Η εθνική μας κατάρα

Του Γιώργου Κ. Στράτου

Ο χαρακτήρας των λαών είναι σαν των ανθρώπων. Με τα προτερήματα και τα ελαττώματά τους. Και μπορεί ο κόσμος να είναι ένα μεγάλο χωριό, με τους καλούς και τους κακούς, τους ευαίσθητους και τους χοντρόπετσους, τους ευγενείς και τους αγενείς, τους γενναιόδωρους και τους σπαγκοραμμένους, αλλά αναμφισβήτητα η γεωγραφία, το κλίμα, η ιστορία, η θρησκεία, η τέχνη και η παράδοση έχουν προσδώσει σε κάθε έθνος χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από τα άλλα.

Σπουδαίες επιστήμες, όπως η Ιστορία, η Κοινωνιολογία, η Ανθρωπολογία, η Ανθρωπογεωγραφία, η Εθνογραφία, η Λαογραφία, η Θρησκειολογία, μελετούν την εξέλιξη των εθνών, των κρατών, των κοινωνιών και των πολιτισμών τους μέσα στους αιώνες και πώς τα επηρεάζει καθοριστικά. Το έργο μεγάλων επιστημόνων φωτίζει πτυχές της ύπαρξής μας που αν γίνονταν ευρύτερα γνωστές στους κατοίκους της Γης, η συνύπαρξή μας θα ήταν ευτυχέστερη. Αυτό πρέπει να ‘χε στο μυαλό του και ο μεγάλος Ισπανός φιλόσοφος Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, όταν έλεγε: «Ο φασισμός θεραπεύεται με το διάβασμα και ο ρατσισμός με το ταξίδι»…

Υπάρχουν όμως και χαρακτηριστικά που σαν να μη ξεριζώνονται με τίποτα. Αλλοιώνονται, υποχωρούν, αλλά επιβιώνουν. Λες και είναι καταγεγραμμένα ακατάλυτα στα «εθνικά» DNA. Κάποια από αυτά μας κάνουν ευτυχείς, όταν διαπιστώνουμε ότι μεταφέρονται από γενιά σε γενιά. Και περήφανους όταν μας τα αναγνωρίζουν οι ξένοι. Δίχως να περιαυτολογούμε, οι Έλληνες δεν έχουμε και λίγα τέτοια προτερήματα. Ενδεικτικά αναφέρω το φιλότιμό μας, τη φιλοξενία μας, τη γενναιοδωρία μας, την ευαισθησία μας μπροστά στη δυστυχία και την προσπάθειά μας να απαλύνουμε τον πόνο σε όποιον και όπου τον συναντάμε.

Μαζί με τα καλά όμως υπάρχουν και τα κακά. Και, όπως είπαμε, σε εμάς ευδοκιμούν πολλά καλά και σε επαρκή ποσότητα. Διαθέτουμε όμως κι ένα κακό που φτάνει και περισσεύει από μόνο του για να χύσει όλη την καρδάρα με το γάλα! Και φαίνεται πως το ‘χουμε εκ γενετής μας ως έθνος, κάτι σαν οργανική ανωμαλία που κληρονομούμε όλοι, ανεξαρτήτως γνώσεων, πλούτου, εξουσίας, ικανοτήτων. Πρόκειται για την εθνική μας κατάρα, από την οποία αδυνατούμε να απαλλαγούμε, παρά τις συμφορές που μας έχει προκαλέσει στο διάβα των αιώνων.

Φυσικά και έχετε αντιληφθεί ότι αναφέρομαι στον φθόνο, το αρνητικό συναίσθημα της λύπης, της στενοχώριας και της δυσαρέσκειας που αισθάνεται κάποιος για την ευτυχία, την επιτυχία ή την υπεροχή των άλλων. Είμαστε ένα κατεξοχήν φθονερό έθνος. Δεν υπάρχει ούτε μία τραγωδία μας, ούτε ένας διχασμός, ούτε ένα έγκλημα, κυριολεκτικά και μεταφορικά, εις βάρος άξιων ανθρώπων, ούτε μία από τις δεκάδες απαξιώσεις που επιχειρούνται σε καθημερινή βάση εις βάρος επιστημόνων, καλλιτεχνών, επαγγελματιών, πίσω από τα οποία να μην κρύβεται αυτή η αρρώστια που κατατρώει σαν δρακόντειο σαράκι τα σωθικά μας.

Και επειδή αυτό δεν αντέχεται ούτε παλεύεται από έναν άνθρωπο στα καλά του, ουκ ολίγοι εξ ημών και σίγουρα από τους πιο άξιους πήραν των ομματιών τους και τη βρήκαν την άκρη όπου τους έβγαλε. Ένας από αυτούς, ο σκηνοθέτης Γιώργος Λάνθιμος, εμπνευσμένος από το βιβλίο «Χαμένα κορμιά» («Poor things») του Σκοτσέζου συγγραφέα Άλισντερ Γκρέι, έφτιαξε μια ταινία που του έδωσε Όσκαρ. Μακάρι, κατ’ επιτρεπτή αναλογία, τη διαδικασία αυτογνωσίας και απελευθέρωσης της ηρωίδας του να ακολουθήσουν κάποτε και τα βάθη της ψυχής μας, μπας και γιατρευτούμε από την κατάρα του φθόνου.