Του Δρ. Απόστολου Ε. Παπαφωτίου*
Το παρελθόν μπορεί να είναι πολιτικό δεδομένο ή ακόμη εργαλείο στη δρώσα πολιτική ζωή που διαμορφώνει πολλές φορές πολιτικές επιλογές. Έτσι ιστορικά φαινόμενα εξετάζονται ως παραδείγματα με ξεχωριστή σημασία και αποτελούν επικαιρότητα για το σήμερα. Μεταξύ αυτών και η ιστορία της θαλασσοκράτειρας Βενετίας από τη γέννηση της τον 13ον αιώνα μέχρι την κατάλυση της στο τέλος του 18ου αιώνα.
Α) Βενετία
Εάν κάποιος ασχοληθεί με την ιστορία της Βενετίας με όρους λειτουργίας της οικονομίας και του πληθυσμού των ανθρωπίνων κοινοτήτων που απάρτιζαν τη βενετική πολιτεία θα καταλήξει σε πολλά συμπεράσματα, δύο εκ των οποίων ήσαν κύρια και υπήρξαν κρίσιμα για την ύπαρξή της και οδήγησαν τελικά στην καταστροφή της. Το δημόσιο χρέος και το δημογραφικό πρόβλημα. Αναλύοντας το καθένα από αυτά την εποχή που παρουσιάστηκαν εμφανίζονται τα ίδια φαινόμενα, οι ίδιοι μηχανισμοί, τα ίδια μέτρα, οι ίδιες δράσεις και αντιδράσεις εκ μέρους της εξουσίας με τις αντίστοιχες σημερινές στα αντίστοιχα προβλήματα.
Ι). Δημόσιο χρέος
Το οικονομικό χρέος ανερχόταν στα 50.000.000 δουκάτα το 1714.
Το 1750 είχε αυξηθεί σε 80.000.000 δουκάτα.
Με θεωρητική προσέγγιση σε σημερινές τιμές ανέρχεται σε:
– 12,25 δισ. ευρώ για το χρέος του 1714.
– 19,60 δισ. ευρώ για το 1750.
Τούτο προκύπτει λαμβάνοντας υπόψη ότι 1 δουκάτο ή τσεκίνι (zecchino) περιέχει 3,50 γραμμάρια χρυσού. Σε σημερινές τιμές 1 γραμ. χρυσού τιμάται 70 ευρώ, ήτοι 1 δουκάτο σε σημερινές τιμές τιμάται 245 ευρώ. Τα 50.000.000 δουκάτα αντιστοιχούν σε 50.000.000 x 245= 12,25 δισ. ευρώ. Και 80.000.000 x 245=19,60 δισ. ευρώ.
Ουσιαστικός παράγοντας για την αύξηση του χρέους ήταν το αυξανόμενο κάθε χρόνο έλλειμμα καθόσον οι εισαγωγές αύξαναν κάθε χρόνο ενώ οι εξαγωγές μειώνονταν, ο εκτεταμένος δανεισμός, τα υψηλά επιτόκια πολλές φορές πάνω από 20%, η πώληση ομολόγων με διαφορετικό επιτόκιο σε περιόδους πολέμων και ειρήνης.
Για την αποπληρωμή του χρέους διάθεταν το 1/3 περίπου του συνολικού εισοδήματος.
ΙΙ). Δημογραφικό πρόβλημα
Το δημογραφικό πρόβλημα με τη μείωση του πληθυσμού επιτάχυναν τη γενικότερη παρακμή της και προκάλεσαν τελικά την κατάλυση της Βενετίας το 1797 στους Γάλλους σε πρώτη φάση. Στη συνέχεια παραδόθηκε από αυτούς στην Αυστρία και τελικά επανήλθε στους Γάλλους με την προσάρτηση της στο βοναπαρτικό βασίλειο της Ιταλίας το 1806.
Το 1575 η Βενετία είχε 180.000 κατοίκους – το 1577 είχε 135.000 λόγω της επιδημίας της πανώλης που ενέσκηψε -το 1620 είχε 140.000, το 1629 έως το 1631 είχε 95.000 πάλι λόγω πανώλης και στις αρχές του 1700 περίπου 170.000 κατοίκους.
Ο συνδυασμός των δύο παραπάνω αναφερθέντων και το κλειστό κύκλωμα εξουσίας χωρίς διευρύνσεις οδήγησαν σε αδυναμία χάραξης πολιτικής και λήψης δραματικών αλλά κύριων αποφάσεων που είχαν να κάνουν με την εσωτερική και εξωτερική πολιτική της σε ένα κόσμο που άλλαζε και δημιουργούνταν νέες πραγματικότητες τις οποίες δεν μπορούσε να ακολουθήσει. με τις ξεπερασμένες δυνάμεις που διέθετε.
Β) Σύγχρονη Ελλάδα
Το δημόσιο χρέος και το δημογραφικό πρόβλημα είναι ιδιαίτερα κρίσιμα θέματα που σχετίζονται μεταξύ τους και πολλές φορές το ένα επιταχύνει την εμφάνιση του άλλου.
