Του Απόστολου Αποστόλου*
Ποια Ευρώπη θέλουμε; Εκείνη των τεχνοκρατών ή εκείνη των λαών; Μια Ευρώπη της ειρήνης ή μια Ευρώπη του πολέμου; Μια Ευρώπη της ύφεσης, της ακρίβειας και της κερδοσκοπίας, ή μια Ευρώπη της ανάπτυξης και της υπεράσπισης των εισοδημάτων; Διεκδικούμε μια Ευρώπη της δημοκρατίας ή μια Ευρώπη του περιορισμού των δημοκρατικών κατακτήσεων και ελευθεριών; Θέλουμε μια Ευρώπη με τις αντιφάσεις και τις αντινομίες ή μια Ευρώπη με συγκεκριμένους προορισμούς; Και επίσης φιλοδοξούμε να έχουμε μια Ευρώπη που πλειοδοτεί στις διαιρέσεις ή μια Ευρώπη ταγμένη στον σεβασμό των λαών της; Επιθυμούμε μια Ευρώπη που θα αποτελεί μια κλειστή σέχτα διαχειριστών της Ευρώπης σαν εκείνη του Βάλτερ Χολστάϊν; Ή μια Ευρώπη αναστοχαζόμενη στις εμπνεύσεις του Ζαν Μονέ και του Ρόμπερτ Σουμάν;
Η ΕΕ εκ των πραγμάτων θα πρέπει να εμπνέεται από τις αρχές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, από τις αρχές του κράτους δικαίου και τον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων γιατί μόνο επί τη βάσει των παραπάνω αρχών μπορεί να κτίσει μια αμοιβαία εμπιστοσύνη στα κράτη-μέλη.
Μήπως όμως έχει έρθει ο καιρός να υπάρξει ένα αίτημα στις ευρωεκλογές το οποίο αντί να σκέφτεται έναν ευρωπαϊσμό της διακυβέρνησης, να αρχίσει να οικοδομεί έναν ευρωπαϊσμό της αντιπολίτευσης, ή έναν ευρωπαϊσμό της πολιτιστικής και πολιτικής μάχης; Θα ήταν ίσως πιο εποικοδομητικό να εγκαταλείπαμε το ολιστικό όραμα της Ευρώπης που συχνά, πυκνά, φαντάζει ανέφικτο και γίνεται ολοένα και περισσότερο αυταρχικό. Είναι μάλλον καιρός να αρχίσουμε να ελπίζουμε σε μια πολιτική οντότητα της ΕΕ, που θα μπορεί να εκπροσωπεί τόσο τον νέο εργάτη από το Βόλφσμπουργκ όσο και τον νέο επισφαλή εργάτη από τη Νότια Ιταλία και Ελλάδα.
Να αναγνωρίσουμε τα ρήγματα της Ευρωπαϊκής κοινωνίας και να δημιουργήσουμε συνασπισμούς εγκάρσιων συμφερόντων που θα φιλοδοξούν να θεραπεύσουν τις ατέλειες που δημιουργηθήκαν από τις αυταρχικές ευρωπαϊκές πολιτικές και από τις λήψεις λανθασμένων επιλογών.
Η οικοδόμηση ενός αντιπολιτευόμενου ευρωπαϊσμού δεν είναι κάτι εύκολο αλλά δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική πρόταση. Αποτελεί μια απαιτητική αλλά αναπόφευκτη πρόκληση, γιατί όπως έγραψε στον Economist ο Jan Zielonka σε άρθρο του με τίτλο Counter-revolution οι νεοφιλελεύθεροι της Ευρώπης δεξιοί-αριστεροί, δεν ξέρουν γιατί αγωνίζονται. Αγωνίζονται άραγε για την Ευρώπη ή για τα οργανωμένα οικονομικά συμφέροντα; Μήπως αγωνίζονται για τα λόμπι; Ας μην ξεχνάμε ότι τα λόμπι είναι νομιμοποιημένα στην ΕΕ με σχετική νομοθετική διαδικασία, επιπλέον πάνω από το 75% των αποφάσεων της ΕΕ γράφονται από τους λομπίστες. Μήπως οι νεοφιλελεύθεροι δεξιοί-αριστεροί, εξυπηρετούν απροκάλυπτα πια τις ολιγοπωλιακές δομές της ΕΕ και τις ομάδες ειδικών συμφερόντων; Να γιατί απαιτείται όσο ποτέ άλλοτε ένας αντιπολιτευτικός αριστερός ευρωπαϊσμός.
Ο Βίκτωρ Ουγκώ, έγραφε ήδη από τον 19ο αιώνα ότι: «Εκείνο που προβάλει μπροστά μας δεν είναι η Ευρώπη των λαών. Είναι η Ευρώπη των βασιλέων». Και σήμερα θα λέγαμε ότι είναι η Ευρώπη των πολυεθνικών, αλλά και η Ευρώπη των συμπλεγμάτων που αταβιστικά έρχονται από το σκοτεινό παρελθόν του αποικιοκρατισμού. Θέλουμε μια ΕΕ η οποία θα κτιστεί με προδιαγραφές κυρίαρχων χωρών και χωρών υποτελών, ένα καθεστώς αποικιοκρατικό για τις αδύναμες χώρες; Ο Εμέ Σεζέρ έλεγε ότι ο ναζισμός «εφάρμοσε στην Ευρώπη αποικιοκρατικές διαδικασίες που μέχρι πριν λίγο προορίζονταν αποκλειστικά για τους Άραβες, τους Ινδούς και τους νότιους Αφρικανούς». Τίποτε από όλα αυτά δεν ξεχάστηκαν. Στην ΕΕ αν και οι συνθήκες άλλαξαν υπάρχουν ακόμη νοοτροπίες ίδιες με εκείνες του παρελθόντος. Και πέραν τούτου η ΕΕ δείχνει ένα πρόσωπο φιλοπολεμικό. Μεταξύ 2018 και 2022 οι στρατιωτικές δαπάνες στην ΕΕ εκτινάχθηκαν από τα 173,5 δισ. ευρώ στα 239,7 δισ. ευρώ, αύξηση πάνω από 38%. Ενώ δύο μήνες πριν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επικύρωσε την απόφαση παροχής άλλων 5 δισ. ευρώ για στρατιωτική στήριξη στο Κίεβο μέσω του «Ευρωπαϊκού Μηχανισμού για την Ειρήνη» (ΕΜΕ). Αλήθεια, τι παράδοξο η ειρήνη να επιβεβαιώνεται με πολεμικό υλικό; Το παράλογο κάνει παρέλαση και εμείς το χειροκροτούμε;
Κατά τα άλλα οι υποψήφιοι ευρωβουλευτές μας και σωτήρες του κενού μας θα θυμιατίζουν την ΕΕ ως πρόσκοποι της «Δυτικής λύπης» (Οδ. Ελύτης) και με αυθάδεια που ξεπερνά πολλά μποφόρ θα μας χαρακτηρίζουν τις πολιτικές της ΕΕ ευλογημένες και με χρησμούς μεγαλορρημοσύνης θα μας υπόσχονται ένα μέλλον υπερεκτιμημένης ευκαιρίας, έως ότου να αποτελέσει το νέο τροπάριο του λαουτζίκου. Τι μας έχει απομείνει λοιπόν; Να καταγγέλλουμε αυτή την ΕΕ των χαμένων ονείρων και των γκρεμισμένων ελπίδων, για να δείξουμε πόσο αγαπάμε μια Ευρώπη που κάποτε κάρπιζε από σύμβολα, ιδέες και πολιτισμό.
*Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας
