Το αποτρόπαιο 1944 (Προδημοσίευση από την 4η έκδοση του βιβλίου «ΓΙΑΒΟΛ! ΑΙΜΑ, ΛΗΘΗ ΚΑΙ ΥΠΟΤΕΛΕΙΑ» του Γιώργου Χαρβαλιά)

Το 1944 ήταν αναμφίβολα η μεγάλη χρονιά των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων από την πλευρά των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων, καθώς η χώρα αποτελούσε πλέον «εμπόλεμη ζώνη» και, με βάση τα πρωτόκολλα εμπλοκής, όλοι οι ντόπιοι κάτοικοι, άμαχοι και γυναικόπαιδα, θεωρούντο θεμιτός στόχος, αφού καταγράφονταν ως συμμορίτες και τα χωριά τους ως «λημέρια ληστών» (Rauberhohle).

Το τοπίο είχε φροντίσει να ξεκαθαρίσει από πολύ νωρίς ο ίδιος ο Χίτλερ, συμπληρώνοντας τον Δεκέμβριο του 1942 την αρχική διαταγή αντιποίνων του Κάιτελ, κατά παράβαση κάθε έννοιας των Συμβάσεων Χάγης και Γενεύης για το Δίκαιο του Πολέμου.

Είχαν αρχίσει να πυκνώνουν τα σύννεφα στο Ανατολικό μέτωπο και σε έναν από τους απελπισμένους μονολόγους του προς τους επιτελείς του, που ανασύρει η έρευνα του μεγάλου Πολυχρόνη Ενεπεκίδη από τα επίσημα αρχεία της Βέρμαχτ, ο Χίτλερ επιστρατεύει το εξής «ακαταμάχητο» επιχείρημα: «Πέστε ότι τα γουρούνια βρίσκονται σ’ ένα σπίτι όπου και αμπαρώνονται. Στο ίδιο σπίτι βρίσκονται επίσης γυναίκες και παιδιά. Πρέπει οι δικοί μας να βάλουν φωτιά στο σπίτι; Ναι ή όχι; Αν του βάλουν φωτιά, θα καή μαζί κι ο αθώος. Ε, λοιπόν, στην περίπτωση αυτή δεν πρέπει να γεννάται θέμα! Πρέπει να βάλουν φωτιά στο σπίτι! Πρέπει, λοιπόν, το σπίτι, συν γυναιξί και τέκνοις, να καή!».

Και αυτά τα λόγια του παρανοϊκού δικτάτορα ενσωματώθηκαν σχεδόν αυτούσια στον επικαιροποιημένο «κανονισμό εμπλοκής», με ανταρτικά σώματα της Βέρμαχτ, που εκδόθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1942 και συνθέτει μέχρι σήμερα το βασικό «νομικό επιχείρημα άμυνας» των Γερμανών για την απαλλαγή των πρωταίτιων εγκλημάτων εις βάρος αμάχων: «Δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά. Εκτελούσαν διαταγές άνωθεν»…

Οι Γερμανοί στρατιώτες, λοιπόν, ήταν ελεύθεροι να σκοτώνουν όποιον θέλουν. Αλλά στην Ελλάδα του 1944 το αντάρτικο είχε φουντώσει. […]

Την περίοδο εκείνη επίλεκτα τάγματα Γρεναδιέρων των Ες-Ες, μαζί με Τουρκμένιους εθελοντές, που ανήκαν στη μεραρχία τους, μισθοφόρους του «Αποσπάσματος Πούλου», κάποιους Ιταλούς που είχαν ενταχθεί στη Βέρμαχτ και ένα άτακτο σώμα τουρκόφωνων από το χωριό Πελαργός καταδίωκαν τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, στο νότιο Βέρμιο. Στις 23 Απριλίου μονάδες από αυτό το ετερόκλητο συνονθύλευμα κατέλαβαν τους Πύργους, ένα κεφαλοχώρι χιλίων οκτακοσίων κατοίκων, σε στρατηγική θέση ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και στο Αμύνταιο. Την προσοχή των Γερμανών είχε κεντρίσει το γεγονός ότι αντάρτες του ΕΛΑΣ σκότωναν σε ενέδρες μεμονωμένους στρατιώτες των Ες-Ες και συνεχώς πλησίαζαν τις επισταθμίες και τα φυλάκια χωριών και κωμοπόλεων της περιοχής, απειλώντας τη σιδηροδρομική σύνδεση της βόρειας Μακεδονίας με τα παράλια.