Ι). Δημόσιο χρέος (ακαθάριστο δημόσιο χρέος ή Χρέος Κεντρικής Διοίκησης)
Δημόσιο χρέος μιας χώρας είναι ο συσσωρευμένος δανεισμός των παρελθόντων ετών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, το ύψος του ακαθάριστου δημόσιου χρέους, στο τέλος του περασμένου Δεκεμβρίου 2023, σκαρφάλωσε στα 406,52 δισ. Ευρώ, από 400,28 δισ. Ευρώ, που ήταν στο τέλος Δεκεμβρίου 2022 και από 388,34 δισ. Ευρώ, που ήταν στο τέλος του 2021 και από τα 331,1 δισ. Ευρώ που ήταν το 2019.
Το ελληνικό χρέος ως σχέση χρέους προς ΑΕΠ είναι σχεδόν 80% υψηλότερο από αντίστοιχα δημόσια χρέη άλλων χωρών.
Κύριοι παράγοντες που προκάλεσαν την εκτίναξη του δημοσίου χρέους:
– Η έλλειψη αναπτυξιακού, μοντέλου της χώρας.
– Ο μη ανταγωνιστικός χαρακτήρας της ελληνικής αγοράς.
– Το υψηλό ενεργειακό κόστος.
– Καλύτερη οργάνωση του κράτους.
– Η μεγάλη διαφθορά στο πολιτικό σύστημα και στη δημόσια διοίκηση.
– Αδυναμία προσέλκυσης νέων επενδύσεων.
– Η έλλειψη εξειδίκευσης σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής τεχνολογίας σε αναπτυσσόμενες αγορές.
– Η εκτίναξη των κρατικών δαπανών ιδιαιτέρως με το κόλπο των αναθέσεων.
– Η αύξηση των εισαγωγών σε σχέση με τις εξαγωγές οι οποίες συρρικνώνονται.
Μερικοί από αυτούς συνέτειναν στη δημιουργία ενός σταθερού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών, το οποίο και έφτασε να ξεπερνά ακόμη και το 14% του ΑΕΠ.
Πολλοί από αυτούς τους παράγοντες παραμένουν ίδιοι και αμετάβλητοι όπως ήσαν στην περίοδο 2010-2018 των μνημονιακών πολιτικών και πριν.
ΙΙ). Δημογραφικό πρόβλημα
Είναι πρόβλημα ιδιαίτερα δυσχερές στην αναστρεψιμότητα που απαιτεί εθνικές πολιτικές με σε βάθος σχεδιασμούς.
Ο πληθυσμός της Ελλάδας εμφανίζει συνεχή μείωση από το 2010 και μετά, με σημαντικές διαφοροποιήσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο των δημογραφικών δεικτών από τους μέσους εθνικούς όρους.
Το υπάρχον οξύ δημογραφικό πρόβλημα δημιουργείται κυρίως:
– Από την ταχύτατη πτώση των γεννήσεων και την υπογεννητικότητα, το μέγεθος των συνεπειών της οποίας δεν συνειδητοποιείται άμεσα από την Ελληνική Κοινωνία. Από τη μακροχρόνια ελάττωση του πληθυσμού και τη συμμετοχή των ηλικιωμένων, στη μείωση των ενεργών οικονομικά πολιτών.
– Από τη μετανάστευση των ικανών Ελλήνων επιστημόνων σε άλλες χώρες για ένα καλύτερο μέλλον.
– Από την πτωτική αντίληψη στον θεσμό της οικογένειας.
– Από την ελάττωση των πολύτεκνων οικογενειών.
– Από την ανάπτυξη ξενοφοβικών αντιδράσεων.
– Από την έλλειψη αναγκαίων πολιτικών και εθνικού ολοκληρωμένου σχεδιασμού για την υλοποίηση εξειδικευμένων και συγκεκριμένων μέτρων για την ανάταξη της δύσκολης πραγματικότητας.
Γ) Προσγείωση στην υπερχρεωμένη και πληθυσμιακά πτωχή ελληνική πραγματικότητα
Η παρούσα κυβέρνηση του κου Μητσοτάκη χωρίς διάθεση και αγωνιστικό πνεύμα, σε κλίμα προπαγάνδας και παραποίησης της αλήθειας, μας εξασφαλίζει μια επιφάνεια αναμελιάς, σε μια κοινωνία που δεν έχει συνειδητοποιήσει σε βάθος το πρόβλημα, κάτω από την οποία απουσιάζει – μέχρι σήμερα- κάθε σοβαρή προαίρεση και σχεδιασμός που προκύπτει από πολιτική στράτευση και συστράτευση για την επίλυση του υπαρξιακού προβλήματος της πατρίδας μας.
Δεν αντιμετωπίζονται τα εθνικά θέματα -γιατί και το Δημόσιο χρέος και το δημογραφικό είναι εθνικά θέματα- με κινήσεις τακτικής με κομματικά κριτήρια, με μυωπικές-κοντόφθαλμες και προσωπικές πολιτικές από ανθρώπους που δεν έχουν κατανοήσει τη σημερινή κατάσταση της πατρίδας μας στο κατώφλι της ύπαρξης και ζουν και συμπεριφέρονται ως αλαζόνες πολίτες της προς καταστροφή της αρχαίας Σύβαρις και της νεότερης Βενετίας.
*Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Οικονομολόγος Ε.Κ.Π.Α.
