή, μέση και τέλος. Η μνήμη έτσι και αλλιώς έχει δεχθεί αμφισβήτηση, όποιος θυμάται είναι γραφικός, ζει καλωδιωμένος με τις αράχνες της ιστορίας που ποτέ δε γράφεται με σωστό τρόπο κατά τους νεόσοφους της μετανεωτερικότητας.
Το σύνθημα της εποχής είναι ξεχάστε για να ζήσετε, απενοχοποιηθείτε για να διεκδικήσετε τις πολλές ευκαιρίες που δεν έχουν δοσοληψίες με το χθες, που είναι αυτόνομες από στάδια χρόνου και κινούνται πάντα σ’ ένα τώρα μιας δυνητικής πραγματικότητας.
Το «Δεν Ξεχνώ» έχει ακυρωθεί από τους πολιτικούς που αντιπροσφέρουν λύσεις υποχωρήσεις ώστε να βολευτούν τα συμφέροντα των συμμάχων μας. Και μαζί κουρσεύεται από την ήττα της συνολικής μας ζωής στην κατάπληξη της αδιαφορίας μας. Έτσι και αλλιώς το νησί που διαμελίστηκε, το νησί που το κατάπιαν οι έποικοι, το νησί του ψυχικού πόνου και των πληγών, διαγράφηκε μια και έξω. Οι πολιτικοί παράγοντες έχουν σβήσει το νησί γιατί πέφτει μακριά μας είπαν, ενώ η Ουκρανία είναι για εκείνους πιο κοντά. Βλέπετε ποτέ δεν είχαν καλή όραση και αυτό γιατί το μακρινό και το κοντινό το βλέπουν μόνο με τα συμμαχικά γυαλιά, μπερδεύοντας έτσι πάντα τις αποστάσεις. Εξάλλου μην ξεχνάμε ότι η πολιτική σήμερα είναι εν μέρει πανικός που βρίσκει διέξοδο στο χάος και δε χρειάζεται ούτε τη μνήμη, ούτε την πρωτοβουλία δικαίωσης.
Εξάλλου «τη μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί» έγραφε ο Γ. Σεφέρης και τον πόνο ο σύγχρονος άνθρωπος τον απωθεί γι’ αυτό έχει συναινέσει σε μια κατάσταση χρηστικών επιλογών. Το βλέπουμε με τους ελληνόπαιδες φοιτητές που σπουδάζουν στην Κύπρο και ζουν σε ενοικιαζόμενα (σαφώς φτηνότερα) σπίτια στα κατεχόμενα. Το ζούμε με τα ακυρωμένα ετήσια μνημόσυνα της εισβολής και τη σκηνοθετημένη μνημοτεχνική που ενθαρρύνει την αμνησία .
Το «Δεν ξεχνώ» στη μετατροπή, αντιμετάθεσή του, έγινε τελικά «κάνω ώστε να θυμηθώ» έτσι ώστε ως αντίδρομη πορεία, να λειτουργεί με σημασία αποδυνάμωσης ή στην καλύτερη περίπτωση επίδοσης μιας κάποιας ευχής. Ο Τσεζάρε Παβέζε έλεγε με ένα πείσμα αδιάλυτο στη δόξα της μνήμης ότι: «Τα πράγματα ανακαλύπτονται μέσα από τις αναμνήσεις που έχουμε από αυτά. Το να τα θυμάσαι σημαίνει να τα βλέπεις -μόνο τώρα- για πρώτη φορά».
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