Σε αντίθεση με την τακτική άλλων επιχειρήσεων, οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους εγκαταστάθηκαν προχείρως στους Πύργους. Πολλοί κάτοικοι, κυρίως ποντιακής καταγωγής που κατοικούσαν στην προσφυγική άνω συνοικία, γνωρίζοντας ότι θα αποτελέσουν στόχο ιδίως των τουρκόφωνων, είχαν εγκαταλείψει το χωριό, καταφεύγοντας σε γειτονικά δάση. Αντίθετα, η πλειονότητα όσων κατοικούσαν στην κάτω συνοικία παρέμεινε στα σπίτια της. Οι Γερμανοί με τους συνεργάτες τους αμέσως τους συνέλαβαν και τους οδήγησαν στην κεντρική πλατεία, έξω από την εκκλησία της Παναγίας. Λίγοι άνδρες που επιχείρησαν να σπάσουν τον κλοιό εκτελέστηκαν επιτόπου. Οι υπόλοιποι, άνδρες και γυναίκες μαζί, μεταφέρθηκαν σε καμιόνια ή υποχρεώθηκαν να κατηφορίσουν πεζή στην Πτολεμαΐδα, μία απόσταση περίπου 30 χιλιομέτρων. Όσοι δεν τα κατάφερναν, εκτελούντο επιτόπου.

Των πρώτων συλλήψεων και εκτελέσεων επακολούθησε η πυρπόληση στις 23 Απριλίου περίπου εξακοσίων πενήντα σπιτιών, του σχολείου, δύο εκκλησιών, του κοινοτικού καταστήματος και του τοπικού ειρηνοδικείου. Το αμέσως επόμενο 48ωρο η επέκταση των ερευνών στα γύρω δάση οδήγησε στην ανακάλυψη και την εκτέλεση περίπου ακόμα πενήντα ατόμων, κυρίως γυναικόπαιδων.

Ο σύγχρονος ιστορικός Στράτος Δορδανάς, που κατάφερε να συλλέξει με επιτόπια έρευνα προφορικές μαρτυρίες κατοίκων, αναφέρει ένα περιστατικό όπου μια γυναίκα δολοφονήθηκε μαζί με τα νεογέννητα δίδυμα παιδιά της χωρίς να πυροβοληθεί. Απλώς λογχίστηκε…

Η μεγάλη τραγωδία στον Χορτιάτη και ο φρικτός επίλογος στα Γιαννιτσά

Η τελευταία, μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση των Γερμανών στην Ελλάδα ήταν η λεγόμενη «επιχείρηση Σταυραετός», που εξελίχθηκε τον Ιούλιο του 1944 στη βόρεια Πίνδο, με κύριο στόχο την περικύκλωση της 9ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.

Η επιδρομή κράτησε δέκα ολόκληρες ημέρες και οι καταστροφές που προκάλεσε ήταν ανυπολόγιστες, ενδεικτικές του σχεδίου των κατακτητών να διαλύσουν τις υποδομές της χώρας, όχι μόνο την Αντίσταση.

Στα Γρεβενά, που καταλήφθηκαν από τμήματα των Ες-Ες, εκτός από 300 σπίτια, πυρπολήθηκαν χωρίς ιδιαίτερο λόγο το κτίριο της μητρόπολης, το σχολείο, το οικοτροφείο, το νοσοκομείο, το δημαρχείο και τα δικαστήρια.

Αλλά οι Γερμανοί δεν είχαν πει την τελευταία τους λέξη. Η αυλαία της παρουσίας τους στην Ελλάδα συνοδεύτηκε με το αιματοκύλισμα της ευρύτερης περιοχής της Θεσσαλονίκης και των Γιαννιτσών. Πρωταγωνιστές κι εδώ τα Ες-Ες, τμήματα της Βέρμαχτ, ο αυτοσχέδιος ναζιστικός στρατός του Πούλου, αλλά και οι «Σουμπερίτες», το σώμα ατάκτων του αιμοσταγούς Φριτς Σούμπερτ.

Για τα γεγονότα στον Χορτιάτη έχει επιχειρηθεί, σε μικρότερη κλίμακα ευτυχώς από τα Καλάβρυτα, μια ιστορική ερμηνεία βάσει αίτιου-αιτιατού: Οι αντάρτες, δηλαδή, έκαναν μια άσκοπη, επιπόλαιη, αψυχολόγητη ενέργεια και οι Γερμανοί αναγκάστηκαν να απαντήσουν.

Μόλις το 2021 ο Δήμος Πυλαίας – Χορτιάτη, με πρωτοβουλία του δημάρχου Ιγνάτιου Καϊτεζίδη εξέδωσε ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο, με τίτλο «Το Ολοκαύτωμα του Χορτιάτη» και μετάφραση στα αγγλικά που ξεκαθαρίζει σε μεγάλο βαθμό τα πράγματα, απαντώντας και σε κάποιες δήθεν «καλοπροαίρετες ερωτήσεις». Στο σημείο αυτό οφείλω να σημειώσω ότι, αν και άλλοι δήμοι αναλάμβαναν ανάλογες πρωτοβουλίες, τα εγκλήματα των Γερμανών στην κατεχόμενη Ελλάδα θα γίνονταν περισσότερο γνωστά και με τον τρόπο αυτό θα ενδυναμώνονταν οι ελληνικές αξιώσεις.

Αφορμή -υποτίθεται- για τη γερμανική επιδρομή στον Χορτιάτη ήταν η διαδοχική επίθεση μιας χούφτας ανταρτών σε δύο γερμανικά αυτοκίνητα του Οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης, που μετέφεραν προσωπικό για την απολύμανση του νερού στο βυζαντινό υδραγωγείο, λίγο έξω από το χωριό. Η επίθεση δεν είχε ασφαλώς κάποια στρατηγική αξία, αλλά από τους αναθεωρητές της Ιστορίας ερμηνεύεται ως σκόπιμη προβοκάτσια του ΕΛΑΣ για να καεί ο Χορτιάτης!

Στο βιβλίο του Δήμου Πυλαίας – Χορτιάτης αναλύεται νηφάλια γιατί αυτή η θεωρία είναι… τραβηγμένη από τα μαλλιά. Αν τίθεται το ερώτημα γιατί οι αντάρτες εξαντλούντο σε τέτοια μικρής σημασίας χτυπήματα και δεν περίμεναν να αποχωρήσουν οι Γερμανοί από το ελληνικό έδαφος για να μην υπάρχουν αντίποινα, η προφανής απάντηση είναι ότι δεν μπορούσαν να γνωρίζουν την ημερομηνία της αποχώρησης. Ούτε μπορούσαν να κάθονται με σταυρωμένα χέρια. Οποιοσδήποτε γερμανικός στόχος ήταν νομιμοποιημένος, ιδιαίτερα μετά τα φριχτά αντίποινα εις βάρος αμάχων που είχαν προηγηθεί στην περιοχή και τις καθημερινές εκτελέσεις κρατουμένων σε όλη την Ελλάδα (θυμίζω ενδεικτικά ότι είχε προηγηθεί και η εκτέλεση 200 πατριωτών στο Σκοπευτήριο Καισαριανής την Πρωτομαγιά του 1944).

Οι Γερμανοί, επίσης, δεν χρειαζόντουσαν αφορμή για να επιτεθούν στον Χορτιάτη. Λόγω της γεωγραφικής θέσης του αποτελούσε κόμβο ανεφοδιασμού, διακίνησης τροφίμων και πυρομαχικών, αλλά και γενικότερης επιμελητείας προς τις αντάρτικες ομάδες, ενώ διέθετε και δικό του ένοπλο τμήμα. […]

Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα αβεβαιότητας και αστάθειας έκανε αισθητή την παρουσία του και το ένοπλο «Σώμα Κυνηγών», του διαβολικού Φριτς Σούμπερτ, που μόλις είχε καταφθάσει από την Κρήτη, διωγμένο από την ίδια τη γερμανική διοίκηση, έπειτα από διαφωνίες σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής επιχειρήσεων εναντίον αμάχων.

Ο Σούμπερτ, ένας μικρόσωμος διοπτροφόρος ναζί, με εμφανώς διαταραγμένο ψυχισμό, κατέφθασε στα Γιαννιτσά την άνοιξη του 1944 και αμέσως… έπιασε δουλειά. Η περιοχή γνώρισε ένα πρωτοφανές κύμα τρομοκρατίας με εκτελέσεις και βασανισμούς, που κορυφώθηκε λίγες ημέρες πριν οι Γερμανοί εγκαταλείψουν το ελληνικό έδαφος.

Η συμμετοχή του στη σφαγή του Χορτιάτη, με απίθανη μανία, ίσως εξηγείται από το γεγονός ότι είχαν προηγηθεί τρεις αποτυχημένες απόπειρες εξόντωσης της ομάδας του από μονάδες του ΕΛΑΣ, που πάντα έχαναν το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού εξαιτίας προδοτών.

Ελάχιστη ώρα μετά το επεισόδιο κοντά στο υδραγωγείο, 20 φορτηγά με πάνοπλους Γερμανούς και «Σουμπερίτες» περικύκλωναν τον Χορτιάτη. Μια μεγάλη ομάδα κατοίκων οδηγήθηκε γρήγορα στο καφενείο της κεντρικής πλατείας. Με το που πήγε να μιλήσει ο εύπιστος κοινοτάρχης, δέχτηκε μια μαχαιριά στο χέρι από τον ίδιο τον Σούμπερτ. Στη συνέχεια οι άντρες του άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τα σπίτια. Κάτω από συνεχείς απειλές και πυροβολισμούς οδήγησαν μία άλλη ομάδα συγκεντρωμένων κατοίκων σε ένα ευρύχωρο αρχοντικό, όπου τους έκαψαν ζωντανούς. Παρόμοια τύχη είχαν και οι συγκεντρωμένοι του καφενείου. Με τη συνοδεία ενός χαρούμενου σκοπού, που έπαιζε στο βιολί ένας άντρας του Σούμπερτ, οδηγήθηκαν σε έναν φούρνο και κλείστηκαν μέσα στο ζυμωτήριο. Από ένα μικρό παράθυρο οι γερμανοτσολιάδες του Σούμπερτ έστησαν ένα μυδράλιο και άρχισαν να πολυβολούν αδιακρίτως. Επειδή όμως κάποια παιδιά κατάφεραν να διαφύγουν από έναν φεγγίτη, προσέφυγαν στη γνωστή συνταγή της πυρπόλησης, παραδίδοντας τον φούρνο στις φλόγες. Συνολικά δολοφονήθηκαν 149 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανάμεσά τους 109 γυναίκες και ανήλικα κορίτσια, που σε αρκετές περιπτώσεις βιάστηκαν. […]

Το γεγονός της καταστροφής του Χορτιάτη περιέργως δεν καταγράφηκε στις γερμανικές στρατιωτικές αναφορές της εποχής, ίσως επειδή το έγκλημα θεωρήθηκε προτιμότερο να αποδοθεί μόνο στον Σούμπερτ. Ο τελευταίος λίγες μέρες αργότερα θα έγραφε τον επίλογο της αιμοσταγούς δράσης του σε ελληνικό έδαφος, ενώνοντας τις δυνάμεις του με τον άλλο παρανοϊκό σαδιστή στην υπηρεσία των ναζί: τον απότακτο αξιωματικό Γεώργιο Πούλο. […]

Ο Σούμπερτ και ο Πούλος ήταν από τους μετρημένους στα δάχτυλα εγκληματίες πολέμου της Κατοχής που λογοδότησαν σε ελληνικά δικαστήρια και εκτελέστηκαν. Αυτό, βεβαίως, δεν μπορεί να αποτελεί παρηγοριά για τις εκατοντάδες χιλιάδες των αθώων που θυσιάστηκαν στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, χωρίς ποτέ να βρουν τη δικαίωσή τους…

Ο εγκληματίας ναζί Σούμπερτ πριν από την εκτέλεσή του

Επανακυκλοφορεί το βιβλίο-ορόσημο για τις γερμανικές θηριωδίες

«Ανεκτίμητη η συνεισφορά του βιβλίου στην περιγραφή, λεπτομερή εξιστόρηση και θεμελίωση των ελληνικών απαιτήσεων έναντι της Γερμανίας, που απορρέουν από τη δράση της κατοχικής διοίκησης και των δυνάμεων Κατοχής στα μαύρα χρόνια 1941-44»

Κώστας Καραμανλής

Η ανοιχτή πληγή των πολεμικών αποζημιώσεων, οι απαράγραπτες ελληνικές αξιώσεις, η στερεότυπη απάντηση «περασμένα-ξεχασμένα» διαδοχικών γερμανικών κυβερνήσεων και η συγκαταβατική στάση των αντίστοιχων ελληνικών αποτελούν ένα σκοτεινό κεφάλαιο στις σχέσεις των δύο χωρών. Ένα κεφάλαιο όμως που πρέπει να μνημονεύεται και να συζητείται, ως ελάχιστος φόρος τιμής σε μια ολόκληρη γενιά Ελλήνων που σημαδεύτηκε ανεξίτηλα από την τραυματική εμπειρία της Κατοχής.

Η ανατρεπτική δημοσιογραφική έρευνα του Γιώργου Χαρβαλιά επανακυκλοφορεί σε μια τέταρτη έκδοση προσφέροντας πολύτιμη τεκμηρίωση για τον πραγματικό ρόλο της Γερμανίας από την εποχή του Όθωνα μέχρι τις μέρες μας. Στις 150 πρόσθετες σελίδες της εμπλουτισµένης τέταρτης έκδοσης περιέχονται:

– Τα απόρρητα πρακτικά του Δ.Σ. της ελληνικής Siemens την περίοδο 1938-46 που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας

– Λησμονημένα περιστατικά από το δράμα της Κατοχής στην Αθήνα, όπως ο βανδαλισµός του Πανεπιστημίου Αθηνών από τους ναζί και η δολοφονία ενός στρατηγού-ήρωα στα σκαλιά της Αθηναϊκής Λέσχης

– Ειδικό παράρτημα για το «Ελληνικό Ολοκαύτωμα» και τις πρωτοφανείς γερμανικές ωμότητες στους μαρτυρικούς τόπους που βαφτίστηκαν «πολεμικά αντίποινα» από τους σύγχρονους παραχαράκτες της Ιστορίας

– Αναψηλάφηση της ατιμωρησίας που επιφυλάχθηκε σε Γερμανούς εγκληματίες πολέμου και Έλληνες δωσίλογους

– Αποκαλύψεις για το πώς οι ναζί ολιγάρχες της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας ξανάχτισαν μεταπολεμικά τις αυτοκρατορίες τους

Στις σελίδες του «Γιαβόλ», ο Γιώργος Χαρβαλιάς, με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο γραφής, «άμεσο, αιχμηρό, χωρίς αναστολές και καθωσπρεπισμούς», όπως επισημαίνει και ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής που προλογίζει την έκδοση, αναψηλαφεί με τόλμη τις πιο ευαίσθητες σελίδες των ελληνογερμανικών σχέσεων. Και μέσα από εντυπωσιακή ιστορική τεκμηρίωση καταρρίπτει προσφιλείς μύθους και στερεότυπα για το πρόσωπο της «καλής» δημοκρατικής Γερμανίας που εξαγνίστηκε σε χρόνο εξπρές, χωρίς ποτέ να έχει εγκαταλείψει τις ηγεμονικές της βλέψεις, όπως αποδεικνύει και η σημερινή συγκυρία της ουκρανικής κρίσης.

Το βιβλίο «Γιαβόλ – Αίμα, Λήθη και Υποτέλεια», εκτός από διαπιστώσεις, προσφέρει και εξηγήσεις. «Κάποιοι από εσάς θα μάθετε πράγματα που ούτε μπορούσατε να φανταστείτε. Θα απορήσετε, ίσως ακόμη και να θυμώσετε… σημασία έχει όμως η επίγνωση προς τα πού βαδίζουμε» γράφει ο Γιώργος Χαρβαλιάς, τονίζοντας ότι από τη στιγμή που δεν έχει ρυθμιστεί ούτε η μεγαλύτερη συμβατική υποχρέωση της Γερμανίας, το Αναγκαστικό Δάνειο, δεν μπορούμε να μιλάµε για «περασμένα-ξεχασμένα».

Και αυτή είναι ίσως η ανεκτίμητη συνεισφορά του βιβλίου του, όπως επισημαίνει και ο Κώστας Καραμανλής. Ότι προτάσσει και τεκμηριώνει την οφειλή. Το υλικό χρέος για τη βιβλική καταστροφή της χώρας στην Κατοχή το οποίο εξακολουθούν να μην αποδίδουν οι Γερμανοί και το ηθικό χρέος των ελληνικών κυβερνήσεων που αποφεύγουν να απαιτήσουν το αυτονόητο…

Ο Γιώργος Χαρβαλιάς είναι δημοσιογράφος και πολιτικός αναλυτής, εξειδικευμένος σε θέματα γεωστρατηγικής. Αποφοίτησε από το Οικονομικό Τμήμα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και συνέχισε για μεταπτυχιακά στο Πανεπιστήμιο του Kent της Μεγάλης Βρετανίας (Master στον τομέα της Συγκριτικής Πολιτειολογίας) και στο Βασιλικό Κολέγιο του Λονδίνου (Master στον τομέα των Σπουδών Πολέμου).

Ξεκίνησε τη δημοσιογραφική του καριέρα στον «Ελεύθερο Τύπο» της δεκαετίας του ’90 και την κρατική ραδιοτηλεόραση, ως αναλυτής διεθνών θεμάτων. Διετέλεσε διευθυντής της εφημερίδας «Έθνος», απ’ όπου αποχώρησε το 2010, αρνούμενος να συναινέσει στην πολιτική μαζικών απολύσεων και συρρίκνωσης που είχε αποφασιστεί λόγω Μνημονίου.

Σήμερα, αρθρογραφεί στην εφημερίδα «δημοκρατία» και εργάζεται ως σύμβουλος στρατηγικής για μεγάλους επενδυτές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.